Εκδήλωση Πανεπιστημίου Κύπρου για την ημέρα περιβάλλοντος 5/6/2013
Ομιλία Γιώργου Κωνσταντίνου Η βιοποικιλότητα του παρελθόντος της Κύπρου
Ως πρόεδρος του συνδέσμου προστασίας φυσικής κληρονομίας και βιοποικιλότητας της Κύπρου θέλω και εγώ να σας καλωσορίσω και να σας ευχαριστήσω που ήρθατε απόψε . Είμαι σίγουρος ότι θα βρείτε ενδιαφέροντα τα όσα έχουμε να σας παρουσιάσουμε.
Θέλω επίσης να ευχαριστήσω και να συγχαρώ το Το τμήμα Βιολογικών Επιστημώντου Πανεπιστημίου Κύπρου για την διοργάνωση αυτής της εκδήλωσις τιμώντας την Ημέρα Περιβάλλοντος και για την ευκαιρία που μου έδωσαν να μιλήσω.
Η Κύπρος θεωρείται ωκεάνιο νησί και είναι αποτέλεσμα της σύγκρουσης τεκτονικών πλακών. Πριν εκατομμύρια χρόνια, η αφρικανική πλάκα συγκρούστηκε με την ευρασιατική πλάκα, με αποτέλεσμα η πρώτη να βυθιστεί κάτω από την ευρασιατική. Κατά τη διάρκεια της βύθισης, η ελαφρότερη πέτρα από τη βυθισμένη πλάκα άρχισε να λιώνει και μετά, υπό μορφή λάβας, να ανυψώνεται προς την επιφάνεια της γης. Η λάβα αυτή στην επαφή της με το νερό στερεοποιείται και αποτέλεσμα ήταν η γένεση της Κύπρου αρχικά με την δημιουργία του Τροόδους και μετα του Πενταδακτύλου που ηταν 2 ξεχωριστα νησια. Μετα σχηματίστηκε και η πεδιάδα της Μεσαορίας που τα ένωσε κι έτσι η Κύπρος πήρε τη σημερινή της μορφή.
Αμέσως μετά την εμφάνιση της πρώτης ξηράς, άρχισε να εμφανίζετε και η πρώτη ζωή. Έντομα ταξίδευσαν από τις γειτονικές χώρες μέσο του αέρα και επιπλέοντες κορμούς. καθώς και τα πρώτα φυτά σε μορφή σπόρων μεταφερμένων από πουλιά, τον αέρα , και την θάλασσα.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρων παρουσιάζουν τα θαλάσσια απολιθώματα κοχυλιών , θαλάσσιων οργανισμών , ψαριών, θαλάσσιων φυτών και οστά από θαλάσσια θηλαστικά.
Θαλάσσια απολιθώματα συναντούμε σε ολόκληρη την Κύπρο από τις ακτές μέχρι την ενδοχώρα , ακόμη και στην κορυφή του Τροόδους. Σε πολλές περιοχές συναντούμε διαφορετικά είδη και αυτό οφείλετε στις κλιματολογικές αλλαγές των τελευταίων εκατομμυρίων ετών που είχε ως αποτέλεσμα την εξαφάνιση πολλών ειδών και την εμφάνιση νέων. Αυτό το φαινόμενο έχει συμβεί στο παρελθών αρκετές φορές.
Αυτό το φαινόμενο το ζούμε και σήμερα όπου με την αύξηση της θερμοκρασίας στην μεσόγειο πολλά ειδή από την ερυθρά θάλασσα και με είσοδο από την διώρυγα του Σουέζ άρχισαν να ενκλιματιζόντε στα νερά μας και που πολλά από αυτά τα είδη εχουν καταστροφικές συνέπιες στα υπάρχοντα είδη.
Απολιθώματα θαλάσσιων θηλαστικών όπως δελφίνια και τεράστιες φάλαινες έχουμε βρει στην ευρύτερη περιοχή Λευκωσίας καθώς και δόντια από πολλά διαφορετικά είδη καρχαριών και οστά θαλάσσιων χελωνών.
Τα παλαιότερα απολιθώματα που συναντούμε στην Κύπρο είναι τα θαλάσσια απολιθώματα της ανώτερης τριαδικής περιόδου και με ηλικία πέραν των 200 εκατομμυρίων ετών. Φυσικά αυτήν την περίοδο η Κύπρος δεν υπήρχε. Κατά την ανάδυση της από την θάλασσα έφερε στην επιφάνεια και τα ιζήματα της αρχέγονης αυτής περιόδου. Τα ιζήματα αυτά τα συναντούμε σε 3 διαφορετικές περιοχές της Κύπρου με σημαντικά απολιθώματα όπως διάφορα είδη από αμμωνιτες.
Επίσης σημαντικά είναι τα φυτικά απολιθώματα που βρήκαμε όπως φύλλα από διάφορα φυτά , ξύλα, καρπούς , και κουκουνάρια από διάφορα κωνοφόρα άγνωστα δέντρα , που έζησαν στο νησί μας και τώρα δεν υπάρχουν.
Απολιθώματα από κωνοφόρα δέντρα έχουν βρεθεί σε πολλές περιοχές της Λευκωσίας που μαρτυρούν ότι κατά την πλειστόκαινο περίοδο υπήρχαν απέραντα δάση.
