Biodiversity of Cyprus by NGO Protection of the Natural Heritage and the Biodiversity of Cyprus: Η κατεχόμενη κωμόπολη Λάπηθος - Lapithos Village

Η Λάπηθος είναι κωμόπολη και παραλιακός δήμος στη βόρεια ακτογραμμή της Κύπρου, στα δυτικά της πόλης της Κερύνειας, στα κατεχόμενα από την Τουρκία εδάφη της Κύπρου. Ανήκει στην επαρχία Κερύνειας. Σύμφωνα με την παράδοση κτίστηκε από τους Σπαρτιάτες και τον Πελοποννήσιο βασιλιά τους, Πράξανδρο πριν τον Τρωικό πόλεμο. Η Λάπηθος καταλήφθηκε από τα τουρκικά στρατεύματα τον Αύγουστο του 1974 και εξακολουθεί να είναι κατεχόμενη πόλη. Οι 5500 κάτοικοι της, στην πλειοψηφία τους Έλληνες χριστιανοί, εξαναγκάστηκαν να την εγκαταλείψουν.

Είναι ο 23ος μεγαλύτερος σε έκταση δήμος της Κύπρου.Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Λάπηθος, Λάμπουσα, Ιμερόεσσα, Λαπιθέα. Πορεύτηκε στην ιστορία από χιλιάδες χρόνια τώρα. «Κτίσμα Λακώνων και Πραξάνδρου» την αναφέρει ο ιστορικός και γεωγράφος Στράβωνας και ο αρχαίος φιλόσοφος Αλέξανδρος ο Εφέσιος, την ονόμασε Ιμερόεσσα, δηλ. θελκτική, που ανάβει πόθους.

Οι αρχαιολόγοι αναφέρουν τη Λάπηθο ως αποικία των Λακώνων που κτίστηκε μετά τον Τρωικό πόλεμο (περίπου 1000 π. Χ.) από τον Πράξανδρο, τον πρώτο βασιλιά της, αν και σε ανασκαφές, ευρήματα αγγείων και τροχοί αγγειοπλαστικής, χρονολογούν την ύπαρξή της στο 3000 π.Χ. περίπου. Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης την αναφέρει σαν ένα από τα εννιά βασίλεια της Κύπρου κατά τον 4ον π. Χ. αιώνα.

Ο βασιλιάς της Λαπήθου Πεισίστρατος (μαζί με το Νικοκρέοντα της Σαλαμίνας και το Στασάνορα του Κουρίου) βοήθησε με τα πλοία του το Μέγα Αλέξανδρο, για την κατάληψη της Τύρου στη Φοινίκη και γι΄ αυτό ο Μέγας Στρατηλάτης κήρυξε την Κύπρο απελευθερωμένη από τους Πέρσες. Τελευταίος βασιλιάς της Λαπήθου αναφέρεται ο Πράξιππος. Την περίοδο της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας είχε περισσότερους από δέκα χιλιάδες κατοίκους και ήταν μια από τις τέσσερις επαρχίες της Κύπρου με την ονομασία Λαπηθία.

Από τα πανάρχαια χρόνια ήταν κέντρο επεξεργασίας χαλκού, κυρίως όμως κατασκευής αγγείων. Κατά την πρωτοχριστιανική περίοδο (25π.Χ. – 250 μ.Χ.) είχε μεγάλη εμπορική κίνηση ένεκα της πληθώρας των προϊόντων της, αλλά και του λιμανιού και του ναυπηγείου της. Από τον 3ον μέχρι τον 7ον αιώνα μ.Χ. (περίοδος έναρξης των Αραβικών επιδρομών) έφερε παράλληλα και το κοσμητικό επίθετο «Λάμπουσα», ίσως ένεκα του πλούτου της, κατ΄ άλλους ένεκα της ομορφιάς και καθαριότητάς της ή ένεκα του φάρου της που σκορπούσε το φως του και έλαμπε η περιοχή.

