Translate

Friday, 11 July 2025

Το Βιβλίο Τα πουλιά της Κύπρου από έναν φυσιοδίφη - Τετράτομο βιβλίο από τον Γιώργο Κωνσταντίνου, μια εμπειρία 17 ετών πτηνοπαρατήρησης

 ΠΑΥΛΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΥ -  Δημοσιεύθηκε 9 Μαρτίου 2025 

Η συγγραφή του βιβλίου απαίτησε 8 χρόνια επίπονης δουλειάς, ενώ για τη συλλογή του φωτογραφικού υλικού χρειάστηκαν 17 χρόνια πτηνοπαρατήρησης και έρευνας σε όλη την Κύπρο


«Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, ήμουν φυσιοδίφης και ερευνητής της κυπριακής βιοποικιλότητας, με ιδιαίτερη αγάπη για τα πουλιά», διαβεβαιώνει στα 64 του χρόνια ο Γιώργος Κωνσταντίνου, με αφορμή την έκδοση αυτές τις μέρες του τετράτομου βιβλίου του «Τα πουλιά της Κύπρου». Σαν χθες θυμάται να περιφέρεται με το κοντό παντελόνι στα χωράφια, όταν η περιοχή της Ακρόπολης στη Λευκωσία είχε χωράφια, εξερευνώντας τη φύση με θαυμασμό και περιέργεια. «Θυμάμαι πόσο ευτυχισμένος ένιωθα όταν έβλεπα για πρώτη φορά ένα φίδι, ένα πουλί, ένα λουλούδι ή ένα έντομο που δεν είχα ξαναδεί. Διψούσα να μάθω τα πάντα. Θυμάμαι τη μάνα μου να με ψάχνει μαζί με τη γιαγιά μου όταν νύχτωνε και δεν είχα επιστρέψει στο σπίτι. Οι τσέπες μου ήταν γεμάτες σαλιγκάρια, σαύρες, βάτραχους, ακόμα και φίδια. Η μάνα μου μού είπε ότι στην πρώτη μου έξοδο από το σπίτι, στα δύο μου χρόνια, με βρήκε να κάθομαι στο χώμα και να κρατάω έναν μεγάλο γαιοσκώληκα, κοιτάζοντάς τον με γουρλωμένα μάτια. «Φυσιοδίφης γεννιέσαι, δεν γίνεσαι», τονίζει, επιστρέφοντας στο σήμερα.

2.237 φωτογραφίες

Κάθε τόμος των 300 περίπου σελίδων περιλαμβάνει, με τη σφραγίδα της προσωπικής εμπειρίας, πληροφορίες για σχεδόν όλα τα πουλιά που έχουν καταγραφεί στο νησί μας μέχρι σήμερα, τις καλύτερες περιοχές πτηνοπαρατήρησης, κατάλογο πουλιών της Κύπρου, επιστημονικά δεδομένα και πλούσιο φωτογραφικό υλικό, το οποίο αποτελεί την κορωνίδα στο όλο έργο. Συνολικά, παρουσιάζονται στον αναγνώστη 2.237 φωτογραφίες, οι οποίες αποτυπώνουν την ποικιλία και την ομορφιά της ορνιθοπανίδας της Κύπρου, την οποία για χρόνια ο Γιώργος Κωνσταντίνου μελέτησε, απόλαυσε και μοιράστηκε με άλλους ανθρώπους, από την Κύπρο και το εξωτερικό. «Στον πλανήτη Γη, με τα χιλιάδες θαυμαστά δημιουργήματα, κάποιοι βλέπουν το θαύμα και άλλοι το προσπερνούν αδιάφορα. Δυστυχώς, πολλοί άνθρωποι δεν μπορούν να αντιληφθούν το μεγαλείο, την τελειότητα και τη σοφία της φύσης. Έρχονται και φεύγουν από αυτόν τον κόσμο, χωρίς ποτέ να καταλάβουν ότι πέρασαν για λίγο από έναν μαγικό κόσμο θαυμάτων. Είμαι πραγματικά ευτυχισμένος που δεν είμαι ένας από αυτούς», δηλώνει σήμερα στον «Π».

