Οι λιβελούλες της Κύπρου. Τα γρηγορότερα έντομα στον πλανήτη - - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 23/9/2018

 See also

All about Cyprus - Όλα για την Κύπρο

 List of Odonata of Cyprus - (Dragonflies and Damselflies of Cyprus)

Άρθρα του Γιώργου Κωνσταντίνου (162) στην εφημερίδα Πολίτης – George    Konstantinou Articles at Politis newspaper from 24/9/2017 – 1/11/2020

Κείμενο, φωτογραφία, του Γιώργου Κωνσταντίνου

Οι λιβελούλες τα γνωστά μας αεροπλανάκια ανήκουν στην ομοταξία των εντόμων και στην τάξη οδοντόγναθα (Odonata). Τα συναντούμε σε δυο υποτάξεις τα dragonflies (λιβελούλες)  Ανισόπτερα (Anisoptera) και τα damselflies Zυγόπτερα (Zygoptera). Τα Ζυγόπτερα ταξινομουντε σε 18 οικογένειες και τα Ανισόπτερα σε τέσσερις οικογένειες. Το όνομά τής λιβελούλας προέρχεται από τη λατινική λέξη libella που σημαίνει υδρόμετρο και σχετίζεται με τα μέρη που ζει τις πηγές, ποτάμια, λίμνες, και σε κάθε υδροβιότοπο. Οι λιβελούλες αποτελούν τα πιο αγαπητά έντομα για τους ανθρώπους μετά τις πεταλούδες.

Banded demoiselle (Calopteryx splendens)

Στον πλανήτη έχουν καταγραφεί περισσότερα από 6.000 διαφορετικά είδη. Στην Ευρώπη έχουν καταγραφεί περίπου 120 είδη ενώ στην Κύπρο έχουν καταγραφεί 37 διαφορετικά είδη άλλα μερικά από αυτά αποτελούν πολύ σπάνια είδη.  Πρόκειται για έντομα που επιβίωσαν δια μέσο εκατομμυρίων ετών αφού απολιθώματα τους έχουν βρεθεί από την Τριαδική περίοδο πριν 320 εκατομμύρια χρόνια. Το μεγαλύτερο είδος λιβελούλας βρέθηκε ως απολίθωμα και είχε άνοιγμα φτερών 70 εκατοστών. Είναι σαρκοφάγα έντομα και πολύ δεινοί θηρευτές και ίσως σε αυτό να οφείλουν την επιβίωση τους μέχρι και σήμερα. Τα συναντούμε σε πολλούς υπέροχους χρωματισμούς όπως κόκκινο, μοβ, μπλε, γαλάζιο, κίτρινο και σε πολλά άλλα χρώματα. Συνήθως το θηλυκό και το αρσενικό έχουν διαφορετικά χρώματα και πολλοί νομίζουν ότι είναι διαφορετικά είδη. Τα Ανισόπτερα (Anisoptera) έχουν 2 ζευγάρια φτερών και όταν κάθονται ακίνητα έχουν τα φτερά τους ανοιχτά και κάθετα προς το σώμα τους ενώ τα Zυγόπτερα που διαθέτουν και αυτά 2 ζευγάρια φτερών όταν κάθονται έχουν τα φτερά τους κλειστά. Μπορούν εν πτήση να γεννούν τα αυγά τους, να πιάνουν τα θηράματα τους, και να ζευγαρώνουν. Το θηλυκό γεννά εν πτήση τα αυγά του στην επιφάνια του νερού σε επιπλέοντα φυτά. Οι προνύμφες τους ζουν μέσα στο νερό και τρέφονται κυρίως με προνύμφες άλλων υδρόβιων εντόμων, ασπόνδυλα, μικρά ψαράκια και γυρίνους, αναπνέουν μέσα από βράγχια στον πρωκτό και μπορούν να προωθηθούν γρήγορα εκπέμποντας νερό από τον πρωκτό. Όταν η ζωή της ως προνύμφη τελειώσει βγαίνει έξω από το νερό συνήθως την νύχτα πάνω σε βλάστηση που υπάρχει κοντά στο νερό και μένουν ακίνητες, στην συνέχεια το δέρμα της ράχης ανοίγει και βγαίνει από μέσα το τέλειο έντομο, όπως ακριβώς βγαίνει η πεταλούδα από το κουκούλι της.

Black stream glider (Trithemis festiva).

Τα ώριμα πτερωτά έντομα τρέφονται με κουνούπια, μύγες, πεταλούδες, μέλισσες και γενικά όποιο έντομο μπορούν να πιάσουν. Είναι εξαιρετικοί κυνηγοί και κυνηγούν άλλα έντομα με 2 τρόπους.  Μερικά είδη τριγυρίζουν ψάχνοντας για λεία ενώ άλλα είδη κάθονται σε ένα μέρος με καλή θέα, περιμένοντας για λεία που περνάει, μετά ορμούν πάνω της την αρπάζουν και την τρώνε είτε στον αέρα η κάθονται κάπου.  Μπορούν να πετάνε προς όλες τις κατευθύνσεις. Μπροστά, πίσω, πάνω, κάτω. Επίσης μπορούν να πετάξουν με το σώμα τους να εφάπτεται στο νερό.