Τα πρώτα χριστιανικά χρόνια πέρασαν από τη Λάπηθο, ερχόμενοι από την Ταρσό της Συρίας, οι Απόστολοι Παύλος, Βαρνάβας και Μάρκος. Σύμφωνα δε με τον απόστολο Βαρνάβα, η Λάπηθος τότε πρέπει να είχε τείχη γιατί, όπως αναφέρει, μαζί με τον Απόστολο Μάρκο κατά τη δεύτερη περιοδεία τους, παρέμειναν έξω απ΄ αυτά, μια και δεν τους επετράπει η είσοδος στην πόλη.

Κατά τη βυζαντινή περίοδο, η Λάπηθος βρισκόταν στην μεγαλύτερη ακμή της, τόσο στο εμπόριο, όσο και στα πλούτη, τις τέχνες, την ανάπτυξη. Γύρω στο 314 – 324 μ.Χ. σαν επίσκοπος Λαπήθου αναφέρεται ο Θεόδοτος (που μαρτύρησε στην Κερύνεια για την πίστη του Χριστού) και ο Δίδυμος που αντιπροσωπεύθηκε στην Δ΄ Οικουμενική Σύνοδο (451 μ.Χ.) από τον ΄Αγιο Ευλάλιο, εκκλησία του οποίου υπάρχει κοντά στην μονή της Παναγίας της Αχειροποιήτου.

Η ιστορία της Μονής της Παναγίας της Αχειροποιήτου, είναι στενά συνδεδεμένη με τη Βυζαντινή περίοδο στη Λάπηθο – Λάμπουσα. Κτίστηκε με τη φροντίδα Βυζαντινού αυτοκράτορα, διατηρήθηκε με τη συνδρομή των Βυζαντινών αυτοκρατόρων και άντεξε σαν μονή ως τα μέσα του 20ου αιώνα.

΄Επαψε να είναι Μοναστήρι όταν πέθανε και ο τελευταίος μοναχός της, διατηρήθηκε όμως σαν ναός της Παναγίας συνδεδεμένος με την παράδοση του Αγίου Μανδηλίου γι΄ αυτό και είναι γνωστή σαν εκκλησία Αχειροποίητος.

Αχειροποίητο είναι το ΄Αγιο Μανδήλιον – η Αχειροποίητη Μορφή του Χριστού – που αποτυπώθηκε στο Μανδήλιον όταν η Αγία Βερενίκη (Ρωμαία κόρη) σκούπισε με το μαντήλι της το καταϊδρωμένο πρόσωπο του Χριστού όταν οδηγείτο στο Γολγοθά! Το ΄Αγιο Μανδήλιον το έφερε στη Μονή ο ΄Αγιος Ευλάλιος ή Ευλάβιος και γιορταζόταν στη Μονή η γιορτή της Παναγίας στις 15 Αυγούστου και του Αγίου Μανδηλίου στις 16 Αυγούστου.

Η Λάπηθος γνώρισε μεγάλες καταστροφές την περίοδο των Αραβικών επιδρομών (7ος – 10ος αιώνας μ.Χ.) και αρκετές φορές οι Λαπηθιώτες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πόλη τους και να καταφύγουν στο εσωτερικό του νησιού.

Μετά την απελευθέρωση της Κύπρου από τους ΄Αραβες κατά τη νικηφόρο εκστρατεία του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά το 965 μ.Χ. οι κάτοικοι της Λαπήθου γυρίζουν στην πόλη τους και την ξανακτίζουν, όχι πια κοντά στα παράλια, αλλά στους πρόποδες του Πενταδάκτυλου.

Την περίοδο των Λουζινιανών, η Λάπηθος είχε περισσότερους κατοίκους από τη Λεμεσό, την Αμμόχωστο και την Πάφο και αποτελούσε φέουδο με την ονομασία Le field de la Pison (λατινική παραφθορά της Λαπήθου).

Λίγα χρόνια πριν καταλάβουν την Κύπρο οι Τούρκοι (1571 μ.Χ.), στη Λάπηθο υπήρχε τακτικό στράτευμα από 3000 στρατιώτες κάτω από τις διαταγές του Zaneto Dandolo, ο οποίος υπερασπίστηκε τη Λευκωσία και σκοτώθηκε κατά την πολιορκία της.