Η συγγραφή του βιβλίου απαίτησε 8 χρόνια επίπονης δουλειάς, ενώ για τη συλλογή του φωτογραφικού υλικού χρειάστηκαν 17 χρόνια πτηνοπαρατήρησης και έρευνας σε όλη την Κύπρο. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, εξερεύνησε όλους τους βιότοπους του νησιού, (ελεύθερες και κατεχόμενες περιοχές) καταγράφοντας τις πτηνολογικές δραστηριότητες και τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής. Εξάλλου μέρος του βιβλίου αποτελούν κείμενα και φωτογραφίες που φιλοξενούσε η εβδομαδιαία σελίδα του Γιώργου Κωνσταντίνου στην κυριακάτικη έκδοση του «Πολίτη» και στο politis.com.cy. Εκφράζει την ελπίδα ότι το βιβλίο του θα αποτελέσει πηγή μάθησης για τις σημερινές και μελλοντικές γενιές. «Κανείς δεν μπορεί να αγαπήσει και να προστατεύσει κάτι, αν δεν το γνωρίσει πρώτα», σημειώνει.

 Όταν «πέσει σύρμα»

Τον συναντήσαμε στην οικία του στο Γέρι, το «ορμητήριο» για φωτογράφιση της κυπριακής άγριας ζωής, από όπου μόλις «πέσει σύρμα» στους κύκλους των πτηνοπαρατηρητών για την άφιξη ενός σπάνιου πουλιού, τρέχει σε οποιοδήποτε μέρος της Κύπρου για να το απαθανατίσει με τον φακό του. Όπως σημειώνει, πρόκειται για σπάνια πουλιά τις περισσότερες φορές, τα οποία έχεις την ευκαιρία να συναντήσεις για μοναδική φορά στη ζωή σου. Αναφέρει ότι το βιβλίο του περιλαμβάνει αρκετές φωτογραφίες από πτηνά που είδε μία φορά στη ζωή του. Μάλιστα μάς δίνει και ορισμένα παραδείγματα: «Όπως ο ερωδιός των μαγκροβίων (Butorides striata), ο οποίος το 2014 ήρθε και έμεινε λίγες μέρες στο Ζακάκι Λεμεσού, ο ερημοκόρακας (Brown-necked raven - Corvus ruficollis), ο οποίος αναφέρθηκε το 2016 στο Κάβο Γκρέκο και το ασιατικό μαυροκιρκίνεζο (Falco amurensis), την ίδια χρονιά στην Αγία Βαρβάρα στην Πάφο». Φωτογράφισε πουλιά για τα οποία υπάρχουν μέχρι σήμερα μία ή δύο αναφορές παρουσίας τους στην Κύπρο, και αν ισχύει το δεύτερο, το μεταξύ τους διάστημα μπορεί να είναι 10-20 χρόνια.

 Εχθρός ο άνθρωπος

«Εχθρός των πουλιών αυτών είναι, όπως πάντα, ο άνθρωπος», τονίζει ο φυσιοδίφης. «Γίνεται καταστροφή των βιοτόπων τους, αρπαγή αβγών από συλλέκτες, αρπαγή νεοσσών και θανάτωση από ασυνείδητους κυνηγούς. Στην Κύπρο είναι πολύ συχνό το φαινόμενο κυνηγοί να πυροβολούν αυτά τα υπέροχα πουλιά και να ανευρίσκονται σκοτωμένα ή τραυματισμένα από σκάγια. Κίνδυνος σοβαρός είναι και η λαθροθηρία, καθώς στα ξόβεργα και τα δίχτυα παγιδεύονται σημαντικοί αριθμοί αποδημητικών πουλιών, πολλές φορές σπάνιων», προσθέτει. «Αντιμετωπίζουν βέβαια κι άλλους κινδύνους τα μεταναστευτικά πουλιά, όπως οι καταιγίδες και οι τυφώνες, αλλά αυτά είναι φυσικά φαινόμενα και δεν τα απειλούν στον ίδιο βαθμό με τον άνθρωπο». 