Blue emperor (Anax imperator)

Οι λιβελούλες περνούν την περισσότερη ζωή τους σαν νύμφες κάτω από την επιφάνεια του νερού. Σε κατάσταση προνύμφης αναλόγως του είδους ζουν από 1 μέχρι 5 χρόνια μέσα στο νερό ενώ ως ενήλικα έντομα έχουν πολύ μικρή διάρκεια ζωής και η ζωή τους κυμαίνεται αναλόγως του είδους και του κλίματος της περιοχής που ζουν από μερικές βδομάδες μέχρι και 1 χρόνο. Το μέγεθος του σώματος τους ποικίλη αναλόγως του είδους και κυμαίνεται σε μήκος από 2 μέχρι 9 πόντους και με άνοιγμα φτερών από 2 μέχρι 11 πόντους. Έχουν εξωσκελετό και το σώμα τους αποτελείται από τρία τμήματα το κεφάλι με πολύ μεγάλα μάτια, τον θώρακα με τα έξι πόδια τους και την κοιλία. Στο κεφάλι τους έχουν δύο κοντές και λεπτές κεραίες και δύο μεγάλα μάτια. Το κάθε μάτι αποτελείται από 30.000 φακούς. Ο μικροσκοπικός της εγκέφαλος μπορεί και αποκωδικοποιεί τα σήματα που δίνουν αυτοί οι φακοί και εντοπίζει την παραμικρή κίνηση γύρω της.

Blue-tailed Damselfly (Ischnura elegans)

Τα συναντούμε συνήθως κοντά σε λίμνες, ρυάκια, ποταμούς, έλη και γενικά όπου υπάρχει νερό αν και μερικά είδη μπορούμε να τα βρούμε και σε περιοχές πολύ μακριά από νερά. Συναντούμε τα Οδοντόγναθα σε όλο τον κόσμο με εξαίρεση μόνο τις πολικές περιοχές. Τη μεγαλύτερη ποικιλία τη βρίσκουμε στις τροπικές ζώνες.

 Πρόκειται για πολύ γρήγορα και αθόρυβα έντομα και αποτελούν τα πιο γρήγορα έντομα στον πλανήτη, μερικά είδη μπορούν να πιάσουν ταχύτητα μέχρι 80 χιλιόμετρα. Μερικά είδη όπως τα είδη του γένους Anax που αποτελούν και τα μεγαλύτερα από όλα τα είδη που συναντούμε στον τόπο μας, όταν ο καιρός το επιτρέπει ανεβαίνουν σε πολύ μεγάλα ύψη και κυνηγούν άλλα έντομα κυρίως μέλισσες. Οι κυνηγητικές ικανότητες της λιβελούλας είναι εκπληκτικές, καταφέρνει να σκοτώσει το 95% των στόχων της, γεγονός που την κατατάσσει σε πολύ ψηλή θέση στην λίστα με τους πιο ικανούς θηρευτές του κόσμου.

Common winter damselfly (Sympecma fusca).

Οι λιβελούλες είναι πολύ ωφέλιμες  γιατί κρατούν τον πληθυσμό των κουνουπιών χαμηλό μίας και είναι η βασική τροφή τους ως προνύμφες τρώγοντας τα αυγά και τις προνύμφες των κουνουπιών.

Η Λιβελούλα είναι ένα έντομο που λατρεύτηκε ως σύμβολο μυστικισμού, αφού συμβολίζει την αναγέννηση, τον μετασχηματισμό και την προσαρμοστικότητα, από την Εποχή τού Μινωϊκού Πολιτισμού.

Φυσικοί εχθροί των λιβελούλων είναι η ανομβρία καθώς τα έντομα αυτά χρειάζονται νερό για να ολοκληρώσουν τον κύκλο της ζωής τους. ΟΙ λιβελούλες αποτελούν λιχουδιά για πολλά αρπαχτικά πουλιά όπως μερικά είδη φαλκονιών, για εντομοφάγα πουλιά, μεγαλόσωμες αράχνες, ερπετά και αμφίβια. Καταστροφές των λιβελούλων που οφείλονται σε ανθρωπίνους παράγοντες είναι οι ψεκασμοί και οι καταστροφή των υγροτόπων με συνεπεία οι λιβελούλες να μην μπορούν να αναπαραχθούν.

Crocothemis erythraea

Οι λιβελούλες λόγο της μεγάλης πολυχρωμίας και ομορφιάς που διαθέτουν αποτελούν ένα εξαιρετικό θέμα για πολλούς φωτογράφους άγριας ζωής.