Την περίοδο της Τουρκοκρατίας πολλά κτήματα των Ελλήνων κατοίκων της Λαπήθου δημεύτηκαν από τους Τούρκους που τα οικειοποιήθηκαν, ενώ δυο από τις εκκλησίες της, του Αγίου Γεωργίου και Αγίου Ιωάννη έγιναν τζαμιά.

Κατά το 18ον αιώνα – επί Τουρκοκρατίας – τμήματα περιμετρικά της Λαπήθου, αποσπάστηκαν και σχηματίστηκαν ο Καραβάς και τα γύρω χωριά της περιοχής. Κατά το 1821 (18 – 21 Ιουνίου) αγκυροβόλησε στο λιμάνι της Λαπήθου, στην τοποθεσία Ασπρόβρυση ο μπουρλοτιέρης ήρωας της Ελληνικής Επανάστασης Κωνσταντίνος Κανάρης, με σκοπό να πάρει προμήθειες και παλικάρια για τον αγώνα.

Φιλοξενήθηκε στο σπίτι του Πασπάλλα στην ενορία της Αγίας Παρασκευής στη Λάπηθο όπου το βράδυ έγινε σύσκεψη των προυχόντων της περιοχής Λαπήθου και Καραβά. Το επόμενο βράδυ ο Κανάρης απέπλευσε με τα καράβια του μεταφέροντας στην Ελλάδα σημαντική οικονομική και στρατιωτική βοήθεια (κυρίως λαπηθιώτικα μαχαίρια). Μαζί του αναχώρησαν και 25 παλικάρια 16 από τους οποίους είχαν καταγωγή τη Λάπηθο.

Οι Τούρκοι το πληροφορήθηκαν λίγες μέρες μετά για να πέσει βαρύς ο πέλεκυς, καρατομώντας τον προύχοντα Χατζηλία με άλλους Λαπηθιώτες στη Λευκωσία κατά τις σφαγές της 9ης Ιουλίου 1821.

Όταν οι Άγγλοι αγόρασαν την Κύπρο από τους Τούρκους το 1878, η Λάπηθος, ήταν από τις πρώτες κοινότητες που έγινε Δήμος. Το 1878 πρώτος Δήμαρχος Λαπήθου, αναφέρεται ο Ανδρέας Κουμίδης.

Την περίοδο του απελευθερωτικού αγώνα εναντίον της Αγγλοκρατίας 1955 –59, η Λάπηθος έδρασε με πολλούς ηρωικούς τρόπους. Πολλοί νέοι της Λαπήθου εκπαιδεύτηκαν στον αγώνα από το Γρηγόρη Αυξεντίου πρώτα και τον Κυριάκο Μάτση αργότερα. Ενέδρες κατά των αγγλικών στρατευμάτων, επιθέσεις, κατασκευή βομβών, αλλά και κρατήσεις, φυλακίσεις και κατ΄ οίκον περιορισμούς γνώρισε η Λάπηθος. Ήταν από τις κοινότητες που εξαναγκάστηκε από τους ΄Αγγλους να πληρώσει μεγάλο χρηματικό πρόστιμο για επιθέσεις εναντίον τους.

Οι συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου που ακολούθησαν δεν έφεραν την ειρήνη για πολύ. Το 1963 οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι της Λαπήθου (400 περίπου) εγκατέλειψαν την κωμόπολη κάτω από τις πιέσεις των στρατιωτικών και των σχεδιασμών της Άγκυρας. Μετακινήθηκαν στον Τουρκοκυπριακό θύλακα του Τέμπλους έξω από την Κερύνεια μέχρι το 1974, όπου με την εισβολή της Τουρκίας στις 20 Ιουλίου 1974, άνοιξαν οι πόρτες για τους Τουρκοκύπριους και διώχτηκαν οι Ελληνοκύπριοι από τα σπίτια και τις περιουσίες τους. Περίπου τέσσερις χιλιάδες Λαπηθιώτες οδηγήθηκαν δια της βίας των όπλων στην προσφυγιά αφού έζησαν τη φοβερή κατάρα του πολέμου.

