Translate

Showing posts with label Εφημερίδα πολίτης. Show all posts
Showing posts with label Εφημερίδα πολίτης. Show all posts

Monday 23 October 2023

Τα Άγνωστα χερσαία σαλιγκάρια της Κύπρου - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 5/8/2018

  See also

Άρθρα του Γιώργου Κωνσταντίνου (162) στην εφημερίδα Πολίτης – George    Konstantinou Articles at Politis newspaper from 24/9/2017 – 1/11/2020

All about Cyprus - Όλα για την Κύπρο



Κείμενο, φωτογραφίες, του Γιώργου Κωνσταντίνου

Μέσα από τις ατελείωτες μας περιπλανήσεις (εγώ και η γυναίκα μου Φανή) στην κυπριακή φύση τα σαλιγκάρια μας είχαν τραβήξει την προσοχή καθώς συναντούσαμε μεγάλη ποικιλία ειδών. Έτσι το 2004 αρχίσαμε αφιλοκερδώς μια συστηματική έρευνα και συλλογή σαλιγκαριών από  ολόκληρη την Κύπρο, και με συνεργασία ξένων επιστημόνων αρχίσαμε να καταμετρούμαι και να ταυτοποιούμε τα είδη που βρίσκαμε. Το θέμα παρουσίαζε μεγάλο ενδιαφέρων καθώς το 26 περίπου τις εκατό είναι ενδημικά της Κύπρου και μάλιστα μερικά από αυτά πολύ σπάνια και μοναδικά. Ενδημικό είδος της Κύπρου σημαίνει ότι υπάρχει μόνο στην Κύπρο και πουθενά αλλού στον πλανήτη. Αυτό συμβαίνει σε όλα τα νησιώτικα περιβάλλοντα λόγο της απομόνωσης που υφίστανται τα είδη αυτά. Με την πάροδο των χιλιάδων χρόνων και λόγο της απομόνωσης τους στο νησιώτικο περιβάλλον τα σαλιγκάρια αυτά εξελιχθήκαν σε ενδημικά  της Κύπρου.


Τα σαλιγκάρια είναι γαστερόποδα, πνευμονοφόρα μαλάκια και το σώμα τους προφυλάσσεται από όστρακο με εξαίρεση τους γυμνοσάλιαγκες που ανήκουν και αυτοί στα σαλιγκάρια. 
Σε ολόκληρο τον πλανήτη  έχουν καταγραφεί χιλιάδες διαφορετικά είδη σαλιγκαριών. 
Στην Κύπρο υπάρχουν 35 οικογένειες σαλιγκαριών με 110 διαφορετικά είδη. Οι περισσότεροι κύπριοι δεν γνωρίζουν ότι έχουμε τόσα πολλά είδη καθώς τα περισσότερα είδη είναι πολύ μικρά και γνωρίζουν μόνο τα μεγάλα και εδώδιμα είδη. Μερικά από αυτά είναι μεγέθους κεφαλής καρφίτσας ενώ μερικά ενδημικά είδη ζουν μόνο σε μερικούς μικρούς βιότοπους και κινδυνεύουν με αφανισμό. Τα σαλιγκάρια δραστηριοποιούνται κατά τις υγρές περιόδους του χειμώνα από τον Νοέμβριο μέχρι και τον Απρίλιο ενώ το καλοκαίρι βρίσκονται σε μια κατάσταση καλοκαιρινής νάρκης. Όλα τα σαλιγκάρια είναι φυτοφάγα ενώ μερικά είδη τρέφονται εκτός από φυτικά είδη και με άλλα είδη σαλιγκαριών. Αναπαράγονται όλα κατά το φθινόπωρο μετά τις πρώτες βροχές τοποθετώντας τα αυγά τους σε τρύπες στο έδαφος που ανοίγουν τα ίδια. Τα συναντούμε σχεδόν σε όλους τους βιότοπους από παράλιες περιοχές μέχρι τις ψηλότερες κορυφές του Τροόδους.  Πολλά από τα ενδημικά μας είδη έχουν κηρυχτεί ως κινδυνεύοντα είδη από την IUCN.  Στην Κύπρο υπάρχει το κόκκινο βιβλίο τις χλωρίδας του τόπου μας με όλα τα κινδυνεύοντα είδη φυτών της Κύπρου, επείγετε να γίνει και το κόκκινο βιβλίο της πανίδας της Κύπρου. 


Μερικά είδη έχουν μεταφερτή άμεσα η έμμεσα από τους ανθρώπους και έχουν εγκλιματιστεί στο κλίμα του τόπου μας. 
Δέκα από τα είδη της οικογένειας Helix τα συναντούμε στην Κύπρο και αποτελούν τα μεγαλύτερα από όλα τα άλλα. Είναι όλα εδώδιμα και ζουν σε διάφορες περιοχές όπως σε βουνά, κήπους, κάμπους, λόφους και χωράφια η εκτρέφονται σε φάρμες σαλιγκαριών.
Αρκετά διαδεδομένο είναι και το μάζεμα σαλιγκαριών στην Κύπρο συνήθως με τις πρώτες βροχές του φθινοπώρου.
Κάποια από τα πιο διαδεδομένα  εδώδιμα σαλιγκάρια που βρίσκονται στην χώρα μας είναι: Cantareus aspersus,  Theba pisana , Helix cincta και Eobania Vermiculata.  
Τα χερσαία σαλιγκάρια έχουν διαδραματίσει πολύ σημαντικό ρολό στην διατροφή  των πρώτων νεολιθικών κάτοικων της Κύπρου.  Έχουν βρεθεί σε ανασκαφές νεολιθικών οικισμών σε τροφικά κατάλοιπα χερσαία σαλιγκάρια που αποτελούσαν μέρος της διατροφής των τότε κατοίκων. Έχουν βρεθεί στον οικισμό Καντού-Κουφόβουνος, στην θέση Αγ. Επίκτητος – Βρυσή, στον οικισμό Σωτήρα-Τεππές και στην Xοιροκοιτία που χρονολογείται από την μεταγενέστερη φάση της ακεραμικής νεολιθικής  περιόδου (γύρω στο 7000 π.X.). Επίσης  στο κατεχόμενο χωριό Αγία Ειρήνη έχουμε βρει σε συλημένο ρωμαϊκό βασιλικό τάφο χερσαίο σαλιγκάρι του ενδημικού είδους  Assyriella Bellardii που ήταν τοποθετημένο μαζί με τον νεκρό, πολύ πιθανών να χρησιμοποιείτο ως δακρυδόχος . Χερσαία σαλιγκάρια έχουν βρεθεί και σε πολλές άλλες νεολιθικές  θέσεις.


