Η πανέμορφη Φραγκολίνα της Κύπρου - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 3/2/2020

 See also

 Άρθρα του Γιώργου Κωνσταντίνου (162) στην εφημερίδα Πολίτης – George    Konstantinou Articles at Politis newspaper from 24/9/2017 – 1/11/2020

Black Francolin ( Francolinus francolinus ) (Linnaeus, 1766) Φραγκολίνα, Αυτοτζινάρα ή κοστέσσερα πεθερά

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, 3/2/2020

Κείμενο, φωτογραφίa, βίντεο του Γιώργου Κωνσταντίνου

Η Φραγκολίνα είναι ένα από τα πιο όμορφα πουλιά που συναντούμε στην Κύπρο. Πρόκειται για ένα από τα πιο κατατρεγμένα πουλιά στην Κύπρο καθώς συγκαταλέγεται δυστυχώς στα κύρια θηρεύσιμα είδη της Κύπρου και κυνηγιέται ανελέητα και με μανία από σαράντα χιλιάδες κυνηγούς. Στην Κύπρο τη συναντούμε, κυρίως σε πεδινές αλλά και σε μερικές ημιορεινές περιοχές. Συνήθως συχνάζει σε καλλιεργημένες εκτάσεις με ύπαρξη νερών. 

Το κοινό και επιστημονικό της όνομα είναι Black Francolin - Francolinus francolinus (Linnaeus, 1766) Μαύρος φραγκολίνος, Φραγκολίνα, Αυτοτζινάρα ή κοστέσσερα πεθερά (στα κυπριακά) και ανήκει στην πολύ μεγάλη οικογένεια των Φασιανιδών (Phasianidae) και στην τάξη των ορνιθόμορφων. Στην Κύπρο από αυτή την οικογένεια συναντούμε ακόμα δυο είδη που είναι το ορτύκι και η πέρδικα και επίσης ανήκουν στα κύρια θηρεύσιμα είδη της Κύπρου. Το γένος Francolinus περιλαμβάνει συνολικά πέντε διαφορετικά είδη πουλιών, αλλά στην Κύπρο συναντούμε μόνο τη Φραγκολίνα.

Την  Φραγκολίνα εκτός από την Κύπρο την συναντούμε σε αρκετές ασιατικές χώρες και δεν είναι αποδημητικό πουλί. Η ύπαρξη της στην Κύπρο πολύ πιθανών να οφείλετε στην μεταφορά της από τους νεολιθικούς ανθρώπους πριν αρκετές χιλιάδες χρόνια. Να σημειώσω ότι η Κύπρος είναι η μόνη ευρωπαϊκή χώρα που φιλοξενεί το είδος αυτό και πολλοί παρατηρητές πτηνών έρχονται ειδικά στην Κύπρο για να δουν και να φωτογραφίσουν το είδος αυτό.

Παλιά η Φραγκολίνα ήταν σπάνιο είδος για την Κύπρο καθώς την συναντούσαμε μόνο σε δυο μικρές περιοχές του νησιού, η μια στην Πάφο και η άλλη στην Καρπασία. Η τεράστια άνοδος του πληθυσμού της τα τελευταία 20 χρόνια οφείλετε στις νεκρές ζώνες όπου τα πουλιά εισήλθαν από την μεριά των κατεχομένων και αναπαρήχθησαν χωρίς καμία ενόχλησή. Το 2000 οι Φραγκολίνες άρχισαν να περνούν στις ελεύθερες περιοχές και συγκεκριμένα από την νεκρά ζώνη στο Γέρι,   όπου και ήταν η πρώτη φορά που είδα το πουλί αυτό. Αυτή ήταν η αρχή για να εξαπλωθούν σχεδόν σε ολόκληρη την Κύπρο. Η Φραγκολίνα βρίσκετε στον κόκκινο κατάλογο της IUCN με τα απειλούμενα είδη του πλανήτη και πολύ κακός επιτρέπετε το κυνήγι της στην Κύπρο.

Ευτυχώς είναι δύσκολα θηράματα καθώς τα πουλιά αυτά έχουν κρυπτική συμπεριφορά και δεν πετάγονται εύκολα, αλλά μένουν κρυμμένα σε πυκνά καλάμια και πυκνή βλάστηση και με το τέλειο καμουφλάζ που διαθέτουν είναι πολύ δύσκολο να εντοπιστούν.

Χαρακτηριστικό είναι το δυνατό κάλεσμα του αρσενικού που ακούμε συνήθως νωρίς το πρωί και αργά το απόγευμα κυρίως την αναπαραγωγική περίοδο, και που με αυτό τον τρόπο  κατοχυρώνει την εδαφική του επικράτεια.

Τρέφεται με μια ποικιλία τροφών, όπως σπόροι, φρέσκα βλαστάρια, χόρτα, ελιές, ώριμα φρούτα που πέφτουν κάτω από τα δέντρα και έντομα. Το καλοκαίρι ψάχνει την τροφή της συνήθως νωρίς το πρωί και αργά το απόγευμα, ενώ τις ζεστές ώρες της ημέρας παραμένει κρυμμένη μέσα σε πυκνή βλάστηση, κάτω από πυκνούς θάμνους και φυλλώματα αναζητώντας δροσιά, ενώ τον χειμώνα κινείται και τρέφεται καθ’ όλη τη διάρκεια της μέρας.