Κατά το Ανώτερο Πλειστόκαινο έχουμε παρουσία ενδημικής νησιωτικής πανίδας
Στο Ανώτερο Πλειόκαινο και Πλειστόκαινο είχαμε ισχυρές, γρήγορες κλιματικές μεταβολές.
Οι παγετώδεις περίοδοι ακολουθούνταν από θερμότερες μεσοπαγετώδεις περιόδους.
Καινούργιες έρευνες έχουν δείξει ότι θα πρέπει να είχαμε μέχρι 30 παγετώδεις περιόδους τα τελευταία 3 εκ. έτη (μία κάθε 100000 χρόνια)
Στις παγετώδεις περιόδους η έκταση της Κύπρου αυξάνει αλλά ποτέ δεν ενώνεται με την κοντινή χέρσο.
Μόνο διασπορά μέσω θάλασσας μπορεί να εξηγήσει αυτή την μοναδική σύνθεση της ενδημικής πανίδας της Κύπρου, όπου στο νησί έφτασαν ζώα με κολυμβητικές ικανότητες.
Τα φυτοφάγα ζώα είναι εξαίρετοι κολυμβητές, σε αντίθεση με τα μεγάλα σαρκοφάγα.
Η στάθμη της θάλασσας κατά τις περιόδους αυτές ήταν κατά 100-120 μέτρα περίπου χαμηλότερη από την σημερινή. Υπολογίζεται ότι κατά τη διάρκεια των παγετώνων του Πλειστοκαίνου, η Κύπρος απείχε από την πλησιέστερη ξηρά (τον κόλπο Αλεξανδρέττας) περίπου 30 km. Και με πολλά ενδιάμεσα νησάκια. Επομένως, είτε κολυμπώντας, είτε επιπλέοντας πάνω σε κορμούς δέντρων, τα ζώα αυτά μπόρεσαν να φθάσουν μέχρι το νησί και να το εποικίσουν.
Τα ζώα αυτά είναι ιπποπόταμοι (Phanourios minutus) , ελέφαντες (E. Cypriotes) (σε κανονικό μεγάλο μέγεθος) η μοσχογαλή , μερικά είδη τρωκτικών (μυγαλι, ακανθοποντικος) , χελώνες ξηράς , χελώνες γλυκού νερού , και ερπετά .
H Πλειστοκαινική πανίδα της Κύπρου, όπως και όλων των νησιών της Μεσογείου , (Κρήτη, Σαρδηνία, Ρόδο, Τήλο, Κορσική, Σικελία). χαρακτηρίζεται ως μη ισορροπημένη, εξαιτίας της απουσίας των σαρκοφάγων ζώων. Στην Κύπρο το μοναδικό σαρκοφάγο ζώο του Πλειστοκαίνου είναι ένα είδος μοσχογαλής (Geneta plesictοides). Μικρό σαρκοφάγο σε μέγεθος γάτας που τρεφόταν με σαύρες , πουλιά και τρωκτικά.
Τα φυτά και τα ζώα που ζουν σε γεωγραφικά απομονωμένες περιοχές έχουν την τάση να αναπτύσσουν ενδημικές μορφές. Ένα από τα πιο εντυπωσιακά αποτελέσματα αυτής της απομόνωσης είναι η δημιουργία γιγαντιαίων μορφών στα μικρού μεγέθους σπονδυλωτά (ερπετά, πτηνά, τρωκτικά θηλαστικά) και η δημιουργία νάνων μορφών στα μεγάλου μεγέθους ζώα, όπως οι ελέφαντες, οι ιπποπόταμοι και τα ελάφια
Αιτίες του νανισμού και του γιγαντισμού στα νησιώτικα οικοσυστήματα είναι:
Η μικρή έκταση των νησιών σε σχέση με τις ηπειρωτικές περιοχές
Οι μειωμένες πηγές τροφής
Η απουσία εχθρών
Η μείωση της γονιδιακής δεξαμενής
Η ενδογαμία
Οι κυπριακοί ελέφαντες και οι ιπποπόταμοι μετά την επίδραση του νανισμού είχαν μήκος μέχρι 1,5 μέτρο και 75 εκατοστά ύψος και με βάρος περίπου 250 κιλά. Το μικρό μέγεθος, τους έδωσε μεγαλύτερη ευκινησία και προσαρμοστικότητα στο σχετικά ορεινό και ημιορεινό κυπριακό περιβάλλον και στις περιορισμένες πηγές τροφής.
Ακόμα ένα θαύμα της φύσης που ο μόνος σκοπός του νανισμού ήταν την επιβίωση των ζώων και την διαιώνιση του είδους.
Με την πάροδο των χιλιάδων χρόνων και λόγο της απομόνωσης τους στο νησιώτικο περιβάλλον τα ζώα αυτά εξελιχθήκαν σε ενδημικά ζώα της Κύπρου.
Και όταν λέμε ενδημικά ζώα της Κύπρου σημάνει ότι αυτά τα ζώα ζούσαν στην Κύπρο και πουθενά αλλού στον κόσμο.
Η πρώτη αναφορά για την ύπαρξη των ζώων αυτών στην Κύπρο έγινε από την βρετανίδα παλαιοντολόγο Ροδοθεα Μπέιτς το 1903.
Τα ζώα αυτά έζησαν ανενόχλητα στην Κύπρο για χιλιάδες χρόνια μέχρι που οι άνθρωποι άρχισαν να έρχονται και να εποικούν το νησί από τις γειτονικές χώρες περίπου πριν 11 χιλιάδες χρόνια.