Η πορεία στη βιοποικιλότητα

Ο Γιώργος Κωνσταντίνου είναι πρόεδρος του Συνδέσμου Προστασίας Φυσικής Κληρονομιάς και Βιοποικιλότητας της Κύπρου. Στο ενεργητικό του έχει πολλές νέες ανακαλύψεις που αφορούν την προϊστορική και σύγχρονη βιοποικιλότητα του τόπου μας, όπως νέο είδος προϊστορικού ελέφαντα για την Κύπρο και την επιστήμη, νέες αναφορές εντόμων, κογχυλιών και άλλων θαλάσσιων ειδών, καθώς και την επιβεβαίωση ύπαρξης νέου θηλαστικού, αυξάνοντας τα θηλαστικά της Κύπρου από 30 σε 31.

Δύο νέα είδη από την κυπριακή βιοποικιλότητα φέρουν το όνομά του: το απολίθωμα γαστερόποδου Bela konstantinoui και το ισόποδο Armadillo konstantinoui.

Παρουσιάζει θέματα βιοποικιλότητας σε ραδιοσταθμούς και τηλεοπτικά κανάλια της Κύπρου. Έχει γράψει άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά, με 162 δημοσιεύσεις στην εφημερίδα «Πολίτης» και πολλά επιστημονικά άρθρα σε διεθνή περιοδικά. Το όνομά του έχει απασχολήσει πολλές φορές ειδησεογραφικές ιστοσελίδες, περιοδικά και εφημερίδες.

Έχει δώσει πολλές διαλέξεις σε οργανωμένα σύνολα και έχει παραδώσει μαθήματα σε νηπιαγωγεία, δημοτικά, σχολεία μέσης εκπαίδευσης και πανεπιστήμια. Συμμετείχε σε ευρωπαϊκά προγράμματα σχετικά με τη βιοποικιλότητα και συνεργάστηκε με το Πανεπιστήμιο Κύπρου και ξένους επιστήμονες.

Επίσης, έχει δημιουργήσει ντοκιμαντέρ και διοργανώσει εκθέσεις σε Λευκωσία και Λεμεσό για την προϊστορική βιοποικιλότητα της Κύπρου, με επισκέψεις χιλιάδων πολιτών και τουριστών, καθώς και 80 σχολείων, εκθέσεις φωτογραφίας και συνέδρια με τη συμμετοχή επιστημόνων από τρεις χώρες, για την ανακοίνωση των νέων ευρημάτων που αφορούν νέο ελέφαντα που ανακάλυψε. Μεγάλα κανάλια, όπως το BBC Earth, έχουν προβάλει τα βίντεό του για την άγρια ζωή της Κύπρου.

Έχει δημιουργήσει κανάλι στο YouTube με 2.000 δικά του βίντεο που αφορούν τη βιοποικιλότητα του τόπου μας, με 15.000 ακολούθους. Επίσης, έχει δημιουργήσει 3 ιστοσελίδες με θέμα τη βιοποικιλότητα, με 5.000 αναρτήσεις και χιλιάδες δικές του φωτογραφίες, οι οποίες έχουν καθημερινά χιλιάδες θεάσεις, τόσο από ντόπιους όσο και από πολίτες από όλο τον κόσμο. Διατηρεί λογαριασμούς σε πολλές πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, με ακούραστη δράση για την ανάδειξη και διατήρηση της σπάνιας και θαυμαστής βιοποικιλότητας της Κύπρου. Έχει δημιουργήσει στο Facebook 3 ομάδες: 1. Τα φυτά της Κύπρου, 2. Τα πουλιά της Κύπρου, 3. Η βιοποικιλότητα της Κύπρου, με συνολικά 40.000 μέλη.