Από τον Φεβρουάριο συναντούμε τα πουλιά ανά δύο ζευγαρωμένα καθώς πλησιάζει η περίοδος ωοτοκίας. Γεννούν νωρίς την άνοιξη από τον Μάρτιο μέχρι τον Μάιο, από έξι μέχρι δώδεκα πρασινωπά αβγά, στο έδαφος σε φωλιές που φτιάχνουν με λίγα ξερά χόρτα και φτερά, μέσα σε πυκνά χόρτα και κάτω από θάμνους. Κατά την περίοδο ωοτοκίας τα πουλιά έχουν τον δικό τους χώρο και το αρσενικό προστατεύει την περιοχή του δίνοντας σκληρές μάχες με τα άλλα αρσενικά που θα την παραβιάσουν.

Η επώαση γίνετε από το θηλυκό και διαρκεί περίπου είκοσι μέρες, και τα μικρά μερικές ώρες μετά την εκκόλαψη είναι έτοιμα να ακολουθήσουν τη μητέρα τους. Κατά τις πρώτες βδομάδες της ζωής τους τα μικρά έχουν ανάγκη από τροφές πλούσιες σε πρωτεΐνη για την ανάπτυξή τους και για αυτό τρέφονται σχεδόν αποκλειστικά με διάφορα έντομα και σκουλήκια. Μπορούμε να παρατηρήσουμε τη μητέρα τους να σκαλίζει το έδαφος για να αποκαλυφθούν διάφορα έντομα ώστε να τα φάνε τα μικρά.

Πολύ εντυπωσιακή είναι η συμπεριφορά των μικρών σε περίπτωση που εμφανίζεται κίνδυνος. Στα μικρά γίνεται κάτι σαν έκρηξη και σε κλάσματα δευτερολέπτου εξαφανίζονται κάπου κοντά, γίνονται ένα με χόρτα και πέτρες και είναι εξαιρετικά δύσκολο να τα εντοπίσεις,  Όταν ο κίνδυνος περάσει, η μητέρα με ένα χαρακτηριστικό κλάμα καλεί τα μικρά να μαζευτούν ξανά κοντά της.

Τα μικρά σε ηλικία μιας βδομάδας μπορούν να κάνουν μικρά πετάγματα σε περίπτωση κινδύνου. Μένουν με τους γονείς τους μέχρι και το φθινόπωρο, και τον χειμώνα παίρνουν τον δικό τους δρόμο για να αναπαραχθούν την άνοιξη.

Η Φραγκολίνα έχει πολλούς εχθρούς, με κυριότερους τον άνθρωπο και την αλεπού που αποτελεί μάστιγα τα τελευταία χρόνια με την υπερβολική αύξηση του πληθυσμού της και κατασπαράσσει αβγά και νεοσσούς καθώς βρίσκονται στο έδαφος. Επίσης κινδυνεύουν κυρίως τα νεαρά πουλιά από αρπαχτικά πουλιά, τα φίδια και την ποντίκα. Φυσικά όλα αυτά είναι μέρος της τροφικής αλυσίδας που βοηθά να διατηρούνται οι ισορροπίες της φύσης.

Οι κακές καιρικές συνθήκες κάποτε με ισχυρές βροχοπτώσεις και χαλαζοπτώσεις οδηγούν σε μεγάλες καταστροφές αβγών και νεοσσών των Φραγκολίνων αλλά και όλων των πουλιών.

Μεγάλη καταστροφή στις φωλιές και στα νεαρά πουλιά προκαλεί ο θερισμός των σπαρτών καθώς γίνεται την εποχή αναπαραγωγής των πουλιών, καθώς οι Φραγκολίνες αρέσκονται να φτιάχνουν τις φωλιές τους μέσα στα σπαρτά. Μεγάλες καταστροφές επίσης υφίστανται και οι πέρδικες από τον θερισμό των σπαρτών, καθώς τα πουλιά αυτά έχουν τις ίδιες συνήθειες με τις Φραγκολίνες.

Οι λαθροκυνηγοί και η μη τήρηση του κότα σε περιόδους κυνηγιού έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση του πληθυσμού των Φραγκολίνων. Ευτυχώς, τώρα με τις αυστηρότατες ποινές που επιβάλλει στους λαθροθήρες η Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας η λαθροθηρία έχει μειωθεί σημαντικά.

Η εκπαίδευση των κυνηγετικών σκυλιών στους αγρούς την εποχή αναπαραγωγής των Φραγκολίνων έχει καταστρεπτικές συνέπειες σε αβγά, νεοσσούς και γενικά σε όλη την πανίδα του τόπου μας.

Ας σεβαστούμε και ας προστατεύσουμε αυτό το περήφανο και πανέμορφο πουλί για να το χαιρόμαστε για πάντα εμείς και οι επόμενες γενιές και να ακούμε κλάμα της να αντιλαλεί στους κάμπους μας.