Οι άνθρωποι τότε ήταν κυνηγοί τροφοσυλεκτες , δηλαδή ζούσαν αποκλειστικά από το Κυνήγι και πιθανόν να κυνήγησαν τα ζώα αυτά μέχρι τελικού αφανισμού.
Μέχρι στιγμής έχουν αναφερθεί στην Κύπρο περίπου 40 θέσεις με οστά νάνων
ιπποπόταμων και νάνων ελεφάντων με συντριπτική πλειοψηφία τα οστά των ιπποπόταμων.
Μια από τις πιο σημαντικές θέσης είναι αυτή στην Αγία Νάπα η οποία έχει μερικώς ανασκαφή από το γεωλογικό τμήμα της Κύπρου σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο Αθηνών. Μέχρι στιγμής βρέθηκαν τα οστά από 180 ιπποπόταμους και ενός ελέφαντα καθώς και ενός είδους αγριόγατου.
Από υπολογισμούς του Τμήματος Γεωλογικής Επισκόπησης στον χώρο υπάρχουν ακόμα οστά από εκατοντάδες ζώα.
Ο χώρος αυτός εκ πρώτης όψεως φαίνετε να υπήρξε μια φυσική παγίδα για τα ζώα αυτά καθώς δεν βρέθηκαν σημάδια που να μαρτυρούν την παρουσία ανθρώπου.
Μια άλλη πολύ σημαντική θέση είναι αυτή που βρίσκετε στον αετογκρεμμο στης βάσης Ακρωτηρίου. Η θέση αυτή ανασκάφτηκε από τον αμερικανό Άλαν Σιμόνς και θεωρήθηκε ως η πιο πάλαια θέση που αποδεικνύει την παρουσία του ανθρώπου στην Κύπρο πριν 10.500 χρόνια. Ως επί το πλείστο βρέθηκαν περίπου οστά από 500 ιπποπόταμους και οστά από δυο ελέφαντες.
Ο χώρος αυτός έχει συνδεθεί με τον άνθρωπο καθώς τα οστά παρουσιάζουν καύση και τεμαχισμό. Επίσης βρέθηκαν στον χώρο και εργαλεία που χρησιμοποιούσαν άνθρωποι. Το συμπέρασμα είναι ότι οι προϊστορικοί αυτοί πρώτοι κάτοικοι της Κύπρου κυνηγούσαν αυτά τα προϊστορικά ζώα που όπως φαίνετε υπήρξαν για αυτούς σημαντική πηγή τροφής.
Επίσης στην παραλιακή σπηλιά των αγίων σαράντα στην ξυλοφάγου όπου έχουν βρεθεί πολλά οστά ιπποπόταμων.
Είναι σημαντικό να αναφέρω ότι αρκετοί χώροι που έχουν βρεθεί οστά αυτών των ζώων συνδέονται με την θρησκεία μας όπως και η σπηλιά αυτή.
Τα παλιά χρόνια οι άνθρωποι που έβρισκαν τα οστά και τα δόντια των ζώων αυτών υπέθεταν ότι ήταν τα οστά κάποιων ασκητών που ασκήτευαν και πέθαναν μέσα στο σπήλαιο, και ως εκ τούτου αγίασαν. Μέσα στην σπηλιά αυτή έχουν τοποθετήσει εικόνες αγίων και ο χώρος χρησιμοποιείτε ως εκκλησία εξου και το όνομα σπηλιά των αγίων σαράντα. Η εκκλησία μας ουδέποτε έχει δεχτεί αυτούς τους τοπικούς θρύλους.
Ένα άλλο παράδειγμα όπου βρέθηκαν οστά ιπποπόταμων και συνδέθηκαν με την θρησκεία είναι στον Άγιο Γεώργιο Κερύνειας όπου εκεί που βρήκαν τα οστά έκτισαν την εκκλησία του Άγιου Φανουρίου. Επίσης εκεί οι άνθρωποι έπαιρναν τα οστά νομιζόμενοι ότι ήταν οστά αγίων τα κονιορτοποιούσαν και τα έτρωγαν επειδή πίστευαν ότι είχαν θαυματουργές ιαματικές ιδιότητες. Λίγα μέτρα από την εκκλησία υπάρχει μικρή σπηλιά όπου βρέθηκαν τα οστά και χρησιμοποιείτε επίσης ως εκκλησία.
Σε άλλες περιπτώσεις, τα απολιθώματα των ζώων αυτών αποδόθηκαν σε υπολείμματα δρακόντων, γι’ αυτό και προέκυψαν τοπωνύμια, όπως Δρακοντόσπηλιος, Δρακοντότρυπα, Δρακοντοβούναρο, η Σπηλιά του Δράκου.
Ακόμα ένας χώρος με οστά ιπποπόταμων βρίσκετε στην κατεχομένη Άκανθου και που έχει ανασκαφή μερικώς από τον ολλανδό Πόλ Σόνταρ. Μετά το θάνατο του καθηγητή Σόνταρ, το πανεπιστήμιο του θέλησε να επιστραφούν στην Κύπρο τα απολιθώματα που μετέφερε στην Ολλανδία. Για αυτό το σκοπό τα παρέδωσαν στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, το οποίο αρνήθηκε να τα επιστρέψει όταν τα ζήτησε το Υπουργείο Εσωτερικών.
Ένας χώρος με οστά ιπποπόταμων και ελεφάντων βρίσκετε στον κατεχόμενο Κορμακιτη με το όνομα δρακοντοβουναρο.