 >> Όσοι ενδιαφέρονται να προμηθευτούν το βιβλίο του Γιώργου Κωνσταντίνου μπορούν να επικοινωνήσουν με τον συγγραφέα στο τηλέφωνο 96376823.  - Email fanigeorge@hotmail.com

Πηγή Πολίτης

Friday, 28 June 2024

Fire beetles - Melanophila cuspidata (Klug, 1829) - Cyprus

See also


Το Melanophila cuspidata είναι ένα είδος σκαθαριών της οικογένειας βουπρεστιδών που είναι κοινώς γνωστά ως σκαθάρια της φωτιάς. Έχουν εξαιρετική ευαισθησία στην υπέρυθρη ακτινοβολία (θερμότητα), χρησιμοποιώντας ένα εξειδικευμένο όργανο αισθητήρα κοντά στα πόδια τους. Αναζητούν φωτιές για να ζευγαρώσουν και να γεννήσουν τα αυγά τους σε φρεσκοκαμένα ξύλα. Μετά την καταστροφική πυρκαγιά στην Τριμίκλινη τον Ιούνιο του 2024 γέμισε ο καμένος τόπος από αυτά τα σκαθάρια που κατέφθασαν και αρχίσαν να ζευγαρώνουν και να γεννούν πάνω στα καμένα δέντρα.
Οταν ο θάνατος ενός είδους δίνει ζωή σε άλλα είδη.

Melanophila is a genus of buprestid beetles commonly known as fire beetles. They have extraordinary sensitivity to infrared radiation (heat), using a specialized sensor organ near their legs. They seek out fires in order to mate and lay eggs in freshly burned wood

Family: Buprestidae

PARASITE

The larvae bore under the bark of fire-damaged or recently died trees

HOST PLANTS

polyphagous

Photos Trimiklini after the fire 25/6/2924  by George Konstantinou






Thursday, 20 June 2024

Οι λιβελούλες της Κύπρου. Τα γρηγορότερα έντομα στον πλανήτη - - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 23/9/2018

 See also



Άρθρα του Γιώργου Κωνσταντίνου (162) στην εφημερίδα Πολίτης – George    Konstantinou Articles at Politis newspaper from 24/9/2017 – 1/11/2020


Κείμενο, φωτογραφία, του Γιώργου Κωνσταντίνου

Οι λιβελούλες τα γνωστά μας αεροπλανάκια ανήκουν στην ομοταξία των εντόμων και στην τάξη οδοντόγναθα (Odonata). Τα συναντούμε σε δυο υποτάξεις τα dragonflies (λιβελούλες)  Ανισόπτερα (Anisoptera) και τα damselflies Zυγόπτερα (Zygoptera). Τα Ζυγόπτερα ταξινομουντε σε 18 οικογένειες και τα Ανισόπτερα σε τέσσερις οικογένειες. Το όνομά τής λιβελούλας προέρχεται από τη λατινική λέξη libella που σημαίνει υδρόμετρο και σχετίζεται με τα μέρη που ζει τις πηγές, ποτάμια, λίμνες, και σε κάθε υδροβιότοπο. Οι λιβελούλες αποτελούν τα πιο αγαπητά έντομα για τους ανθρώπους μετά τις πεταλούδες.

Banded demoiselle (Calopteryx splendens)