Γιώργος Κωνσταντίνου

Απο άρθρο μου στην εφημερίδα Πολίτης

Keeled skimmer - Orthetrum coerulescens

Lesser emperor - Anax parthenope

Migrant hawker (Aeshna mixta)

Red-veined darter - Sympetrum fonscolombii

Red-veined dropwing - Trithemis arteriosa

Trithemis annulata

Slender Skimmer or Green Marsh Hawk - Orthetrum sabina

Ανήλιος, το τυφλό φίδι της Κύπρου - - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 10/5/2020

See also

All about Cyprus - Όλα για την Κύπρο

Άρθρα του Γιώργου Κωνσταντίνου (162) στην εφημερίδα Πολίτης – George    Konstantinou Articles at Politis newspaper from 24/9/2017 – 1/11/2020

The eight snakes of Cyprus - Τα οκτώ είδη φιδιών τις Κύπρου

Λίστα ερπετών και αμφίβιων της Κύπρου - List of reptiles and amphibians of Cyprus

Τι πρέπει να ξέρουμε για τα κυπριακά φίδια (Web TV) - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 8/5/2018

Απίστευτες φωτογραφίες και βίντεο κυπριακών φιδιών - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 25/9/2017

Απίστευτο: Πολύ πιθανόν νέο σπάνιο είδος φιδιού στην Κύπρο - - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 16/10/2017

Here you can see a 35 videos of snake rescues from homes and released back into the wild  – 35 βίντεος από Διασώσεις και απελευθερώσεις φιδιών που εισβάλουν σε σπίτια 

Κείμενο, φωτογραφιες, του Γιώργου Κωνσταντίνου

Στην Κύπρο συναντάμε 23 διαφορετικά είδη ερπετών. 11 είδη σαύρας, δύο είδη θαλάσσιων χελωνών, μία χελώνα γλυκού νερού και 9 είδη φιδιών. Τα φίδια τα συναντάμε από το υψόμετρο της θάλασσας μέχρι τις ψηλότερες κορυφές του Τροόδους.

Από τα οκτώ είδη φιδιών της Κύπρου τα τρία είναι δηλητηριώδη, αλλά μόνο το ένα είναι επικίνδυνο για τον άνθρωπο, η φίνα. Τα δύο δηλητηριώδη που δεν είναι επικίνδυνα αποτελούν η σαΐτα και ο ξυλόδροπης, τα οποία είναι οπισθόγλυφα, δηλαδή έχουν τα δόντια τους στο πίσω μέρος του στόματός τους και με ακίνδυνο δηλητήριο για τον άνθρωπο. Ο λόγος που έχουν τα δόντια στο πίσω μέρος του στόματός τους είναι για να βάζουν το δηλητήριό τους στο θύμα τους την ώρα που το καταπίνουν και να το παραλύουν, οπόταν σε περίπτωση δαγκώματος δεν μπορούν να διοχετεύσουν το δηλητήριο.

Ένα από τα 9 φίδια που συναντούμε στην Κύπρο είναι ο Ανήλιος με το κοινό και επιστημονικό όνομα European blind snake or European worm snake – Xerotyphlops (Typhlops) vermicularis (Merrem, 1799) Τυφλίνος, Ανήλιος, σκουλικόφιδο ή Τύφλωψ ο σκωληκοειδής. Ανήκει στην οικογένεια Τυφλοπίδαι (Typhlopidae) και στο γενος Xerotyphlops.

Σε ολόκληρο τον πλανήτη συναντούμε πέραν των 200 διαφορετικών ειδών τυφλών φιδιών που ανήκουν σε αυτή την οικογένεια και σε 18 διαφορετικά γένη. Τα συναντούμε κυρίως σε τροπικές και υποτροπικές περιοχές του πλανήτη. Βρίσκονται κυρίως στις τροπικές περιοχές της Αφρικής, της Ασίας, της Αμερικής και σε όλη την ηπειρωτική Αυστραλία και σε διάφορα νησιά. Να σημειώσω ότι μόνο ο ανήλιος του γένους Xerotyphlops υπάρχει στην Κύπρο και στην Ευρώπη.

Ο ανήλιος είναι κοινό είδος, δεν έχει δηλητήριο (Άγλυφο) και είναι φίδι εντελώς ακίνδυνο για τον άνθρωπο. Πρόκειται για πολύ μικρό φίδι που δεν ξεπερνά τα 30-35 εκατοστά και αποτελεί το μικρότερο φίδι της Κύπρου αλλά και ολόκληρής της Ευρώπης. Αν και κοινό είδος στην Κύπρο για τους περισσοτέρους ανθρώπους είναι άγνωστο είδος λόγο της κρυπτικής συμπεριφοράς του μέσα στο χώμα επίσης λόγο της κρυπτικής συμπεριφοράς του πολλά στοιχεία για την βιολογία αυτού του είδους παραμένουν άγνωστα με ανεπαρκείς πληροφορίες.