Επίσης στα κατεχόμενα λιβερα υπάρχει ακόμα ένας χώρος με οστά ιπποπόταμων και ελεφάντων μέσα σε μάντρα ζώων.
Άλλες τοποθεσίες που βρέθηκαν οστά αυτών των ζώων είναι στο κατεχόμενο δικομο στην κατεχομένη κυθρεα και στην κισσονεργα.
Σχεδόν όλοι οι χώροι που αναφερθήκαν πιο πάνω ήταν σπηλιές ( φυσικά καταφύγια) τα όποια σήμερα έχουν κατάρρευση.
Ένας άλλος πολύ σημαντικός χώρος με οστά είναι αυτός που βρίσκετε στην παραλιακή περιοχή ξυλοφάγου. Στην περιοχή αυτή έχουν βρεθεί οστά ιπποπόταμων, ελεφάντων, μοσχογαλής , αρπακτικών πουλιών , χελώνα γλυκού νερού και χελώνα ξηράς. Ο χώρος αυτός δεν έχει συνδεθεί ακόμα με την παρουσία ανθρώπου. Το σημαντικό του χώρου αυτού είναι ότι τα οστά των ελεφάντων είναι πολύ ποιο πολλά από αυτά των ιπποπόταμων. Τα οστά των ελεφάντων είναι σπάνια και πάντα υπερτερούσαν κατά πολύ τα οστά των ιπποπόταμων ενώ εδώ συμβαίνει το αντίθετο.
Ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι χαυλιόδοντες , τα δόντια και τα οστά των ελεφάντων. Τα νέα ευρήματα Επιβεβαιώνουν ότι ο Elephas sp. Είναι διαφορετικό είδος από τον E. cypriotes.
To μέγεθός του είναι σαφώς μεγαλύτερο από τον E. cypriotes.
Ποιά όμως η σχέση του με τον E. cypriotes; Αποτελεί προγονική του μορφή ή όχι;
Ποια είναι η ηλικία των ευρημάτων;
Χρονολογήσεις για τον E. cypriotes έχουν δείξει ηλικία των ευρημάτων Ανώτερο Πλειστόκαινο.
Κατόπιν ενεργειών και έξοδα του συνδέσμου μας έχουμε φέρει τον παλαιοντολόγο Γιώργο Ηλιόπουλο του πανεπιστήμιου Πατρών καθώς και την παλαιοντολόγο του μουσείου φυσικής ιστορίας του Λονδίνου Δρ. Victoria Heridge Όπου τους υποδείξαμε τον χώρο που βρέθηκαν τα οστά. Κατόπιν των επιστημονικών μετρήσεων των ευρημάτων μας έχουν επιβεβαίωση αυτό που πιστεύαμε από την αρχή , δηλαδή ότι πρόκειται για νέο είδος ελέφαντα με ύψος 1.80 και βάρος περίπου 600 κιλά.
Επιστημονικές μέτρησες των ευρημάτων έχει κάνει κατόπιν προσκλήσεως μας και ο David Reese από το πανεπιστήμιο γειλ , όπου και αυτός με την σειρά του μας διαβεβαίωσε ότι πρόκειται για νέο είδος ελέφαντα.
Σε συνεργασία μας με το πανεπιστήμιο Κρήτης έχουμε παραδώσει υλικό από το νέο είδος ελέφαντα για εξαγωγή DNA .
Η όλη υπόθεση βρίσκετε υπό μελέτη και ελπίζουμε σύντομα να έχουμε τα επιστημονικά πορίσματα που θα δώσουν φως σε ακόμα ένα κομμάτι τις προϊστορίας του τόπου μας.
Θέλω επίσης να αναφερθώ στον νεολιθικό άνθρωπο που αμέσως μετά από τον αφανισμό των προϊστορικών ζώων της Κύπρου έφερε από της γειτονικές χώρες διάφορα είδη ζώων για εκτροφή.
Τα ζώα αυτά είναι ένα είδος άγριας αγελάδας , πρόβατα , χοίρους , αλεπού , άγρινο , και το ελάφι dama mesopotamica.
Μερικά από αυτά είχαν ξεφύγει από τον άνθρωπο και επανήλθαν στην άγρια τους κατάσταση. Τα ζώα αυτά είναι το αγρινο , η αλεπού τα όποια υπάρχουν και σήμερα.
Επίσης ένα από αυτά είναι και το ελάφι dama mesopotamica το όποιο υπήρχε στο νησί και εξαφανίστηκε πριν 500 χρόνια λόγο ανελέητου κυνηγιού.
Τελειώνοντας θέλω να ελπίζω στην ευαισθητοποίηση των αρμοδίων αρχών για να ιδρύσουν ένα επιστημονικό μουσείο φυσικής ιστορίας που λείπει και το χρειάζεστε ο τόπος μας για εκπαιδευτικούς, επιστημονικούς, τουριστικούς και κυρίως για ερευνητικούς σκοπούς διότι η γνώση του παρελθόντος θα αποτελέσει την συνέχεα μας για το μέλλον. Επίσης ελπίζω στην ευαισθητοποίηση των αρμοδίων για άμεση προστασία της φυσικής μας κληρονομίας που μέχρι τώρα λεηλατείται από τους ξένους χωρίς κανένα εμπόδιο.