Εχθροί των σαλιγκαριών ξεκινώντας από τον ανθρώπινο παράγοντα είναι
Μετά από βροχή κυρίως το φθινόπωρο χιλιάδες σαλιγκάρια σκοτώνονται από αυτοκίνητα στους δρόμους. 
Το αλόγιστο μάζεμα σαλιγκαριών που γίνετε από τους ανθρώπους για σκοπούς τροφής και εμπορίας αποτελεί επίσης μεγάλο κίνδυνο αφανισμού ορισμένων ειδών εδώδιμων  σαλιγκαριών. Το μάζεμα τους γίνετε συνήθως το φθινόπωρο μετά τις πρώτες βροχές, εποχή που τα σαλιγκάρια γενούν και αυτά μαζεύονται πριν φτάσουν να γεννήσουν.  Υπάρχουν περιπτώσεις που ξέρω που άτομα μαζεύουν σε μια νύχτα πέραν των 100 κιλών με σκοπό την εμπορία. Αυτό δεν απαγορεύετε από τον νόμο στην Κύπρο (κακώς)  αλλά η ζημιά που γίνετε είναι τεράστια. Πρέπει επείγων να γίνουν νόμοι για αυτό το θέμα όπως υπάρχουν και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.  


Οι πυρκαγιές είναι ένας από τους ποιο μεγάλους εχθρούς των σαλιγκαριών που τα αποδεκατίζουν κατά χιλιάδες  και που σχεδόν πάντα οφείλονται σε ανθρώπινους  παράγοντες καταστρέφοντας ολόκληρες αποικίες με σπάνια ενδημικά σαλιγκάρια που χρειάστηκαν χιλιάδες χρόνια για να δημιουργηθούν.  
Η οικιστική  και  βιομηχανική ανάπτυξη  αποτελεί  σοβαρό κίνδυνο για τα σαλιγκάρια  όπου  καταστρέφονται ανεπανόρθωτα οι βιότοποι τους και αποδεκατίζονται ολόκληροι πληθυσμοί από σπάνια και ενδημικά είδη. 
Εχθροί των σαλιγκαριών που οφείλονται σε φυσικούς παράγοντες είναι
Η παρατεταμένη  ανομβρία καθώς και οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες επιδρούν αρνητικά στα σαλιγκάρια με καταστρεπτικές συνέπιες. Αν και τα σαλιγκάρια αντέχουν μέχρι και τρία χρόνια σε νάρκη, οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες και η ανομβρία έχουν ως αποτέλεσμα τον μαζικό τους θάνατο. 
Ένα είδος κολεοπτέρου το Ablattaria arenaria της οικογενειας Silphidae Το έντομο αυτό παρασιτεί στα σαλιγκάρια και οι προνύμφες του όπως και τα ενήλικα έντομα τρέφονται με αυτά.


Διάφορα είδη μύγας της οικογενείας Sciomyzidae όπως η Euthycera Formosa παρασιτούν πάνω στα σαλιγκάρια και τους γυμνοσάλιαγκες. Γεννούν τα αυγά τους πάνω στα σαλιγκάρια, από αυτά εκκολάπτονται οι κάμπιες οι οποίες αρχίζουν να τρέφονται με το ζωντανό σαλιγκάρι με αποτέλεσμα αυτό να πεθάνει. Οι κάμπιες συνεχίζουν να τρέφονται από το νεκρό σαλιγκάρι μέχρι να μεταμορφωθούν σε τέλεια έντομα. Από ένα σαλιγκάρι μεγέθους ρεβιθιού μπορεί να εκκολαφτούν μέχρι και τρεις μύγες.
Rattus rattus η κυπριακή ποντικα , ένα παμφάγο θηλαστικό που το διαιτολόγιο του  περιλαμβάνει και σαλιγκάρια.
Eumeces schneideri. Η μεγαλύτερη από τα έντεκα είδη σαύρας που έχουμε στην Κύπρο και συμπεριλαμβάνει και τα σαλιγκάρια στο διαιτολόγιο της.
Acomys nesiotes ο Κυπριακός Ακανθοποντικός, σπάνιο θηλαστικό  για την Κύπρο που το διαιτολόγιο του αποτελείτε σχεδόν αποκλειστικά με σαλιγκάρια.
Κυπριακός Σκαντζόχοιρος ενδημικό υποείδος της Κύπρου, ακόμη ένας φυσικός εχθρός των σαλιγκαριών καθώς το παμφάγο του διαιτολόγιο περιλαμβάνει και τα σαλιγκάρια. 
Αρκετά είδη πουλιών επίσης τρέφονται με σαλιγκάρια. 