Τα κουρσάρικα καράβια της εισβολής, άραξαν στα ανοιχτά της Κερυνιώτικης θάλασσας, στην περιοχή Πέντε-Μίλι του Καραβά και αφού σκότωσαν, βίασαν, αιχμαλώτισαν, προσφυγοποίησαν τους Λαπηθιώτες στέλλοντάς τους σ΄ όλα τα μέρη της Κύπρου και του εξωτερικού. Το ματωμένο χώμα της Λαπήθου από τότε δεν ανθοβόλησε μυρωμένους λεμονανθούς γιατί οι 95 σκοτωμένοι κι αγνοούμενοι Λαπηθιώτες ζητούν ακόμα δικαίωση. Το αίμα όσων σκοτώθηκαν, κάνει το χώμα να βογκά και δεν θ΄ αφήσουν οι φωνές των σκοτωμένων και αγνοουμένων, κανένα να ζήσει ήσυχα στην Λαπηθιώτικη Γη, παρά μόνον όταν γυρίσουν πίσω ελεύθεροι οι νόμιμοι κάτοικοι της Λαπήθου και επικρατήσει η ειρήνη και το διεθνές δίκαιο.

ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ - ΕΝΟΡΙΕΣ ΛΑΠΗΘΟΥ

H Λάπηθος λόγω της μεγάλης έκτασης που κατείχε και του μεγάλου πληθυσμού που την κατοικούσε χωριζόταν σε έξι ενορίες, οι οποίες έφεραν η κάθε μια αντίστοιχα το όνομα του ενοριακού ναού της. ΄Ετσι αρχίζοντας από την πεδινή περιοχή στα δυτικά, πρώτη βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Θεοδώρου του Στρατηλάτη με την αντίστοιχη ενορία της, ακολούθως συναντά κανείς την εκκλησία του Αποστόλου Λουκά και τέλος την εκκλησία του Αγίου Μηνά και οι δύο με τις ενορίες τους γύρω. Στην ορεινή Λάπηθο βρίσκονται δύο άλλες εκκλησίες. Η εκκλησία της Αγίας Αναστασίας, η οποία βρίσκεται κτισμένη σε δεσπόζουσα θέση της ορεινής Λαπήθου, με μεγάλη αυλή να την περιβάλλει και στο χώρο της ήταν κτισμένο ένα από τα Δημοτικά Σχολεία Λαπήθου. Ψηλότερα βρίσκεται εκείνη της Αγίας Παρασκευής, η πιο μεγάλη από όλες, όπου από κει ξεκινά το κεφαλόβρυσο της Λαπήθου. Τέλος, στο κέντρο της Κωμόπολης, βρίσκεται η εκκλησία του Τιμίου Προδρόμου, του 18ου αιώνα που είναι και ο αρχαιότερος ναός της Λαπήθου.

Η παράδοση θέλει την εκκλησία του Αγίου Θεοδώρου να ήταν παλιά παρεκκλήσι μέσα σε νεκροταφείο. Αργότερα το νεκροταφείο μεταφέρθηκε στην περιοχή της Αϊρκώτισσας και με εισφορές των ενοριτών κτίστηκε ο ναός περί το 1843. Στην μια άκρη του εγκαταστάθηκε ελιόμυλος, ο οποίος εξυπηρετούσε τις ανάγκες της εκκλησίας και των ενοριτών που ήταν πάρα πολλές. Στο εσωτερικό της εκκλησίας φυλάγονταν παλιές εικόνες και εκκλησιαστικά βιβλία με βυζαντινή γραφή. Σύμφωνα με πληροφορίες εγκλωβισμένων κατοίκων όλα συλήθηκαν και το 1975 δεν υπήρχαν πια παρά μόνο οι άδειοι τοίχοι του ναού. Ο άγιος καταγόταν από την Ηράκλεια του Πόντου. Ήταν στρατηλάτης και εκστράτευε ενάντια στους εχθρούς πάντοτε πάνω στο άλογο. Οι ενορίτες του Αγίου Θεοδώρου συντηρούσαν ακόμα δύο παρεκκλήσια. Της Παναγίας Κρινιώτισσας που βρισκόταν νότια σε απόκρημνη περιοχή και της Αγίας Μαρίνας στην περιοχή των αλωνιών της ενορίας.