Η προστασία της φυσικής μας κληρονομίας πρέπει να αποτελέσει πολιτική προτεραιότητα.
Ευχαριστώ που με ακούσατε.
Ως πρόεδρος του συνδέσμου προστασίας φυσικής κληρονομίας και βιοποικιλότητας της Κύπρου θέλω και εγώ να σας καλωσορίσω και να σας ευχαριστήσω που ήρθατε απόψε . Είμαι σίγουρος ότι θα βρείτε ενδιαφέροντα τα όσα έχουμε να σας παρουσιάσουμε.
Θέλω επίσης να ευχαριστήσω και να συγχαρώ το Το τμήμα Βιολογικών Επιστημώντου Πανεπιστημίου Κύπρου για την διοργάνωση αυτής της εκδήλωσις τιμώντας την Ημέρα Περιβάλλοντος και για την ευκαιρία που μου έδωσαν να μιλήσω.
Η Κύπρος θεωρείται ωκεάνιο νησί και είναι αποτέλεσμα της σύγκρουσης τεκτονικών πλακών. Πριν εκατομμύρια χρόνια, η αφρικανική πλάκα συγκρούστηκε με την ευρασιατική πλάκα, με αποτέλεσμα η πρώτη να βυθιστεί κάτω από την ευρασιατική. Κατά τη διάρκεια της βύθισης, η ελαφρότερη πέτρα από τη βυθισμένη πλάκα άρχισε να λιώνει και μετά, υπό μορφή λάβας, να ανυψώνεται προς την επιφάνεια της γης. Η λάβα αυτή στην επαφή της με το νερό στερεοποιείται και αποτέλεσμα ήταν η γένεση της Κύπρου αρχικά με την δημιουργία του Τροόδους και μετα του Πενταδακτύλου που ηταν 2 ξεχωριστα νησια. Μετα σχηματίστηκε και η πεδιάδα της Μεσαορίας που τα ένωσε κι έτσι η Κύπρος πήρε τη σημερινή της μορφή.
Αμέσως μετά την εμφάνιση της πρώτης ξηράς, άρχισε να εμφανίζετε και η πρώτη ζωή. Έντομα ταξίδευσαν από τις γειτονικές χώρες μέσο του αέρα και επιπλέοντες κορμούς. καθώς και τα πρώτα φυτά σε μορφή σπόρων μεταφερμένων από πουλιά, τον αέρα , και την θάλασσα.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρων παρουσιάζουν τα θαλάσσια απολιθώματα κοχυλιών , θαλάσσιων οργανισμών , ψαριών, θαλάσσιων φυτών και οστά από θαλάσσια θηλαστικά.
Θαλάσσια απολιθώματα συναντούμε σε ολόκληρη την Κύπρο από τις ακτές μέχρι την ενδοχώρα , ακόμη και στην κορυφή του Τροόδους. Σε πολλές περιοχές συναντούμε διαφορετικά είδη και αυτό οφείλετε στις κλιματολογικές αλλαγές των τελευταίων εκατομμυρίων ετών που είχε ως αποτέλεσμα την εξαφάνιση πολλών ειδών και την εμφάνιση νέων. Αυτό το φαινόμενο έχει συμβεί στο παρελθών αρκετές φορές.
Αυτό το φαινόμενο το ζούμε και σήμερα όπου με την αύξηση της θερμοκρασίας στην μεσόγειο πολλά ειδή από την ερυθρά θάλασσα και με είσοδο από την διώρυγα του Σουέζ άρχισαν να ενκλιματιζόντε στα νερά μας και που πολλά από αυτά τα είδη εχουν καταστροφικές συνέπιες στα υπάρχοντα είδη.
Απολιθώματα θαλάσσιων θηλαστικών όπως δελφίνια και τεράστιες φάλαινες έχουμε βρει στην ευρύτερη περιοχή Λευκωσίας καθώς και δόντια από πολλά διαφορετικά είδη καρχαριών και οστά θαλάσσιων χελωνών.
Τα παλαιότερα απολιθώματα που συναντούμε στην Κύπρο είναι τα θαλάσσια απολιθώματα της ανώτερης τριαδικής περιόδου και με ηλικία πέραν των 200 εκατομμυρίων ετών. Φυσικά αυτήν την περίοδο η Κύπρος δεν υπήρχε. Κατά την ανάδυση της από την θάλασσα έφερε στην επιφάνεια και τα ιζήματα της αρχέγονης αυτής περιόδου. Τα ιζήματα αυτά τα συναντούμε σε 3 διαφορετικές περιοχές της Κύπρου με σημαντικά απολιθώματα όπως διάφορα είδη από αμμωνιτες.
Επίσης σημαντικά είναι τα φυτικά απολιθώματα που βρήκαμε όπως φύλλα από διάφορα φυτά , ξύλα, καρπούς , και κουκουνάρια από διάφορα κωνοφόρα άγνωστα δέντρα , που έζησαν στο νησί μας και τώρα δεν υπάρχουν.
Απολιθώματα από κωνοφόρα δέντρα έχουν βρεθεί σε πολλές περιοχές της Λευκωσίας που μαρτυρούν ότι κατά την πλειστόκαινο περίοδο υπήρχαν απέραντα δάση.
Κατά το Ανώτερο Πλειστόκαινο έχουμε παρουσία ενδημικής νησιωτικής πανίδας
Στο Ανώτερο Πλειόκαινο και Πλειστόκαινο είχαμε ισχυρές, γρήγορες κλιματικές μεταβολές.