Γιώργος Κωνσταντίνου
Από άρθρο μου στην εφημερίδα Πολίτης
Επικοινωνία fanigeorge@hotmail.com. Τηλ 96376823






Saturday 21 October 2023

Ο άγνωστος κόσμος των Λειχήνων - Όταν η φύση ζωγραφίζει με μεράκι - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 3/2/2019

  See also

 Άρθρα του Γιώργου Κωνσταντίνου (162) στην εφημερίδα Πολίτης – George    Konstantinou Articles at Politis newspaper from 24/9/2017 – 1/11/2020

All about Cyprus - Όλα για την Κύπρο


 Κείμενο, φωτογραφίες, του Γιώργου Κωνσταντίνου

Οι λειχήνες είναι περίεργοι οργανισμοί και αποτελούν μια πρωτόγονη κατηγορία οργανισμών που φαίνονται σαν να προέρχονται από ένα άλλο πλανήτη, πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν τι είναι οι λειχήνες και που μπορούν να τις βρουν. Οι λειχήνες είναι μια σύνθετη μορφή ζωής και είναι μια συμβιωτική συνεργασία δύο ξεχωριστών οργανισμών που ανήκουν σε 2 διαφορετικά βασίλεια, αλλά λειτουργούν ως μία βιολογική μονάδα, ενός μύκητα και ενός άλγους (φύκος). Στο σχηματισμό αυτό μετέχουν από την πλευρά των φυκών, τα κυανοφύκη ή τα χλωροφύκη και από τους μύκητες οι "δισκομύκητες" ή οι "βασιδιομύκητες". Κατά τη συμβίωσή τους ο μύκητας τρέφεται από τις οργανικές ουσίες που παράγουν τα πράσινα κύτταρα των φυκών, ενώ το φύκος παίρνει ανόργανα συστατικά από τον μύκητα. Ο κυρίαρχος εταίρος είναι ο μύκητας, ο οποίος δίνει στις λειχήνες την πλειοψηφία των χαρακτηριστικών του, από το σχήμα του μέχρι τα καρποφόρα του σώματα. Το φύκι μπορεί να είναι είτε ένα πράσινο άλγη είτε ένα μπλε-πράσινο άλγη, γνωστό και ως κυανοβακτήριο. Πολλές λειχήνες  έχουν και τους δύο τύπους φυκών. Στην πραγματικότητα είναι ένα σύνολο πολλαπλών οργανισμών που λειτουργούν ως ομάδα για να ικανοποιήσουν τις βασικές ανάγκες τους για τη ζωή. Τα κύτταρα των φυκιών περιέχουν χλωροφύλλη, που τους επιτρέπει να ζουν σε καθαρά ανόργανο περιβάλλον παράγοντας τα δικά τους οργανικά μείγματα. Ο μύκητας προστατεύει το φύκος από το να ξεραθεί και σε μερικές περιπτώσεις του παρέχει ανόργανη ύλη από το υπέδαφος.

Οι λειχήνες είναι όμορφες, συναρπαστικές και τις βρίσκουμε παντού από τους δρόμους της πόλης μέχρι στο χώμα, σε κορμούς δέντρων, σε ξυλώδη φυτά, σε βράχους, σε πέτρες, σε ξερολιθιές και τοίχους και πάντα σε υγιή και καθαρά περιβάλλοντα. Οι λειχήνες των δέντρων δεν είναι παράσιτα και δεν τρέφονται από αυτά, απλά τα χρησιμοποιούν ως σπίτι τους. Συνήθως είναι οι πρώτες που εγκαθίστανται σε μέρη με έλλειψη χώματος, αποτελώντας μερικές φορές την μόνη βλάστηση σε ορισμένα ακραία περιβάλλοντα όπως σε μεγάλα υψόμετρα βουνών και ψηλά γεωγραφικά πλάτη. Μερικές επιζούν σε σκληρές συνθήκες ερήμου και άλλες σε παγωμένα εδάφη αρκτικών περιοχών. Μερικές λειχήνες έχουν την μορφή φύλλων, άλλες καλύπτουν το έδαφος σαν κρούστα, άλλες είναι θαμνώδεις μορφές και άλλες έχουν ζελατινώδη εμφάνιση. Όπου κι αν βρίσκεστε, υπάρχουν λειχήνες σχεδόν σε κάθε περιβάλλον.

Στην πραγματικότητα οι λειχήνες είναι μερικοί από τους πρώτους αποικιστές που θα ξεκινήσουν την εξέλιξη της ζωής σε ένα νέο χώρο. Είτε πρόκειται για ένα εγκαταλελειμμένο χωματόδρομο, ένα πεζοδρόμιο, είτε για μια πρόσφατα δημιουργημένη πλαγιά, οι λειχήνες είναι συχνά ανάμεσα στις πρώτες μορφές ζωής που εμφανίζονται σε μια νέα περιοχή. Οι λειχήνες είναι πολύ σημαντικές για την δημιουργία και ωρίμανση  οικοσυστημάτων.

Οι λειχήνες είναι σχετικά αργές στην ανάπτυξή τους και είναι μακρόβιοι οργανισμοί  με μερικά είδη να θεωρούνται από τους παλαιότερους ζωντανούς οργανισμούς στον πλανήτη. Ένα είδος της Αρκτικής που ονομάζεται "map lichen" (Rhizocarpon geographicum) έχει χρονολογηθεί σε 8.600 χρόνια, προφανώς είναι ο παλαιότερος ζωντανός οργανισμός στον κόσμο. 

Πολλά είδη λειχήνων είναι ευαίσθητες στην ανθρώπινη μόλυνση. Έτσι μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως ζωντανοί οργανισμοί δείκτες μόλυνσης. Επειδή οι λειχήνες απορροφούν τις τοξίνες από τον αέρα, μια μεγάλη ποσότητα τοξινών μπορεί να σκοτώσει μια λειχήνα Αυτό σημαίνει ότι πολλά είδη αναπτύσσονται αργά σε περιοχές με σημαντική ατμοσφαιρική ρύπανση, όπως οι πόλεις. Πολλοί επιστήμονες χρησιμοποιούν συχνά λειχήνες ως δείκτες της μέσης ποιότητας του αέρα σε μια συγκεκριμένη περιοχή. 

Όταν αναπτύσσονται σε βραχώδη εδάφη, μερικές λειχήνες σταδιακά αλλοιώνουν το υπέδαφός τους εκκρίνοντας οξέα που διαλύουν τα ορυκτά, συμβάλλοντας στην διαδικασία αποσάθρωσης κατά την οποία οι βράχοι μετατρέπονται σταδιακά σε χώμα το οποίο οι λειχήνες μπορούν στη συνέχεια να το χρησιμοποιήσουν για να πάρουν θρεπτικά συστατικά, γενικά όμως τρέφονται μέσω της φωτοσύνθεσης που εκτελούν τα φύκι. Ενώ η συμβολή τους αυτή στην αποσάθρωση είναι συνήθως καλή για την δημιουργία νέων εδαφών, μπορεί να δημιουργήσει όμως προβλήματα (μακροχρόνια) σε ανθρώπινες πέτρινες κατασκευές όπως αγάλματα και τοίχους.  