Στον πλανήτη έχουν καταγραφεί περισσότερα από 6.000 διαφορετικά είδη. Στην Ευρώπη έχουν καταγραφεί περίπου 120 είδη ενώ στην Κύπρο έχουν καταγραφεί 37 διαφορετικά είδη άλλα μερικά από αυτά αποτελούν πολύ σπάνια είδη.  Πρόκειται για έντομα που επιβίωσαν δια μέσο εκατομμυρίων ετών αφού απολιθώματα τους έχουν βρεθεί από την Τριαδική περίοδο πριν 320 εκατομμύρια χρόνια. Το μεγαλύτερο είδος λιβελούλας βρέθηκε ως απολίθωμα και είχε άνοιγμα φτερών 70 εκατοστών. Είναι σαρκοφάγα έντομα και πολύ δεινοί θηρευτές και ίσως σε αυτό να οφείλουν την επιβίωση τους μέχρι και σήμερα. Τα συναντούμε σε πολλούς υπέροχους χρωματισμούς όπως κόκκινο, μοβ, μπλε, γαλάζιο, κίτρινο και σε πολλά άλλα χρώματα. Συνήθως το θηλυκό και το αρσενικό έχουν διαφορετικά χρώματα και πολλοί νομίζουν ότι είναι διαφορετικά είδη. Τα Ανισόπτερα (Anisoptera) έχουν 2 ζευγάρια φτερών και όταν κάθονται ακίνητα έχουν τα φτερά τους ανοιχτά και κάθετα προς το σώμα τους ενώ τα Zυγόπτερα που διαθέτουν και αυτά 2 ζευγάρια φτερών όταν κάθονται έχουν τα φτερά τους κλειστά. Μπορούν εν πτήση να γεννούν τα αυγά τους, να πιάνουν τα θηράματα τους, και να ζευγαρώνουν. Το θηλυκό γεννά εν πτήση τα αυγά του στην επιφάνια του νερού σε επιπλέοντα φυτά. Οι προνύμφες τους ζουν μέσα στο νερό και τρέφονται κυρίως με προνύμφες άλλων υδρόβιων εντόμων, ασπόνδυλα, μικρά ψαράκια και γυρίνους, αναπνέουν μέσα από βράγχια στον πρωκτό και μπορούν να προωθηθούν γρήγορα εκπέμποντας νερό από τον πρωκτό. Όταν η ζωή της ως προνύμφη τελειώσει βγαίνει έξω από το νερό συνήθως την νύχτα πάνω σε βλάστηση που υπάρχει κοντά στο νερό και μένουν ακίνητες, στην συνέχεια το δέρμα της ράχης ανοίγει και βγαίνει από μέσα το τέλειο έντομο, όπως ακριβώς βγαίνει η πεταλούδα από το κουκούλι της.
Black stream glider (Trithemis festiva).

Τα ώριμα πτερωτά έντομα τρέφονται με κουνούπια, μύγες, πεταλούδες, μέλισσες και γενικά όποιο έντομο μπορούν να πιάσουν. Είναι εξαιρετικοί κυνηγοί και κυνηγούν άλλα έντομα με 2 τρόπους.  Μερικά είδη τριγυρίζουν ψάχνοντας για λεία ενώ άλλα είδη κάθονται σε ένα μέρος με καλή θέα, περιμένοντας για λεία που περνάει, μετά ορμούν πάνω της την αρπάζουν και την τρώνε είτε στον αέρα η κάθονται κάπου.  Μπορούν να πετάνε προς όλες τις κατευθύνσεις. Μπροστά, πίσω, πάνω, κάτω. Επίσης μπορούν να πετάξουν με το σώμα τους να εφάπτεται στο νερό.

Blue emperor (Anax imperator)

Οι λιβελούλες περνούν την περισσότερη ζωή τους σαν νύμφες κάτω από την επιφάνεια του νερού. Σε κατάσταση προνύμφης αναλόγως του είδους ζουν από 1 μέχρι 5 χρόνια μέσα στο νερό ενώ ως ενήλικα έντομα έχουν πολύ μικρή διάρκεια ζωής και η ζωή τους κυμαίνεται αναλόγως του είδους και του κλίματος της περιοχής που ζουν από μερικές βδομάδες μέχρι και 1 χρόνο. Το μέγεθος του σώματος τους ποικίλη αναλόγως του είδους και κυμαίνεται σε μήκος από 2 μέχρι 9 πόντους και με άνοιγμα φτερών από 2 μέχρι 11 πόντους. Έχουν εξωσκελετό και το σώμα τους αποτελείται από τρία τμήματα το κεφάλι με πολύ μεγάλα μάτια, τον θώρακα με τα έξι πόδια τους και την κοιλία. Στο κεφάλι τους έχουν δύο κοντές και λεπτές κεραίες και δύο μεγάλα μάτια. Το κάθε μάτι αποτελείται από 30.000 φακούς. Ο μικροσκοπικός της εγκέφαλος μπορεί και αποκωδικοποιεί τα σήματα που δίνουν αυτοί οι φακοί και εντοπίζει την παραμικρή κίνηση γύρω της.