Οι παγετώδεις περίοδοι ακολουθούνταν από θερμότερες μεσοπαγετώδεις περιόδους.
Καινούργιες έρευνες έχουν δείξει ότι θα πρέπει να είχαμε μέχρι 30 παγετώδεις περιόδους τα τελευταία 3 εκ. έτη (μία κάθε 100000 χρόνια)
Στις παγετώδεις περιόδους η έκταση της Κύπρου αυξάνει αλλά ποτέ δεν ενώνεται με την κοντινή χέρσο.
Μόνο διασπορά μέσω θάλασσας μπορεί να εξηγήσει αυτή την μοναδική σύνθεση της ενδημικής πανίδας της Κύπρου, όπου στο νησί έφτασαν ζώα με κολυμβητικές ικανότητες.
Τα φυτοφάγα ζώα είναι εξαίρετοι κολυμβητές, σε αντίθεση με τα μεγάλα σαρκοφάγα.
Η στάθμη της θάλασσας κατά τις περιόδους αυτές ήταν κατά 100-120 μέτρα περίπου χαμηλότερη από την σημερινή. Υπολογίζεται ότι κατά τη διάρκεια των παγετώνων του Πλειστοκαίνου, η Κύπρος απείχε από την πλησιέστερη ξηρά (τον κόλπο Αλεξανδρέττας) περίπου 30 km. Και με πολλά ενδιάμεσα νησάκια. Επομένως, είτε κολυμπώντας, είτε επιπλέοντας πάνω σε κορμούς δέντρων, τα ζώα αυτά μπόρεσαν να φθάσουν μέχρι το νησί και να το εποικίσουν.
Τα ζώα αυτά είναι ιπποπόταμοι (Phanourios minutus) , ελέφαντες (E. Cypriotes) (σε κανονικό μεγάλο μέγεθος) η μοσχογαλή , μερικά είδη τρωκτικών (μυγαλι, ακανθοποντικος) , χελώνες ξηράς , χελώνες γλυκού νερού , και ερπετά .
H Πλειστοκαινική πανίδα της Κύπρου, όπως και όλων των νησιών της Μεσογείου , (Κρήτη, Σαρδηνία, Ρόδο, Τήλο, Κορσική, Σικελία). χαρακτηρίζεται ως μη ισορροπημένη, εξαιτίας της απουσίας των σαρκοφάγων ζώων. Στην Κύπρο το μοναδικό σαρκοφάγο ζώο του Πλειστοκαίνου είναι ένα είδος μοσχογαλής (Geneta plesictοides). Μικρό σαρκοφάγο σε μέγεθος γάτας που τρεφόταν με σαύρες , πουλιά και τρωκτικά.
Τα φυτά και τα ζώα που ζουν σε γεωγραφικά απομονωμένες περιοχές έχουν την τάση να αναπτύσσουν ενδημικές μορφές. Ένα από τα πιο εντυπωσιακά αποτελέσματα αυτής της απομόνωσης είναι η δημιουργία γιγαντιαίων μορφών στα μικρού μεγέθους σπονδυλωτά (ερπετά, πτηνά, τρωκτικά θηλαστικά) και η δημιουργία νάνων μορφών στα μεγάλου μεγέθους ζώα, όπως οι ελέφαντες, οι ιπποπόταμοι και τα ελάφια
Αιτίες του νανισμού και του γιγαντισμού στα νησιώτικα οικοσυστήματα είναι:
Η μικρή έκταση των νησιών σε σχέση με τις ηπειρωτικές περιοχές
Οι μειωμένες πηγές τροφής
Η απουσία εχθρών
Η μείωση της γονιδιακής δεξαμενής
Η ενδογαμία
Οι κυπριακοί ελέφαντες και οι ιπποπόταμοι μετά την επίδραση του νανισμού είχαν μήκος μέχρι 1,5 μέτρο και 75 εκατοστά ύψος και με βάρος περίπου 250 κιλά. Το μικρό μέγεθος, τους έδωσε μεγαλύτερη ευκινησία και προσαρμοστικότητα στο σχετικά ορεινό και ημιορεινό κυπριακό περιβάλλον και στις περιορισμένες πηγές τροφής.
Ακόμα ένα θαύμα της φύσης που ο μόνος σκοπός του νανισμού ήταν την επιβίωση των ζώων και την διαιώνιση του είδους.
Με την πάροδο των χιλιάδων χρόνων και λόγο της απομόνωσης τους στο νησιώτικο περιβάλλον τα ζώα αυτά εξελιχθήκαν σε ενδημικά ζώα της Κύπρου.
Και όταν λέμε ενδημικά ζώα της Κύπρου σημάνει ότι αυτά τα ζώα ζούσαν στην Κύπρο και πουθενά αλλού στον κόσμο.
Η πρώτη αναφορά για την ύπαρξη των ζώων αυτών στην Κύπρο έγινε από την βρετανίδα παλαιοντολόγο Ροδοθεα Μπέιτς το 1903.
Τα ζώα αυτά έζησαν ανενόχλητα στην Κύπρο για χιλιάδες χρόνια μέχρι που οι άνθρωποι άρχισαν να έρχονται και να εποικούν το νησί από τις γειτονικές χώρες περίπου πριν 11 χιλιάδες χρόνια.