Οι λειχήνες αναπαράγονται με σπόρια που απελευθερώνονται με διάφορους τρόπους ανάλογος του είδους. 

Στην Κύπρο υπάρχουν μέχρι στιγμής καταγραμμένα πάνω από 400 διαφορετικά είδη λειχήνων αλλά πιθανών να υπάρχουν περισσότερα από 1000 είδη, ακόμα αυτός ο τομέας δεν έχει μελετηθεί εκτεταμένα και σίγουρα πολλά είδη της Κύπρου θα αποτελούν νέα είδη για την επιστήμη. 

Οι λειχήνες αποτελούν μια σημαντική πηγή τροφής για αρκετά φυτοφάγα ζώα όπως ελάφια, τάρανδους και για πολλά είδη σαλιγκαριών κυρίως του γένους  Albinaria (Clausiliidae).

Τα διαφορετικά είδη λειχήνων τα συναντούμε σε πολλά σχήματα, μεγέθη, χρώματα και αποχρώσεις (κίτρινο, κόκκινο, άσπρο, γκρίζο, πορτοκαλί, πράσινο, μαύρο, γαλάζιο και πολλά άλλα). Μπορεί κάποιος να διακρίνει από μακριά τις λειχήνες σε ένα βράχο καθώς φαίνονται τα χρωματιστά κυκλικά και άλλα σχήματα των λειχήνων. Μπορεί σε μια μικρή πέτρα που χωράει στην χούφτα σου να υπάρχουν πέντε ή και περισσότερα είδη λειχήνων με διαφορετικά χρώματα. 

Λόγο της μεγάλης ποικιλίας ειδών, των χρωμάτων και την μεγάλη  ομορφιά που έχουν οι λειχήνες έχουν προσελκύσει ένα πολύ μεγάλο αριθμό ανθρώπων ανά τον πλανήτη που ασχολούνται παθιασμένα με την εύρεση, φωτογράφιση και ταυτοποίηση των ειδών αυτών. 

Την επόμενη φορά που θα βρεθείτε έξω στην φύση κοιτάξετε προσεκτικά τους βράχους, τις πέτρες και κορμούς δέντρων και θα δείτε αυτούς τους υπέροχους οργανισμούς που πραγματικά μοιάζουν με μοναδικούς πίνακες ζωγραφικής που η φύση ζωγράφισε με πολλή μεράκι. ψάξετε να τις βρείτε και θα είναι σαν να ανακαλύπτετε ένα νέο άγνωστο κόσμο σχεδίων και χρωμάτων. 

Γιώργος Κωνσταντίνου
Από άρθρο μου στην εφημερίδα Πολίτης
Επικοινωνία fanigeorge@hotmail.com. Τηλ 96376823



Πολλά διαφορετικά είδη λειχήνων συμβιώνουν μαζί η μια  δίπλα στην άλλη πάνω σε πέτρες και βράχους. 





Saturday 2 September 2023

Τα δυο δηλητηριώδη αλλά μη επικίνδυνα φίδια της Κύπρου - Εφημερίδα πολίτης 17/11/2019

See also

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, 17/11/2019

Κείμενο, φωτογραφίες, του Γιώργου Κωνσταντίνου

Στην Κύπρο συναντάμε 23 διαφορετικά είδη ερπετών, 11 είδη σαυρών, δύο είδη θαλάσσιων χελωνών, μία  χελώνα γλυκού νερού και 9 είδη φιδιών.

Από τα 9 είδη φιδιών της Κύπρου τα τρία είναι δηλητηριώδη αλλά μόνο το ένα είναι επικίνδυνο για τον άνθρωπο, η φίνα. Τα δύο δηλητηριώδη που δεν είναι επικίνδυνα είναι, η Σαΐτα και ο Ξυλόδροπης τα οποία είναι οπισθόγλυφα, δηλαδή έχουν τα δόντια τους στο πίσω μέρος του στόματός στην πάνω σιαγόνα  και με ακίνδυνο δηλητήριο για τον άνθρωπο. Ο λόγος που έχουν τα δόντια στο πίσω μέρος του στόματός  είναι για να βάζουν το δηλητήριο τους στο θύμα τους την ώρα που το καταπίνουν. Η θέση των δοντιών είναι αρκετά πίσω στο στόμα τους οπόταν σε περίπτωση δαγκώματος δεν μπορούν να διοχετεύσουν το δηλητήριο. Σε πολύ σπάνια περίπτωση διοχέτευσης δηλητηρίου στον άνθρωπο το δηλητήριο είναι αδύνατο και ακίνδυνο και το μόνο που μπορεί να προκαλέσει είναι ελαφρό πρήξιμο στο σημείο του δαγκώματος, λίγο πόνο και μπορεί ελαφρό πυρετό. Πιθανόν προβλήματα να δημιουργηθούν σε αλλεργικά άτομα, αλλά όπως ανάφερα είναι σχεδόν αδύνατο με το δάγκωμα ενός οπισθόγλυφου φιδιού να διοχετευθεί δηλητήριο. Για να μπορέσει να σου διοχετεύσει δηλητήριο το φίδι πρέπει να χώσει κάποιος το δάχτυλο του βαθιά στο στόμα του φιδιού. Στην Κύπρο ποτέ δεν είχαμε σοβαρές επιπτώσεις από το δάγκωμα τέτοιων φιδιών. H Σαΐτα και ο Ξυλόδροπης ποτέ δεν επιτίθενται στον άνθρωπο και η μόνη περίπτωση να σε δαγκώσουν είναι να τα πατήσεις ή να τα πιάσεις κατά λάθος. Είναι φίδια σφικτήρες, δηλαδή σκοτώνουν τα θηράματα τους δια στραγγαλισμού, δαγκώνουν τα θηράματα τους και με αστραπιαίες κινήσεις τυλίγονται γύρο τους σφίγγοντας τα μέχρι να παραλύσουν, μετά αρχίζουν να τα καταπίνουν πάντα αρχίζοντας από το κεφάλι βάζοντας και μια δόση δηλητηρίου που ίσως να προετοιμάζει το γεύμα για την χώνεψη.    