Blue-tailed Damselfly (Ischnura elegans)

Τα συναντούμε συνήθως κοντά σε λίμνες, ρυάκια, ποταμούς, έλη και γενικά όπου υπάρχει νερό αν και μερικά είδη μπορούμε να τα βρούμε και σε περιοχές πολύ μακριά από νερά. Συναντούμε τα Οδοντόγναθα σε όλο τον κόσμο με εξαίρεση μόνο τις πολικές περιοχές. Τη μεγαλύτερη ποικιλία τη βρίσκουμε στις τροπικές ζώνες.

 Πρόκειται για πολύ γρήγορα και αθόρυβα έντομα και αποτελούν τα πιο γρήγορα έντομα στον πλανήτη, μερικά είδη μπορούν να πιάσουν ταχύτητα μέχρι 80 χιλιόμετρα. Μερικά είδη όπως τα είδη του γένους Anax που αποτελούν και τα μεγαλύτερα από όλα τα είδη που συναντούμε στον τόπο μας, όταν ο καιρός το επιτρέπει ανεβαίνουν σε πολύ μεγάλα ύψη και κυνηγούν άλλα έντομα κυρίως μέλισσες. Οι κυνηγητικές ικανότητες της λιβελούλας είναι εκπληκτικές, καταφέρνει να σκοτώσει το 95% των στόχων της, γεγονός που την κατατάσσει σε πολύ ψηλή θέση στην λίστα με τους πιο ικανούς θηρευτές του κόσμου.

Common winter damselfly (Sympecma fusca).

Οι λιβελούλες είναι πολύ ωφέλιμες  γιατί κρατούν τον πληθυσμό των κουνουπιών χαμηλό μίας και είναι η βασική τροφή τους ως προνύμφες τρώγοντας τα αυγά και τις προνύμφες των κουνουπιών.

Η Λιβελούλα είναι ένα έντομο που λατρεύτηκε ως σύμβολο μυστικισμού, αφού συμβολίζει την αναγέννηση, τον μετασχηματισμό και την προσαρμοστικότητα, από την Εποχή τού Μινωϊκού Πολιτισμού.

Φυσικοί εχθροί των λιβελούλων είναι η ανομβρία καθώς τα έντομα αυτά χρειάζονται νερό για να ολοκληρώσουν τον κύκλο της ζωής τους. ΟΙ λιβελούλες αποτελούν λιχουδιά για πολλά αρπαχτικά πουλιά όπως μερικά είδη φαλκονιών, για εντομοφάγα πουλιά, μεγαλόσωμες αράχνες, ερπετά και αμφίβια. Καταστροφές των λιβελούλων που οφείλονται σε ανθρωπίνους παράγοντες είναι οι ψεκασμοί και οι καταστροφή των υγροτόπων με συνεπεία οι λιβελούλες να μην μπορούν να αναπαραχθούν.

Crocothemis erythraea

Οι λιβελούλες λόγο της μεγάλης πολυχρωμίας και ομορφιάς που διαθέτουν αποτελούν ένα εξαιρετικό θέμα για πολλούς φωτογράφους άγριας ζωής.