Οι άνθρωποι τότε ήταν κυνηγοί τροφοσυλεκτες , δηλαδή ζούσαν αποκλειστικά από το Κυνήγι και πιθανόν να κυνήγησαν τα ζώα αυτά μέχρι τελικού αφανισμού.
Μέχρι στιγμής έχουν αναφερθεί στην Κύπρο περίπου 40 θέσεις με οστά νάνων
ιπποπόταμων και νάνων ελεφάντων με συντριπτική πλειοψηφία τα οστά των ιπποπόταμων.
Μια από τις πιο σημαντικές θέσης είναι αυτή στην Αγία Νάπα η οποία έχει μερικώς ανασκαφή από το γεωλογικό τμήμα της Κύπρου σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο Αθηνών. Μέχρι στιγμής βρέθηκαν τα οστά από 180 ιπποπόταμους και ενός ελέφαντα καθώς και ενός είδους αγριόγατου.
Από υπολογισμούς του Τμήματος Γεωλογικής Επισκόπησης στον χώρο υπάρχουν ακόμα οστά από εκατοντάδες ζώα.
Ο χώρος αυτός εκ πρώτης όψεως φαίνετε να υπήρξε μια φυσική παγίδα για τα ζώα αυτά καθώς δεν βρέθηκαν σημάδια που να μαρτυρούν την παρουσία ανθρώπου.
Μια άλλη πολύ σημαντική θέση είναι αυτή που βρίσκετε στον αετογκρεμμο στης βάσης Ακρωτηρίου. Η θέση αυτή ανασκάφτηκε από τον αμερικανό Άλαν Σιμόνς και θεωρήθηκε ως η πιο πάλαια θέση που αποδεικνύει την παρουσία του ανθρώπου στην Κύπρο πριν 10.500 χρόνια. Ως επί το πλείστο βρέθηκαν περίπου οστά από 500 ιπποπόταμους και οστά από δυο ελέφαντες.
Ο χώρος αυτός έχει συνδεθεί με τον άνθρωπο καθώς τα οστά παρουσιάζουν καύση και τεμαχισμό. Επίσης βρέθηκαν στον χώρο και εργαλεία που χρησιμοποιούσαν άνθρωποι. Το συμπέρασμα είναι ότι οι προϊστορικοί αυτοί πρώτοι κάτοικοι της Κύπρου κυνηγούσαν αυτά τα προϊστορικά ζώα που όπως φαίνετε υπήρξαν για αυτούς σημαντική πηγή τροφής.
Επίσης στην παραλιακή σπηλιά των αγίων σαράντα στην ξυλοφάγου όπου έχουν βρεθεί πολλά οστά ιπποπόταμων.
Είναι σημαντικό να αναφέρω ότι αρκετοί χώροι που έχουν βρεθεί οστά αυτών των ζώων συνδέονται με την θρησκεία μας όπως και η σπηλιά αυτή.
Τα παλιά χρόνια οι άνθρωποι που έβρισκαν τα οστά και τα δόντια των ζώων αυτών υπέθεταν ότι ήταν τα οστά κάποιων ασκητών που ασκήτευαν και πέθαναν μέσα στο σπήλαιο, και ως εκ τούτου αγίασαν. Μέσα στην σπηλιά αυτή έχουν τοποθετήσει εικόνες αγίων και ο χώρος χρησιμοποιείτε ως εκκλησία εξου και το όνομα σπηλιά των αγίων σαράντα. Η εκκλησία μας ουδέποτε έχει δεχτεί αυτούς τους τοπικούς θρύλους.
Ένα άλλο παράδειγμα όπου βρέθηκαν οστά ιπποπόταμων και συνδέθηκαν με την θρησκεία είναι στον Άγιο Γεώργιο Κερύνειας όπου εκεί που βρήκαν τα οστά έκτισαν την εκκλησία του Άγιου Φανουρίου. Επίσης εκεί οι άνθρωποι έπαιρναν τα οστά νομιζόμενοι ότι ήταν οστά αγίων τα κονιορτοποιούσαν και τα έτρωγαν επειδή πίστευαν ότι είχαν θαυματουργές ιαματικές ιδιότητες. Λίγα μέτρα από την εκκλησία υπάρχει μικρή σπηλιά όπου βρέθηκαν τα οστά και χρησιμοποιείτε επίσης ως εκκλησία.
Σε άλλες περιπτώσεις, τα απολιθώματα των ζώων αυτών αποδόθηκαν σε υπολείμματα δρακόντων, γι’ αυτό και προέκυψαν τοπωνύμια, όπως Δρακοντόσπηλιος, Δρακοντότρυπα, Δρακοντοβούναρο, η Σπηλιά του Δράκου.
Ακόμα ένας χώρος με οστά ιπποπόταμων βρίσκετε στην κατεχομένη Άκανθου και που έχει ανασκαφή μερικώς από τον ολλανδό Πόλ Σόνταρ. Μετά το θάνατο του καθηγητή Σόνταρ, το πανεπιστήμιο του θέλησε να επιστραφούν στην Κύπρο τα απολιθώματα που μετέφερε στην Ολλανδία. Για αυτό το σκοπό τα παρέδωσαν στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, το οποίο αρνήθηκε να τα επιστρέψει όταν τα ζήτησε το Υπουργείο Εσωτερικών.
Ένας χώρος με οστά ιπποπόταμων και ελεφάντων βρίσκετε στον κατεχόμενο Κορμακιτη με το όνομα δρακοντοβουναρο.