European cat snake (Telescopus fallax) (Fleischmann, 1831) Ξυλόδροπης,Αγιόφιδο

Και τα δυο είδη προστατεύονται από την Ευρωπαϊκή Οδηγία 92/43/ΕΚ καθώς και από τον Κυπριακό Νόμο 153(Ι)2003.

Η Σαΐτα ή Σαπίτης με το κοινό αγγλικό όνομα Montpellier snake και το επιστημονικό όνομα Malpolon insignitus (Geoffroy in Savigny, 1827) της οικογένειας Lamprophiidae έχει ευρεία εξάπλωση από τα παράλια μέχρι και τις ψηλότερες κορυφές του Τροόδους. Πρόκειται για κοινό είδος του τόπου μας που συνήθως αποφεύγει τις κατοικημένες περιοχές. Αυτό αποδεικνύετε από τις εκατοντάδες κλήσης της πυροσβεστικής για απομακρύνσεις φιδιών που εισβάλουν σε σπίτια. Τουλάχιστον στην επαρχεία Λευκωσίας μόνο σε μια περίπτωση το φίδι ήταν Σαΐτα. Είναι ημερόβιο φίδι που τρέφεται με σαύρες (με αγαπημένο του έδεσμα τον Κουρκουτά), πουλιά, αμφίβια, τρωκτικά και άλλα μικρά θηλαστικά ακόμα και με άλλα φίδια. 

Malpolon insignitus (Geoffroy in Savigny, 1827) Σαΐττα - Σαπίτης.

Malpolon insignitus (Geoffroy in Savigny, 1827) Σαΐττα - Σαπίτης.

Γίνετε αρκετά μεγάλο και μπορεί να ξεπεράσει και τα δύο μέτρα σε μήκος, αλλά πολύ σπάνια θα δούμε ένα τέτοιο μεγάλο φίδι λόγο του ανελέητου σκοτωμού τους από τους ανθρώπους. Όταν είναι σε νεαρή ηλικία το χρώμα του είναι καφέ με μικρά άσπρα στίγματα και άσπρα σχέδια στο κεφάλι, ενώ τα ενήλικα έχουν γκριζωπό ομοιόμορφο προς ελαιοπράσινο χρώμα με ασπροκίτρινο το κάτω μέρος του σώματος τους. Πρόκειται για πολύ γρήγορο φίδι εξ ου και το όνομα Σαΐτα. Διαθέτη αναρριχητικές, κυνηγητικές  και κολυμβητικές ικανότητες. Χαρακτηριστική είναι η στάση που παίρνει όταν νιώσει κάποιο θόρυβο ή όταν θέλει να δει καλύτερά, ανασηκώνει το κεφάλι της ψηλά σαν κόπρα μέχρι και το ένα τρίτο του σώματος της. Όταν νοιώσει ότι απειλείτε συρίζει δυνατά για να φοβίσει και να προειδοποιήσει αυτόν που την πλησιάζει. Ζευγαρώνει την άνοιξη και γεννά το καλοκαίρι αναλόγως του μεγέθους της από 5 μέχρι και 20 αυγά που εκκολάπτονται με την θερμοκρασία του περιβάλλοντός μετά από περίπου δυο μήνες (φθινόπωρο). Εκτός από την Κύπρο την συναντούμε στην Βόρεια Αφρική, Ελλάδα, Δυτική Ασία από την Τουρκία και τα μεσογειακά παράλια της Μέσης Ανατολής μέχρι το Ιράν.  

European cat snake (Telescopus fallax) (Fleischmann, 1831) Ξυλόδροπης,Αγιόφιδο

Ο Ξυλόδροπης ή  Αγιόφιδο με το κοινό αγγλικό όνομα European cat snake και επιστημονικό όνομα  Telescopus fallax cyprianus (Fleischmann, 1831) της οικογένειας Κολουβρίδες (Colubridae) έχει και αυτό ευρεία εξάπλωση από τα παράλια μέχρι και τις ψηλότερες κορυφές του Τροόδους. Αποτελεί ενδημικό υποείδος της Κύπρου και είναι  το δεύτερο μικρότερο σε μήκος φίδι του τόπου μας, με μήκος από 80 μέχρι 100 εκατοστά. Πρόκειται για κυρίως νυκτόβιο φίδι που τρέφεται με σαύρες, νεοσσούς και μικρά θηλαστικά. Είναι κοινό είδος του τόπου μας και αρκετά πιο κοινό στην επαρχεία Πάφου. Είναι εξαιρετικός αναρριχητής και αναρριχάται πάνω σε ξερολιθιές (δόμες), τοίχους και κορμούς αναζητώντας την αγαπημένη του τροφή που είναι οι σαύρες.  Όταν νοιώσει ότι απειλείτε παρά το μικρό του μέγεθος συρίζει δυνατά για να φοβίσει και να προειδοποιήσει αυτόν που τον πλησιάζει. Είναι νωχελικό, αργοκίνητο φίδι με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να το πλησιάζουν εύκολα και να το σκοτώνουν. Οι κόρες των ματιών του έχουν σχήμα σχισμής η οποίες διαστέλλονται το βράδυ για να διευκολύνουν τη νυχτερινή όραση του όπως και η φίνα. Διαθέτει σώμα γκρίζου-μπεζ χρώματος με σκούρες καφέ μπάρες τοποθετημένες κατ’ εναλλαγή στο πάνω μέρος της πλάτης του που μοιάζουν επίσης με την φίνα και για αυτό πολλοί το συνεχίζουν με την επικίνδυνη οχιά και το σκοτώνουν.  Ζευγαρώνει την άνοιξη και γεννά το καλοκαίρι αναλόγως του μεγέθους της από 5 μέχρι και 10 αυγά που εκκολάπτονται με την θερμοκρασία του περιβάλλοντός μετά από περίπου δυο μήνες (φθινόπωρο).  Εκτός από την Κύπρο το συναντούμε στην Νοτιοανατολική Ευρώπη, Δυτική Ασία από την Τουρκία και τα μεσογειακά παράλια της Μέσης Ανατολής μέχρι το Ιράν.