Όταν τον πιάσεις στο χέρι σου δεν δοκιμάζει καν να δαγκώσει απλός πιέζει δυνατά με την σκληρή ουρά του που μοιάζει σαν κέρατο για να ξεφύγει. Διαθέτει πολύ μικρά δοντάκια στην κάτω γνάθο για να συγκρατεί τα θηράματα του. Ο ανήλιος είναι τυφλό φίδι, στην θέση των ματιών έχει δυο μαύρες κηλίδες καλυμμένες με δέρμα που χρησιμεύουν για να ανιχνεύουν το φως. Ζει κάτω από τις πέτρες και μέσα στο χώμα σε λαγούμια που ανοίγει το ίδιο. Συνήθως μετά από έντονες βροχές βγαίνει από το χώμα και κρύβετε κάτω από τις πέτρες για να μην πνιγεί. Έχει χρώμα έντονο Ρος και στην εμφάνιση μοιάζει πολύ με γαιοσκώληκα (σκουλήκι που ζει στο χώμα). Οι διαφορές του ανήλιου από τον γαιοσκώληκα είναι: ο ανήλιος είναι στεγνός, κινείτε σαν φίδι, έχει φολίδες στο σώμα και έχει τα δυο στίγματα στην θέση των ματιών ενώ ο γαιοσκώληκας είναι υγρός, δεν κινείτε σαν φίδι, δεν έχει φολίδες και μάτια.

Τρέφεται με μυρμήγκια και αβγά μυρμηγκιών αλλά πολύ πιθανών να τρέφεται και με αλλά είδη ασπόνδυλων. Το συναντάμε κυρίως σε πεδινές περιοχές. Είναι κυρίως νυκτόβιο είδος και την νύκτα βγαίνει και στην επιφάνεια αναζητώντας τροφή. Γεννά μέχρι και 8 αυγά σε λαγούμια μέσα στο χώμα.

Εκτός από την Κύπρο τον ανήλιο τον συναντούμε στα Βαλκάνια μέχρι τα Νησιά του Αιγαίου και από την Κύπρο μέχρι το Αφγανιστάν.

Φυσικοί εχθροί του ανήλιου όταν βγαίνει στην επιφάνια την νύκτα είναι οι αλεπούδες, οι γάτοι, οι σκαντζόχοιροι, οι ποντίκες και τα νυκτόβια αρπακτικά πουλιά (κουκουβάγιες). Έχω παρακολουθήσει μερικές φωλιές κουκουβάγιων τη νύχτα και ανάμεσα σε άλλα θηράματα που έφερναν στους νεοσσούς συμπεριλαμβάνονταν και αρκετοί ανήλιοι, κάτι που αποδεικνύει ότι την νύχτα βγαίνουν στο σεργιάνι.

Εχθροί του ανήλιου είναι και οι άνθρωποι που τον σκοτώνουν όπου τον βρουν λόγο ενός μύθου που λέει ότι ο ανήλιος έχει δύο κεφάλια και ότι το δάγκωμά του είναι θανατηφόρο. Πολλοί παππούδες και γονείς διηγούνται αυτούς τους γελοίους μύθους στα μικρά παιδιά τους και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργηθούν στα παιδιά φοβίες τις οποίες θα τις κουβαλούν σε όλη τους τη ζωή και με τη σειρά τους θα τις μεταδώσουν στα δικά τους παιδιά. Πολλοί μάλιστα όταν διηγούνται έναν τέτοιο γελοίο μύθο για να γίνουν πιο πιστευτοί λένε ότι το συμβάν που διηγούνται το είδαν και με τα μάτια τους. Όλοι αυτοί οι γελοίοι μύθοι (και υπάρχουν πολλοί) που αφορούν πολλά είδη του τόπου μας κυκλοφορούν από γενιά σε γενιά και οι άνθρωποι τους πιστεύουν και τα σκοτώνουν. Στην ουσία όλοι αυτοί οι μύθοι δρουν εναντίον της βιοποικιλότητας του τόπου μας.

Γιώργος Κωνσταντίνου

Απο άρθρο μου στην εφημερίδα Πολίτης

Τα Άγνωστα χερσαία σαλιγκάρια της Κύπρου - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 5/8/2018

  See also

Άρθρα του Γιώργου Κωνσταντίνου (162) στην εφημερίδα Πολίτης – George    Konstantinou Articles at Politis newspaper from 24/9/2017 – 1/11/2020

All about Cyprus - Όλα για την Κύπρο

List of non-marine molluscs of Cyprus - Freshwater snails and Land snails of Cyprus

Land snails

Freshwater snails, 

Κείμενο, φωτογραφίες, του Γιώργου Κωνσταντίνου

Μέσα από τις ατελείωτες μας περιπλανήσεις (εγώ και η γυναίκα μου Φανή) στην κυπριακή φύση τα σαλιγκάρια μας είχαν τραβήξει την προσοχή καθώς συναντούσαμε μεγάλη ποικιλία ειδών. Έτσι το 2004 αρχίσαμε αφιλοκερδώς μια συστηματική έρευνα και συλλογή σαλιγκαριών από  ολόκληρη την Κύπρο, και με συνεργασία ξένων επιστημόνων αρχίσαμε να καταμετρούμαι και να ταυτοποιούμε τα είδη που βρίσκαμε. Το θέμα παρουσίαζε μεγάλο ενδιαφέρων καθώς το 26 περίπου τις εκατό είναι ενδημικά της Κύπρου και μάλιστα μερικά από αυτά πολύ σπάνια και μοναδικά. Ενδημικό είδος της Κύπρου σημαίνει ότι υπάρχει μόνο στην Κύπρο και πουθενά αλλού στον πλανήτη. Αυτό συμβαίνει σε όλα τα νησιώτικα περιβάλλοντα λόγο της απομόνωσης που υφίστανται τα είδη αυτά. Με την πάροδο των χιλιάδων χρόνων και λόγο της απομόνωσης τους στο νησιώτικο περιβάλλον τα σαλιγκάρια αυτά εξελιχθήκαν σε ενδημικά  της Κύπρου.