Επίσης στα κατεχόμενα λιβερα υπάρχει ακόμα ένας χώρος με οστά ιπποπόταμων και ελεφάντων μέσα σε μάντρα ζώων.
Άλλες τοποθεσίες που βρέθηκαν οστά αυτών των ζώων είναι στο κατεχόμενο δικομο στην κατεχομένη κυθρεα και στην κισσονεργα.
Σχεδόν όλοι οι χώροι που αναφερθήκαν πιο πάνω ήταν σπηλιές ( φυσικά καταφύγια) τα όποια σήμερα έχουν κατάρρευση.
Ένας άλλος πολύ σημαντικός χώρος με οστά είναι αυτός που βρίσκετε στην παραλιακή περιοχή ξυλοφάγου. Στην περιοχή αυτή έχουν βρεθεί οστά ιπποπόταμων, ελεφάντων, μοσχογαλής , αρπακτικών πουλιών , χελώνα γλυκού νερού και χελώνα ξηράς. Ο χώρος αυτός δεν έχει συνδεθεί ακόμα με την παρουσία ανθρώπου. Το σημαντικό του χώρου αυτού είναι ότι τα οστά των ελεφάντων είναι πολύ ποιο πολλά από αυτά των ιπποπόταμων. Τα οστά των ελεφάντων είναι σπάνια και πάντα υπερτερούσαν κατά πολύ τα οστά των ιπποπόταμων ενώ εδώ συμβαίνει το αντίθετο.
Ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι χαυλιόδοντες , τα δόντια και τα οστά των ελεφάντων. Τα νέα ευρήματα Επιβεβαιώνουν ότι ο Elephas sp. Είναι διαφορετικό είδος από τον E. cypriotes.
To μέγεθός του είναι σαφώς μεγαλύτερο από τον E. cypriotes.
Ποιά όμως η σχέση του με τον E. cypriotes; Αποτελεί προγονική του μορφή ή όχι;
Ποια είναι η ηλικία των ευρημάτων;
Χρονολογήσεις για τον E. cypriotes έχουν δείξει ηλικία των ευρημάτων Ανώτερο Πλειστόκαινο.
Κατόπιν ενεργειών και έξοδα του συνδέσμου μας έχουμε φέρει τον παλαιοντολόγο Γιώργο Ηλιόπουλο του πανεπιστήμιου Πατρών καθώς και την παλαιοντολόγο του μουσείου φυσικής ιστορίας του Λονδίνου Δρ. Victoria Heridge Όπου τους υποδείξαμε τον χώρο που βρέθηκαν τα οστά. Κατόπιν των επιστημονικών μετρήσεων των ευρημάτων μας έχουν επιβεβαίωση αυτό που πιστεύαμε από την αρχή , δηλαδή ότι πρόκειται για νέο είδος ελέφαντα με ύψος 1.80 και βάρος περίπου 600 κιλά.
Επιστημονικές μέτρησες των ευρημάτων έχει κάνει κατόπιν προσκλήσεως μας και ο David Reese από το πανεπιστήμιο γειλ , όπου και αυτός με την σειρά του μας διαβεβαίωσε ότι πρόκειται για νέο είδος ελέφαντα.
Σε συνεργασία μας με το πανεπιστήμιο Κρήτης έχουμε παραδώσει υλικό από το νέο είδος ελέφαντα για εξαγωγή DNA .
Η όλη υπόθεση βρίσκετε υπό μελέτη και ελπίζουμε σύντομα να έχουμε τα επιστημονικά πορίσματα που θα δώσουν φως σε ακόμα ένα κομμάτι τις προϊστορίας του τόπου μας.
Θέλω επίσης να αναφερθώ στον νεολιθικό άνθρωπο που αμέσως μετά από τον αφανισμό των προϊστορικών ζώων της Κύπρου έφερε από της γειτονικές χώρες διάφορα είδη ζώων για εκτροφή.
Τα ζώα αυτά είναι ένα είδος άγριας αγελάδας , πρόβατα , χοίρους , αλεπού , άγρινο , και το ελάφι dama mesopotamica.
Μερικά από αυτά είχαν ξεφύγει από τον άνθρωπο και επανήλθαν στην άγρια τους κατάσταση. Τα ζώα αυτά είναι το αγρινο , η αλεπού τα όποια υπάρχουν και σήμερα.
Επίσης ένα από αυτά είναι και το ελάφι dama mesopotamica το όποιο υπήρχε στο νησί και εξαφανίστηκε πριν 500 χρόνια λόγο ανελέητου κυνηγιού.
Τελειώνοντας θέλω να ελπίζω στην ευαισθητοποίηση των αρμοδίων αρχών για να ιδρύσουν ένα επιστημονικό μουσείο φυσικής ιστορίας που λείπει και το χρειάζεστε ο τόπος μας για εκπαιδευτικούς, επιστημονικούς, τουριστικούς και κυρίως για ερευνητικούς σκοπούς διότι η γνώση του παρελθόντος θα αποτελέσει την συνέχεα μας για το μέλλον. Επίσης ελπίζω στην ευαισθητοποίηση των αρμοδίων για άμεση προστασία της φυσικής μας κληρονομίας που μέχρι τώρα λεηλατείται από τους ξένους χωρίς κανένα εμπόδιο.
Η προστασία της φυσικής μας κληρονομίας πρέπει να αποτελέσει πολιτική προτεραιότητα.
Ευχαριστώ που με ακούσατε.
No comments:
Post a Comment