Οι κυριότεροι εχθροί των δυο αυτών φιδιών είναι όπως πάντα ο άνθρωπος που τα σκοτώνει όπου τα βρει, τα αρπαχτικά πουλιά, οι αλεπούδες και τα άλλα φίδια.

Malpolon insignitus (Geoffroy in Savigny, 1827) Σαΐττα - Σαπίτης.


European cat snake (Telescopus fallax) (Fleischmann, 1831) Ξυλόδροπης,Αγιόφιδο,

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

Ο Γιώργος Κωνσταντίνου γεννήθηκε το 1960 στη Λευκωσία και είναι φυσιοδίφης ερευνητής της κυπριακής βιοποικιλότητας. Φωτογράφος και κινηματογραφιστής αγρίας ζωής και πρόεδρος του συνδέσμου προστασίας φυσικής κληρονομίας και βιοποικιλότητας της Κύπρου. Με ακούραστη δράση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσον αφορά το περιβάλλον και την βιοποικιλότητα του τόπου μας.

Επικοινωνία fanigeorge@hotmail.com

Τηλ. 96376823 




Η δημιουργία της νήσου Κύπρου (Μέρος Β) - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 17/3/2019

 See also

Η δημιουργία της νήσου Κύπρου (Μέρος Α) - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 10/3/2019


Άρθρα του Γιώργου Κωνσταντίνου (162) στην εφημερίδα Πολίτης – George    Konstantinou Articles at Politis newspaper from 24/9/2017 – 1/11/2020



Γένεση της Κύπρου, Ελέφαντες, Ιπποπόταμοι και Νεολιθικοί άνθρωποι - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 31/12/2017




ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, 17/3/2019

Κείμενο, φωτογραφίες και βίντεο Γιώργος Κωνσταντίνου

Η συνέχεια του άρθρου μου της περασμένης Κυριακής ( Η δημιουργία της νήσου Κύπρου (Μέρος Α)) που είχα αναφέρει πως έχει δημιουργηθεί η Κύπρος και πως έφτασε η πρώτη ζωή στο νησί και τα μεγάλα θηλαστικά που ήταν οι ελέφαντες και οι ιπποπόταμοι.

Τα ζώα αυτά λοιπόν μετά την άφιξη τους στο νησί από τις γειτονικές χώρες έζησαν ανενόχλητα στην Κύπρο για χιλιάδες χρόνια μέχρι που οι άνθρωποι άρχισαν να έρχονται και να εποικούν το νησί από τις γειτονικές χώρες περίπου πριν 11 χιλιάδες χρόνια. Οι άνθρωποι τότε ήταν κυνηγοί τροφοσυλέκτες , δηλαδή ζούσαν αποκλειστικά από το Κυνήγι και πολύ πιθανόν να κυνήγησαν τα ζώα αυτά μέχρι τελικού αφανισμού. 

Μέχρι στιγμής έχουν αναφερθεί στην Κύπρο περίπου 40 θέσεις με οστά νάνων ιπποπόταμων και νάνων ελεφάντων με συντριπτική πλειοψηφία τα οστά των ιπποπόταμων. 

Ένας χώρος με οστά ιπποπόταμων και ελεφάντων βρίσκετε στον κατεχόμενο Κορμακίτη με το όνομα δρακοντοβούναρο. - Drakontovounaro 

Μια από τις πιο σημαντικές θέσης είναι αυτή στην Αγία Νάπα η οποία έχει μερικώς ανασκαφή από το γεωλογικό τμήμα της Κύπρου σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο Αθηνών. Μέχρι στιγμής βρέθηκαν τα οστά από 180 ιπποπόταμους και ενός ελέφαντα καθώς και ενός είδους αγριόγατου. Από υπολογισμούς του Τμήματος Γεωλογικής Επισκόπησης στον χώρο υπάρχουν ακόμα οστά από εκατοντάδες ζώα. Ο χώρος αυτός εκ πρώτης όψεως φαίνεται να υπήρξε μια φυσική παγίδα για τα ζώα αυτά καθώς δεν βρέθηκαν σημάδια που να μαρτυρούν την παρουσία ανθρώπου. 

Μια άλλη πολύ σημαντική θέση είναι αυτή που βρίσκετε στον Αετόγκρεμμο στις βάσης Ακρωτηρίου. Η θέση αυτή ανασκάφτηκε από τον Αμερικανό Άλαν Σίμονς και θεωρήθηκε ως η πιο παλαιά θέση που αποδεικνύει την παρουσία του ανθρώπου στην Κύπρο πριν 10.500 χρόνια. Ως επί το πλείστο βρέθηκαν περίπου οστά από 500 ιπποπόταμους και οστά από δυο ελέφαντες. Ο χώρος αυτός έχει συνδεθεί με τον άνθρωπο καθώς τα οστά παρουσιάζουν καύση και τεμαχισμό. Επίσης βρέθηκαν στον χώρο και εργαλεία που χρησιμοποιούσαν άνθρωποι. Το συμπέρασμα είναι ότι οι προϊστορικοί αυτοί πρώτοι κάτοικοι της Κύπρου κυνηγούσαν αυτά τα προϊστορικά ζώα που όπως φαίνεται υπήρξαν για αυτούς σημαντική πηγή τροφής.