Τα σαλιγκάρια είναι γαστερόποδα, πνευμονοφόρα μαλάκια και το σώμα τους προφυλάσσεται από όστρακο με εξαίρεση τους γυμνοσάλιαγκες που ανήκουν και αυτοί στα σαλιγκάρια. 

Σε ολόκληρο τον πλανήτη  έχουν καταγραφεί χιλιάδες διαφορετικά είδη σαλιγκαριών. 

Στην Κύπρο υπάρχουν 35 οικογένειες σαλιγκαριών με 110 διαφορετικά είδη. Οι περισσότεροι κύπριοι δεν γνωρίζουν ότι έχουμε τόσα πολλά είδη καθώς τα περισσότερα είδη είναι πολύ μικρά και γνωρίζουν μόνο τα μεγάλα και εδώδιμα είδη. Μερικά από αυτά είναι μεγέθους κεφαλής καρφίτσας ενώ μερικά ενδημικά είδη ζουν μόνο σε μερικούς μικρούς βιότοπους και κινδυνεύουν με αφανισμό. Τα σαλιγκάρια δραστηριοποιούνται κατά τις υγρές περιόδους του χειμώνα από τον Νοέμβριο μέχρι και τον Απρίλιο ενώ το καλοκαίρι βρίσκονται σε μια κατάσταση καλοκαιρινής νάρκης. Όλα τα σαλιγκάρια είναι φυτοφάγα ενώ μερικά είδη τρέφονται εκτός από φυτικά είδη και με άλλα είδη σαλιγκαριών. Αναπαράγονται όλα κατά το φθινόπωρο μετά τις πρώτες βροχές τοποθετώντας τα αυγά τους σε τρύπες στο έδαφος που ανοίγουν τα ίδια. Τα συναντούμε σχεδόν σε όλους τους βιότοπους από παράλιες περιοχές μέχρι τις ψηλότερες κορυφές του Τροόδους.  Πολλά από τα ενδημικά μας είδη έχουν κηρυχτεί ως κινδυνεύοντα είδη από την IUCN.  Στην Κύπρο υπάρχει το κόκκινο βιβλίο τις χλωρίδας του τόπου μας με όλα τα κινδυνεύοντα είδη φυτών της Κύπρου, επείγετε να γίνει και το κόκκινο βιβλίο της πανίδας της Κύπρου. 

Μερικά είδη έχουν μεταφερτή άμεσα η έμμεσα από τους ανθρώπους και έχουν εγκλιματιστεί στο κλίμα του τόπου μας. 

Δέκα από τα είδη της οικογένειας Helix τα συναντούμε στην Κύπρο και αποτελούν τα μεγαλύτερα από όλα τα άλλα. Είναι όλα εδώδιμα και ζουν σε διάφορες περιοχές όπως σε βουνά, κήπους, κάμπους, λόφους και χωράφια η εκτρέφονται σε φάρμες σαλιγκαριών.

Αρκετά διαδεδομένο είναι και το μάζεμα σαλιγκαριών στην Κύπρο συνήθως με τις πρώτες βροχές του φθινοπώρου.

Κάποια από τα πιο διαδεδομένα  εδώδιμα σαλιγκάρια που βρίσκονται στην χώρα μας είναι: Cantareus aspersus,  Theba pisana , Helix cincta και Eobania Vermiculata.  

Τα χερσαία σαλιγκάρια έχουν διαδραματίσει πολύ σημαντικό ρολό στην διατροφή  των πρώτων νεολιθικών κάτοικων της Κύπρου.  Έχουν βρεθεί σε ανασκαφές νεολιθικών οικισμών σε τροφικά κατάλοιπα χερσαία σαλιγκάρια που αποτελούσαν μέρος της διατροφής των τότε κατοίκων. Έχουν βρεθεί στον οικισμό Καντού-Κουφόβουνος, στην θέση Αγ. Επίκτητος – Βρυσή, στον οικισμό Σωτήρα-Τεππές και στην Xοιροκοιτία που χρονολογείται από την μεταγενέστερη φάση της ακεραμικής νεολιθικής  περιόδου (γύρω στο 7000 π.X.). Επίσης  στο κατεχόμενο χωριό Αγία Ειρήνη έχουμε βρει σε συλημένο ρωμαϊκό βασιλικό τάφο χερσαίο σαλιγκάρι του ενδημικού είδους  Assyriella Bellardii που ήταν τοποθετημένο μαζί με τον νεκρό, πολύ πιθανών να χρησιμοποιείτο ως δακρυδόχος . Χερσαία σαλιγκάρια έχουν βρεθεί και σε πολλές άλλες νεολιθικές  θέσεις.