Γιώργος Κωνσταντίνου

Απο άρθρο μου στην εφημερίδα Πολίτης

Keeled skimmer - Orthetrum coerulescens

Lesser emperor - Anax parthenope


Migrant hawker (Aeshna mixta)

Red-veined darter - Sympetrum fonscolombii

Red-veined dropwing - Trithemis arteriosa

Trithemis annulata

Slender Skimmer or Green Marsh Hawk - Orthetrum sabina




Wednesday, 12 June 2024

Ανήλιος, το τυφλό φίδι της Κύπρου - - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 10/5/2020

See also


Άρθρα του Γιώργου Κωνσταντίνου (162) στην εφημερίδα Πολίτης – George    Konstantinou Articles at Politis newspaper from 24/9/2017 – 1/11/2020


The eight snakes of Cyprus - Τα οκτώ είδη φιδιών τις Κύπρου





Κείμενο, φωτογραφιες, του Γιώργου Κωνσταντίνου

Στην Κύπρο συναντάμε 23 διαφορετικά είδη ερπετών. 11 είδη σαύρας, δύο είδη θαλάσσιων χελωνών, μία χελώνα γλυκού νερού και 9 είδη φιδιών. Τα φίδια τα συναντάμε από το υψόμετρο της θάλασσας μέχρι τις ψηλότερες κορυφές του Τροόδους.
Από τα οκτώ είδη φιδιών της Κύπρου τα τρία είναι δηλητηριώδη, αλλά μόνο το ένα είναι επικίνδυνο για τον άνθρωπο, η φίνα. Τα δύο δηλητηριώδη που δεν είναι επικίνδυνα αποτελούν η σαΐτα και ο ξυλόδροπης, τα οποία είναι οπισθόγλυφα, δηλαδή έχουν τα δόντια τους στο πίσω μέρος του στόματός τους και με ακίνδυνο δηλητήριο για τον άνθρωπο. Ο λόγος που έχουν τα δόντια στο πίσω μέρος του στόματός τους είναι για να βάζουν το δηλητήριό τους στο θύμα τους την ώρα που το καταπίνουν και να το παραλύουν, οπόταν σε περίπτωση δαγκώματος δεν μπορούν να διοχετεύσουν το δηλητήριο.
Ένα από τα 9 φίδια που συναντούμε στην Κύπρο είναι ο Ανήλιος με το κοινό και επιστημονικό όνομα European blind snake or European worm snake – Xerotyphlops (Typhlops) vermicularis (Merrem, 1799) Τυφλίνος, Ανήλιος, σκουλικόφιδο ή Τύφλωψ ο σκωληκοειδής. Ανήκει στην οικογένεια Τυφλοπίδαι (Typhlopidae) και στο γενος Xerotyphlops.


Σε ολόκληρο τον πλανήτη συναντούμε πέραν των 200 διαφορετικών ειδών τυφλών φιδιών που ανήκουν σε αυτή την οικογένεια και σε 18 διαφορετικά γένη. Τα συναντούμε κυρίως σε τροπικές και υποτροπικές περιοχές του πλανήτη. Βρίσκονται κυρίως στις τροπικές περιοχές της Αφρικής, της Ασίας, της Αμερικής και σε όλη την ηπειρωτική Αυστραλία και σε διάφορα νησιά. Να σημειώσω ότι μόνο ο ανήλιος του γένους Xerotyphlops υπάρχει στην Κύπρο και στην Ευρώπη.
Ο ανήλιος είναι κοινό είδος, δεν έχει δηλητήριο (Άγλυφο) και είναι φίδι εντελώς ακίνδυνο για τον άνθρωπο. Πρόκειται για πολύ μικρό φίδι που δεν ξεπερνά τα 30-35 εκατοστά και αποτελεί το μικρότερο φίδι της Κύπρου αλλά και ολόκληρής της Ευρώπης. Αν και κοινό είδος στην Κύπρο για τους περισσοτέρους ανθρώπους είναι άγνωστο είδος λόγο της κρυπτικής συμπεριφοράς του μέσα στο χώμα επίσης λόγο της κρυπτικής συμπεριφοράς του πολλά στοιχεία για την βιολογία αυτού του είδους παραμένουν άγνωστα με ανεπαρκείς πληροφορίες.