Η σπηλιά στον άγιο Γεώργιο Κερύνειας που βρέθηκαν οστά προϊστορικών ζώων χρησιμοποιείτε ως εκκλησία - at Agios Georgios Keryneias 

Επίσης στην παραλιακή σπηλιά των αγίων σαράντα στην ξυλοφάγου έχουν βρεθεί πολλά οστά ιπποπόταμων. Είναι σημαντικό να αναφέρω ότι αρκετοί χώροι που έχουν βρεθεί οστά αυτών των ζώων συνδέονται με την θρησκεία μας όπως και η σπηλιά αυτή. Τα παλιά χρόνια οι άνθρωποι που έβρισκαν τα οστά και τα δόντια των ζώων αυτών υπέθεταν ότι ήταν τα οστά κάποιων ασκητών που ασκήτευαν και πέθαναν μέσα στο σπήλαιο, και ως εκ τούτου αγίασαν. Μέσα στην σπηλιά αυτή έχουν τοποθετήσει εικόνες αγίων και ο χώρος χρησιμοποιείτε ως εκκλησία εξου και το όνομα σπηλιά των αγίων σαράντα. Η εκκλησία μας ουδέποτε έχει δεχτεί αυτούς τους τοπικούς θρύλους. 

Ένα άλλο παράδειγμα όπου βρέθηκαν οστά ιπποπόταμων και συνδέθηκαν με την θρησκεία είναι στον Άγιο Γεώργιο Κερύνειας όπου εκεί που βρήκαν τα οστά έκτισαν την εκκλησία του Άγιου Φανουρίου. Επίσης εκεί οι άνθρωποι έπαιρναν τα οστά νομιζόμενοι ότι ήταν οστά αγίων τα κονιορτοποιούσαν και τα έτρωγαν επειδή πίστευαν ότι είχαν θαυματουργές ιαματικές ιδιότητες. Λίγα μέτρα από την εκκλησία υπάρχει μικρή σπηλιά όπου βρέθηκαν τα οστά και χρησιμοποιείτε επίσης ως εκκλησία. Σε άλλες περιπτώσεις, τα απολιθώματα των ζώων αυτών αποδόθηκαν σε υπολείμματα δρακόντων, γι’ αυτό και προέκυψαν τοπωνύμια, όπως Δρακοντόσπηλιος, Δρακοντότρυπα, Δρακοντοβούναρο, η Σπηλιά του Δράκου.

Ακόμα ένας χώρος με οστά ιπποπόταμων βρίσκετε στην κατεχομένη Άκανθου και που έχει ανασκαφή μερικώς από τον ολλανδό Πόλ Σόνταρ. Μετά το θάνατο του καθηγητή Σόνταρ, το πανεπιστήμιο του θέλησε να επιστραφούν στην Κύπρο τα απολιθώματα που μετέφερε στην Ολλανδία. Για αυτό το σκοπό τα παρέδωσαν στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, το οποίο αρνήθηκε να τα επιστρέψει όταν τα ζήτησε το Υπουργείο Εσωτερικών. 

Σπηλιά εκκλησάκι των Αγίων Σαράντα στην Ξυλοφάγου

Ένας χώρος με οστά ιπποπόταμων και ελεφάντων βρίσκετε στον κατεχόμενο Κορμακίτη με το όνομα δρακοντοβούναρο. Επίσης στα κατεχόμενα λιβερά υπάρχει ακόμα ένας χώρος με οστά ιπποπόταμων και ελεφάντων μέσα σε μάντρα ζώων. Άλλες τοποθεσίες που βρέθηκαν οστά αυτών των ζώων είναι στο κατεχόμενο Δίκομο στην κατεχομένη Κυθρέα και στην Κισσονεργα. Σχεδόν όλοι οι χώροι που αναφερθήκαν πιο πάνω ήταν σπηλιές  (φυσικά καταφύγια) τα όποια σήμερα έχουν κατάρρευση.

Ένας άλλος πολύ σημαντικός χώρος με οστά είναι αυτός που βρίσκετε στην παραλιακή περιοχή ξυλοφάγου που έχουν ανακαλύψει οι ερευνητές Γιώργος και Φανή Κωνσταντίνου. Στην περιοχή αυτή έχουν βρεθεί οστά ιπποπόταμων, ελεφάντων, μοσχογαλής , αρπακτικών πουλιών , χελώνα γλυκού νερού και χελώνα ξηράς. Ο χώρος αυτός δεν έχει συνδεθεί ακόμα με την παρουσία ανθρώπου. Το σημαντικό του χώρου αυτού είναι ότι τα οστά των ελεφάντων είναι πολύ πιο πολλά από αυτά των ιπποπόταμων. Τα οστά των ελεφάντων είναι σπάνια και πάντα υπερτερούσαν κατά πολύ τα οστά των ιπποπόταμων ενώ εδώ συμβαίνει το αντίθετο. Ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι χαυλιόδοντες , τα δόντια και τα οστά των ελεφάντων. Τα νέα ευρήματα Επιβεβαιώνουν ότι ο Elephas sp. είναι διαφορετικό είδος από τον Elephas cypriotes. To μέγεθός του είναι σαφώς μεγαλύτερο από τον E. cypriotes.  Ποιά όμως η σχέση του με τον E. cypriotes; Αποτελεί προγονική του μορφή ή όχι; Ποια είναι η ηλικία των ευρημάτων; Χρονολογήσεις για τον E. cypriotes έχουν δείξει ηλικία των ευρημάτων Ανώτερο Πλειστόκαινο. Κατόπιν ενεργειών και έξοδα του συνδέσμου προστασίας φυσικής κληρονομίας και βιοποικιλότητας της Κύπρου έχουμε φέρει τον παλαιοντολόγο Γιώργο Ηλιόπουλο του πανεπιστήμιου Πατρών καθώς και την παλαιοντολόγο του μουσείου φυσικής ιστορίας του Λονδίνου Δρ. Victoria Heridge όπου τους υποδείξαμε τον χώρο που βρέθηκαν τα οστά. Κατόπιν των επιστημονικών μετρήσεων των ευρημάτων  έχουν επιβεβαίωση αυτό που πιστεύαν από την αρχή ο Γιώργος και Φανή Κωνσταντίνου , δηλαδή ότι πρόκειται για νέο είδος ελέφαντα με ύψος 1.80 και βάρος περίπου 600 κιλά. Επιστημονικές μέτρησες των ευρημάτων έχει κάνει κατόπιν προσκλήσεως μας και ο David Reese από το πανεπιστήμιο Γέιλ , όπου και αυτός με την σειρά του μας διαβεβαίωσε ότι πρόκειται για νέο είδος ελέφαντα.