Εχθροί των σαλιγκαριών ξεκινώντας από τον ανθρώπινο παράγοντα είναι

Μετά από βροχή κυρίως το φθινόπωρο χιλιάδες σαλιγκάρια σκοτώνονται από αυτοκίνητα στους δρόμους. 

Το αλόγιστο μάζεμα σαλιγκαριών που γίνετε από τους ανθρώπους για σκοπούς τροφής και εμπορίας αποτελεί επίσης μεγάλο κίνδυνο αφανισμού ορισμένων ειδών εδώδιμων  σαλιγκαριών. Το μάζεμα τους γίνετε συνήθως το φθινόπωρο μετά τις πρώτες βροχές, εποχή που τα σαλιγκάρια γενούν και αυτά μαζεύονται πριν φτάσουν να γεννήσουν.  Υπάρχουν περιπτώσεις που ξέρω που άτομα μαζεύουν σε μια νύχτα πέραν των 100 κιλών με σκοπό την εμπορία. Αυτό δεν απαγορεύετε από τον νόμο στην Κύπρο (κακώς)  αλλά η ζημιά που γίνετε είναι τεράστια. Πρέπει επείγων να γίνουν νόμοι για αυτό το θέμα όπως υπάρχουν και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.  

Οι πυρκαγιές είναι ένας από τους ποιο μεγάλους εχθρούς των σαλιγκαριών που τα αποδεκατίζουν κατά χιλιάδες  και που σχεδόν πάντα οφείλονται σε ανθρώπινους  παράγοντες καταστρέφοντας ολόκληρες αποικίες με σπάνια ενδημικά σαλιγκάρια που χρειάστηκαν χιλιάδες χρόνια για να δημιουργηθούν.  

Η οικιστική  και  βιομηχανική ανάπτυξη  αποτελεί  σοβαρό κίνδυνο για τα σαλιγκάρια  όπου  καταστρέφονται ανεπανόρθωτα οι βιότοποι τους και αποδεκατίζονται ολόκληροι πληθυσμοί από σπάνια και ενδημικά είδη. 

Εχθροί των σαλιγκαριών που οφείλονται σε φυσικούς παράγοντες είναι

Η παρατεταμένη  ανομβρία καθώς και οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες επιδρούν αρνητικά στα σαλιγκάρια με καταστρεπτικές συνέπιες. Αν και τα σαλιγκάρια αντέχουν μέχρι και τρία χρόνια σε νάρκη, οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες και η ανομβρία έχουν ως αποτέλεσμα τον μαζικό τους θάνατο. 

Ένα είδος κολεοπτέρου το Ablattaria arenaria της οικογενειας Silphidae Το έντομο αυτό παρασιτεί στα σαλιγκάρια και οι προνύμφες του όπως και τα ενήλικα έντομα τρέφονται με αυτά.

Διάφορα είδη μύγας της οικογενείας Sciomyzidae όπως η Euthycera Formosa παρασιτούν πάνω στα σαλιγκάρια και τους γυμνοσάλιαγκες. Γεννούν τα αυγά τους πάνω στα σαλιγκάρια, από αυτά εκκολάπτονται οι κάμπιες οι οποίες αρχίζουν να τρέφονται με το ζωντανό σαλιγκάρι με αποτέλεσμα αυτό να πεθάνει. Οι κάμπιες συνεχίζουν να τρέφονται από το νεκρό σαλιγκάρι μέχρι να μεταμορφωθούν σε τέλεια έντομα. Από ένα σαλιγκάρι μεγέθους ρεβιθιού μπορεί να εκκολαφτούν μέχρι και τρεις μύγες.

Rattus rattus η κυπριακή ποντικα , ένα παμφάγο θηλαστικό που το διαιτολόγιο του  περιλαμβάνει και σαλιγκάρια.

Eumeces schneideri. Η μεγαλύτερη από τα έντεκα είδη σαύρας που έχουμε στην Κύπρο και συμπεριλαμβάνει και τα σαλιγκάρια στο διαιτολόγιο της.

Acomys nesiotes ο Κυπριακός Ακανθοποντικός, σπάνιο θηλαστικό  για την Κύπρο που το διαιτολόγιο του αποτελείτε σχεδόν αποκλειστικά με σαλιγκάρια.

Κυπριακός Σκαντζόχοιρος ενδημικό υποείδος της Κύπρου, ακόμη ένας φυσικός εχθρός των σαλιγκαριών καθώς το παμφάγο του διαιτολόγιο περιλαμβάνει και τα σαλιγκάρια. 

Αρκετά είδη πουλιών επίσης τρέφονται με σαλιγκάρια. 