Όταν τον πιάσεις στο χέρι σου δεν δοκιμάζει καν να δαγκώσει απλός πιέζει δυνατά με την σκληρή ουρά του που μοιάζει σαν κέρατο για να ξεφύγει. Διαθέτει πολύ μικρά δοντάκια στην κάτω γνάθο για να συγκρατεί τα θηράματα του. Ο ανήλιος είναι τυφλό φίδι, στην θέση των ματιών έχει δυο μαύρες κηλίδες καλυμμένες με δέρμα που χρησιμεύουν για να ανιχνεύουν το φως. Ζει κάτω από τις πέτρες και μέσα στο χώμα σε λαγούμια που ανοίγει το ίδιο. Συνήθως μετά από έντονες βροχές βγαίνει από το χώμα και κρύβετε κάτω από τις πέτρες για να μην πνιγεί. Έχει χρώμα έντονο Ρος και στην εμφάνιση μοιάζει πολύ με γαιοσκώληκα (σκουλήκι που ζει στο χώμα). Οι διαφορές του ανήλιου από τον γαιοσκώληκα είναι: ο ανήλιος είναι στεγνός, κινείτε σαν φίδι, έχει φολίδες στο σώμα και έχει τα δυο στίγματα στην θέση των ματιών ενώ ο γαιοσκώληκας είναι υγρός, δεν κινείτε σαν φίδι, δεν έχει φολίδες και μάτια.
Τρέφεται με μυρμήγκια και αβγά μυρμηγκιών αλλά πολύ πιθανών να τρέφεται και με αλλά είδη ασπόνδυλων. Το συναντάμε κυρίως σε πεδινές περιοχές. Είναι κυρίως νυκτόβιο είδος και την νύκτα βγαίνει και στην επιφάνεια αναζητώντας τροφή. Γεννά μέχρι και 8 αυγά σε λαγούμια μέσα στο χώμα.



Εκτός από την Κύπρο τον ανήλιο τον συναντούμε στα Βαλκάνια μέχρι τα Νησιά του Αιγαίου και από την Κύπρο μέχρι το Αφγανιστάν.
Φυσικοί εχθροί του ανήλιου όταν βγαίνει στην επιφάνια την νύκτα είναι οι αλεπούδες, οι γάτοι, οι σκαντζόχοιροι, οι ποντίκες και τα νυκτόβια αρπακτικά πουλιά (κουκουβάγιες). Έχω παρακολουθήσει μερικές φωλιές κουκουβάγιων τη νύχτα και ανάμεσα σε άλλα θηράματα που έφερναν στους νεοσσούς συμπεριλαμβάνονταν και αρκετοί ανήλιοι, κάτι που αποδεικνύει ότι την νύχτα βγαίνουν στο σεργιάνι.




Εχθροί του ανήλιου είναι και οι άνθρωποι που τον σκοτώνουν όπου τον βρουν λόγο ενός μύθου που λέει ότι ο ανήλιος έχει δύο κεφάλια και ότι το δάγκωμά του είναι θανατηφόρο. Πολλοί παππούδες και γονείς διηγούνται αυτούς τους γελοίους μύθους στα μικρά παιδιά τους και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργηθούν στα παιδιά φοβίες τις οποίες θα τις κουβαλούν σε όλη τους τη ζωή και με τη σειρά τους θα τις μεταδώσουν στα δικά τους παιδιά. Πολλοί μάλιστα όταν διηγούνται έναν τέτοιο γελοίο μύθο για να γίνουν πιο πιστευτοί λένε ότι το συμβάν που διηγούνται το είδαν και με τα μάτια τους. Όλοι αυτοί οι γελοίοι μύθοι (και υπάρχουν πολλοί) που αφορούν πολλά είδη του τόπου μας κυκλοφορούν από γενιά σε γενιά και οι άνθρωποι τους πιστεύουν και τα σκοτώνουν. Στην ουσία όλοι αυτοί οι μύθοι δρουν εναντίον της βιοποικιλότητας του τόπου μας.
Γιώργος Κωνσταντίνου
Απο άρθρο μου στην εφημερίδα Πολίτης