 Η ανακοίνωση αυτών των νέων ευρημάτων έγινε σε διεθνές συνέδριο στις 23 Σεπτέμβριου του 2011 στην Carlsberg με τίτλο τα «Παλαιοντολογική Ημερίδα και Έκθεση «Τα Πλειστοκαινικά Θηλαστικά της Κύπρου – Νέα Ευρήματα»». Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε στους χώρους του Κυπριακού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας, εντός του ζυθοποιείου της Carlsberg, σε συνεργασία με τον Σύνδεσμο Προστασίας Φυσικής Κληρονομιάς και Βιοποικιλότητας της Κύπρου και συμμετείχαν διεθνώς γνωστοί και διακεκριμένοι επιστήμονες. 

Οι πρώτοι νεολιθικοί άνθρωποι που εφτασαν στην Κύπρο πριν 11 χιλιάδες χρόνια  

Σε συνεργασία μας με το πανεπιστήμιο Κρήτης έχουμε παραδώσει υλικό από το νέο είδος ελέφαντα για εξαγωγή DNA Η όλη υπόθεση βρίσκετε υπό μελέτη και ελπίζουμε σύντομα να έχουμε τα επιστημονικά πορίσματα που θα δώσουν φως σε ακόμα ένα κομμάτι τις προϊστορίας του τόπου μας. 

Θέλω επίσης να αναφερθώ στον νεολιθικό άνθρωπο που αμέσως μετά από τον αφανισμό των προϊστορικών ζώων της Κύπρου έφερε από της γειτονικές χώρες διάφορα είδη ζώων για εκτροφή. Τα ζώα αυτά είναι ένα είδος άγριων αγελάδων , αίγαγρους , χοίρους , αλεπού , άγρινο, σκύλους, γάτους  και το ελάφι Dama mesopotamica. Μερικά από αυτά είχαν ξεφύγει από τον άνθρωπο και επανήλθαν στην άγρια τους κατάσταση. Τα ζώα αυτά είναι το αγρινο , η αλεπού και πολύ πιθανόν ο λαγός τα όποια υπάρχουν και σήμερα. Επίσης ένα από αυτά είναι και το ελάφι Dama mesopotamica το όποιο υπήρχε στο νησί και εξαφανίστηκε πριν 500 χρόνια λόγο ανελέητου κυνηγιού. 

Οι πρώτοι νεολιθικοί άνθρωποι που εφτασαν στην Κύπρο πριν 11 χιλιάδες χρόνια  

Η προστασία της φυσικής μας κληρονομίας πρέπει να αποτελέσει πολιτική προτεραιότητα διότι η γνώση του παρελθόντος θα αποτελέσει την συνέχεα μας για το μέλλον. Ελπίζω στην ευαισθητοποίηση των αρμοδίων για άμεση προστασία της φυσικής μας κληρονομίας που μέχρι τώρα λεηλατείται από τους ξένους χωρίς κανένα εμπόδιο καθώς όλοι οι χώροι που έχω αναφέρει πιο πάνω δεν τυγχάνουν καμιάς προστασίας. Ελπίζω επίσης σύντομα να δημιουργηθεί ένα τεράστιο κυπριακό μουσείο φυσικής ιστορίας, που με τη συνεργασία και βοήθεια των δικών μας πανεπιστήμιων θα αποκτήσουμε αυτό που χρειάζεται ο τόπος μας. Μπορούν να αξιοποιηθούν δείγματα μοναδικά παγκοσμίως που θα καταστήσουν το μουσείο κέντρο για επιστημονική έρευνα. Οι νέοι μας, μαθητές δημοτικών και γυμνασίων, φοιτητές, τουρίστες καθώς και εκπαιδευτικοί, αλλά και το ευρύτερο κοινό, θα έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν την αξιοθαύμαστη, σπάνια και μοναδική φυσική κληρονομιά του τόπου μας. Μέσα από τη γνώση που θα πάρουν από τα εκθέματα, τις διαλέξεις και τα έντυπα θα μάθουν να αγαπούν και να προστατεύουν τη φυσική μας κληρονομιά και που αυτό σημαίνει πολιτισμός και πρόοδος. Όλα αυτά είναι τεράστιου επιστημονικού ενδιαφέροντος και θα προσελκύσουν πολλούς επιστήμονες από όλον τον κόσμο που με τις μελέτες και τα πορίσματά τους θα δώσουν πολύτιμες πληροφορίες για τον τόπο μας και θα αναδείξουν την Κύπρο σε κέντρο σημαντικού επιστημονικού ενδιαφέροντος. 

Μουσεία φυσικής ιστορίας υπάρχουν σε όλες τις χώρες του κόσμου που αποτελούν πόλο έλξης τουριστών, αλλά και ντόπιων επισκεπτών καθώς και πηγή μάθησης. Ένα κοντινό μας παράδειγμα είναι το μουσείο φυσικής ιστορίας της Κρήτης που λειτουργεί με μεγάλη επιτυχία. Στην Κύπρο έχουμε δύο αξιόλογα μουσεία, στην Αγία Νάπα το μουσείο Θάλασσας του Τορναρίτη - Πιερίδη και το μουσείο «Φώτος Φωτιάδης» στην Carlsberg στα Λατσιά, αλλά αυτό δεν είναι αρκετό, χρειαζόμαστε ένα εθνικό μουσείο με κρατική στήριξη και ερευνητικά κέντρα.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

Ο Γιώργος Κωνσταντίνου γεννήθηκε το 1960 στη Λευκωσία και είναι φυσιοδίφης ερευνητής της κυπριακής βιοποικιλότητας. Φωτογράφος και κινηματογραφιστής αγρίας ζωής και πρόεδρος του συνδέσμου προστασίας φυσικής κληρονομίας και βιοποικιλότητας της Κύπρου. Με ακούραστη δράση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσον αφορά το περιβάλλον και την βιοποικιλότητα του τόπου μας.

Επικοινωνία fanigeorge@hotmail.com

Τηλ. 96376823