Γιώργος Κωνσταντίνου

Από άρθρο μου στην εφημερίδα Πολίτης

Επικοινωνία fanigeorge@hotmail.com. Τηλ 96376823

Ο άγνωστος κόσμος των Λειχήνων - Όταν η φύση ζωγραφίζει με μεράκι - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 3/2/2019

  See also

 Άρθρα του Γιώργου Κωνσταντίνου (162) στην εφημερίδα Πολίτης – George    Konstantinou Articles at Politis newspaper from 24/9/2017 – 1/11/2020

All about Cyprus - Όλα για την Κύπρο

 Κείμενο, φωτογραφίες, του Γιώργου Κωνσταντίνου

Οι λειχήνες είναι περίεργοι οργανισμοί και αποτελούν μια πρωτόγονη κατηγορία οργανισμών που φαίνονται σαν να προέρχονται από ένα άλλο πλανήτη, πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν τι είναι οι λειχήνες και που μπορούν να τις βρουν. Οι λειχήνες είναι μια σύνθετη μορφή ζωής και είναι μια συμβιωτική συνεργασία δύο ξεχωριστών οργανισμών που ανήκουν σε 2 διαφορετικά βασίλεια, αλλά λειτουργούν ως μία βιολογική μονάδα, ενός μύκητα και ενός άλγους (φύκος). Στο σχηματισμό αυτό μετέχουν από την πλευρά των φυκών, τα κυανοφύκη ή τα χλωροφύκη και από τους μύκητες οι "δισκομύκητες" ή οι "βασιδιομύκητες". Κατά τη συμβίωσή τους ο μύκητας τρέφεται από τις οργανικές ουσίες που παράγουν τα πράσινα κύτταρα των φυκών, ενώ το φύκος παίρνει ανόργανα συστατικά από τον μύκητα. Ο κυρίαρχος εταίρος είναι ο μύκητας, ο οποίος δίνει στις λειχήνες την πλειοψηφία των χαρακτηριστικών του, από το σχήμα του μέχρι τα καρποφόρα του σώματα. Το φύκι μπορεί να είναι είτε ένα πράσινο άλγη είτε ένα μπλε-πράσινο άλγη, γνωστό και ως κυανοβακτήριο. Πολλές λειχήνες  έχουν και τους δύο τύπους φυκών. Στην πραγματικότητα είναι ένα σύνολο πολλαπλών οργανισμών που λειτουργούν ως ομάδα για να ικανοποιήσουν τις βασικές ανάγκες τους για τη ζωή. Τα κύτταρα των φυκιών περιέχουν χλωροφύλλη, που τους επιτρέπει να ζουν σε καθαρά ανόργανο περιβάλλον παράγοντας τα δικά τους οργανικά μείγματα. Ο μύκητας προστατεύει το φύκος από το να ξεραθεί και σε μερικές περιπτώσεις του παρέχει ανόργανη ύλη από το υπέδαφος.

Οι λειχήνες είναι όμορφες, συναρπαστικές και τις βρίσκουμε παντού από τους δρόμους της πόλης μέχρι στο χώμα, σε κορμούς δέντρων, σε ξυλώδη φυτά, σε βράχους, σε πέτρες, σε ξερολιθιές και τοίχους και πάντα σε υγιή και καθαρά περιβάλλοντα. Οι λειχήνες των δέντρων δεν είναι παράσιτα και δεν τρέφονται από αυτά, απλά τα χρησιμοποιούν ως σπίτι τους. Συνήθως είναι οι πρώτες που εγκαθίστανται σε μέρη με έλλειψη χώματος, αποτελώντας μερικές φορές την μόνη βλάστηση σε ορισμένα ακραία περιβάλλοντα όπως σε μεγάλα υψόμετρα βουνών και ψηλά γεωγραφικά πλάτη. Μερικές επιζούν σε σκληρές συνθήκες ερήμου και άλλες σε παγωμένα εδάφη αρκτικών περιοχών. Μερικές λειχήνες έχουν την μορφή φύλλων, άλλες καλύπτουν το έδαφος σαν κρούστα, άλλες είναι θαμνώδεις μορφές και άλλες έχουν ζελατινώδη εμφάνιση. Όπου κι αν βρίσκεστε, υπάρχουν λειχήνες σχεδόν σε κάθε περιβάλλον.

Στην πραγματικότητα οι λειχήνες είναι μερικοί από τους πρώτους αποικιστές που θα ξεκινήσουν την εξέλιξη της ζωής σε ένα νέο χώρο. Είτε πρόκειται για ένα εγκαταλελειμμένο χωματόδρομο, ένα πεζοδρόμιο, είτε για μια πρόσφατα δημιουργημένη πλαγιά, οι λειχήνες είναι συχνά ανάμεσα στις πρώτες μορφές ζωής που εμφανίζονται σε μια νέα περιοχή. Οι λειχήνες είναι πολύ σημαντικές για την δημιουργία και ωρίμανση  οικοσυστημάτων.

Οι λειχήνες είναι σχετικά αργές στην ανάπτυξή τους και είναι μακρόβιοι οργανισμοί  με μερικά είδη να θεωρούνται από τους παλαιότερους ζωντανούς οργανισμούς στον πλανήτη. Ένα είδος της Αρκτικής που ονομάζεται "map lichen" (Rhizocarpon geographicum) έχει χρονολογηθεί σε 8.600 χρόνια, προφανώς είναι ο παλαιότερος ζωντανός οργανισμός στον κόσμο. 

Πολλά είδη λειχήνων είναι ευαίσθητες στην ανθρώπινη μόλυνση. Έτσι μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως ζωντανοί οργανισμοί δείκτες μόλυνσης. Επειδή οι λειχήνες απορροφούν τις τοξίνες από τον αέρα, μια μεγάλη ποσότητα τοξινών μπορεί να σκοτώσει μια λειχήνα Αυτό σημαίνει ότι πολλά είδη αναπτύσσονται αργά σε περιοχές με σημαντική ατμοσφαιρική ρύπανση, όπως οι πόλεις. Πολλοί επιστήμονες χρησιμοποιούν συχνά λειχήνες ως δείκτες της μέσης ποιότητας του αέρα σε μια συγκεκριμένη περιοχή. 

Όταν αναπτύσσονται σε βραχώδη εδάφη, μερικές λειχήνες σταδιακά αλλοιώνουν το υπέδαφός τους εκκρίνοντας οξέα που διαλύουν τα ορυκτά, συμβάλλοντας στην διαδικασία αποσάθρωσης κατά την οποία οι βράχοι μετατρέπονται σταδιακά σε χώμα το οποίο οι λειχήνες μπορούν στη συνέχεια να το χρησιμοποιήσουν για να πάρουν θρεπτικά συστατικά, γενικά όμως τρέφονται μέσω της φωτοσύνθεσης που εκτελούν τα φύκι. Ενώ η συμβολή τους αυτή στην αποσάθρωση είναι συνήθως καλή για την δημιουργία νέων εδαφών, μπορεί να δημιουργήσει όμως προβλήματα (μακροχρόνια) σε ανθρώπινες πέτρινες κατασκευές όπως αγάλματα και τοίχους.  

Οι λειχήνες αναπαράγονται με σπόρια που απελευθερώνονται με διάφορους τρόπους ανάλογος του είδους. 

Στην Κύπρο υπάρχουν μέχρι στιγμής καταγραμμένα πάνω από 400 διαφορετικά είδη λειχήνων αλλά πιθανών να υπάρχουν περισσότερα από 1000 είδη, ακόμα αυτός ο τομέας δεν έχει μελετηθεί εκτεταμένα και σίγουρα πολλά είδη της Κύπρου θα αποτελούν νέα είδη για την επιστήμη. 

Οι λειχήνες αποτελούν μια σημαντική πηγή τροφής για αρκετά φυτοφάγα ζώα όπως ελάφια, τάρανδους και για πολλά είδη σαλιγκαριών κυρίως του γένους  Albinaria (Clausiliidae).

Τα διαφορετικά είδη λειχήνων τα συναντούμε σε πολλά σχήματα, μεγέθη, χρώματα και αποχρώσεις (κίτρινο, κόκκινο, άσπρο, γκρίζο, πορτοκαλί, πράσινο, μαύρο, γαλάζιο και πολλά άλλα). Μπορεί κάποιος να διακρίνει από μακριά τις λειχήνες σε ένα βράχο καθώς φαίνονται τα χρωματιστά κυκλικά και άλλα σχήματα των λειχήνων. Μπορεί σε μια μικρή πέτρα που χωράει στην χούφτα σου να υπάρχουν πέντε ή και περισσότερα είδη λειχήνων με διαφορετικά χρώματα. 

Λόγο της μεγάλης ποικιλίας ειδών, των χρωμάτων και την μεγάλη  ομορφιά που έχουν οι λειχήνες έχουν προσελκύσει ένα πολύ μεγάλο αριθμό ανθρώπων ανά τον πλανήτη που ασχολούνται παθιασμένα με την εύρεση, φωτογράφιση και ταυτοποίηση των ειδών αυτών. 

Την επόμενη φορά που θα βρεθείτε έξω στην φύση κοιτάξετε προσεκτικά τους βράχους, τις πέτρες και κορμούς δέντρων και θα δείτε αυτούς τους υπέροχους οργανισμούς που πραγματικά μοιάζουν με μοναδικούς πίνακες ζωγραφικής που η φύση ζωγράφισε με πολλή μεράκι. ψάξετε να τις βρείτε και θα είναι σαν να ανακαλύπτετε ένα νέο άγνωστο κόσμο σχεδίων και χρωμάτων. 

Γιώργος Κωνσταντίνου

Από άρθρο μου στην εφημερίδα Πολίτης

Επικοινωνία fanigeorge@hotmail.com. Τηλ 96376823

Πολλά διαφορετικά είδη λειχήνων συμβιώνουν μαζί η μια  δίπλα στην άλλη πάνω σε πέτρες και βράχους.