Δύο χιλιόμετρα απόσταση ανατολικά της εκκλησίας του Αγίου Θεοδώρου βρίσκεται η εκκλησία του Αποστόλου Λουκά. Μεταξύ της ενορίας αυτής και του Αγίου Θεοδώρου βρισκόταν η τουρκική συνοικία της Λαπήθου. Στην ενορία αυτή βρίσκεται και το ονομαστό παρεκκλήσι του Αγίου Μάμαντος, που γιόρταζε στις 2 Σεπτεμβρίου. Ο ΄Αγιος είναι ονομαστός ως ο προστάτης των ποιμνίων και για το λόγο αυτό πολλοί Τούρκοι από την τουρκική συνοικία ερχόντουσαν στην χάρη του και ζητούσαν βοήθεια σε περιπτώσεις επιδημιών στα ποίμνιά τους.

Στα ανατολικά της Κωμόπολης βρίσκεται η ενορία του Αγίου Μηνά με την ομώνυμη μικρή εκκλησία της, που κτίστηκε το 1843. Ο Άγιος γεννήθηκε στην Αίγυπτο και ήταν στρατιώτης επί εποχής του Διοκλητιανού. ΄Εγινε Χριστιανός και ακολούθησε τη μοναχική ζωή. Κήρυσσε με παρρησία τη χριστιανική πίστη και για τη δράση του βασανίστηκε φρικτά από τους ειδωλολάτρες και αφού αποκεφαλίστηκε το λείψανό του τάφηκε κοντά στη λίμνη Μαρεώτιδα της Αιγύπτου, όπου ο Αρκάδιος έκτισε μεγαλοπρεπή ναό. Στην ενορία βρίσκεται το παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου του Σπηλιώτη, ψηλά σε λόφο που δεσπόζει της ενορίας.

Ο επιβλητικός ναός της ενορίας της Αγίας Αναστασίας που κτίστηκε το τέλος του 19ου αιώνα, βρίσκεται στην κορυφή παλιάς ακρόπολης της αρχαίας Λαπήθου. Η Αγία Αναστασία η Φαρμακολύτρια έζησε την εποχή του Διοκλητιανού. Γεννήθηκε από γονείς ειδωλολάτρες οι οποίοι μαζί με το σύζυγό της την έριξαν στη φυλακή. Μετά το θάνατό τους απελευθερώθηκε, μοίρασε την περιουσία της σε φτωχούς και δίδασκε το Χριστιανισμό. Βασανίστηκε, αποκεφαλίστηκε και το λείψανό της ρίχτηκε στη φωτιά και ακολούθως στη θάλασσα. Ο Λεόντειος Α΄ έφερε το λείψανο στην Κωνσταντινούπολη και εκεί έκτισε την εκκλησία της η οποία γιορτάζει στη 22 Δεκεμβρίου. Στην ενορία της Αγίας Αναστασίας βρίσκεται το παρεκκλήσι της Αγίας Ευδοκίας, η οποία ήταν γνωστή για τη μεγάλη σοφία της και τα φιλανθρωπικά της έργα.

Η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής κτίστηκε το 1892 και βρίσκεται στο πιο ψηλό σημείο της Λαπήθου. Η εκκλησία είναι νεότερη από τις άλλες πέντε. Διέθετε γλυκόλαλη καμπάνα η οποία βρισκόταν σε ψηλό επιβλητικό κωδωνοστάσιο και ακουόταν σε όλη τη Λάπηθο. Η Αγία Παρασκευή έζησε στη Ρώμη το 2ο αιώνα μ.Χ., και θανατώθηκε από το Μάρκο Αυρήλιο. Είναι πολύ δημοφιλής Αγία, ιδιαίτερα στην Ελλάδα και υπάρχουν πολλές εκκλησίες αφιερωμένες σε αυτή. Η μνήμη της γιορτάζεται στις 26 Ιουλίου. Στην ενορία βρίσκονται τα παρεκκλήσια του Αγίου Ανδρόνικου, του Αγίου Κουρνούτα και του Αρχάγγελου.
Στο κέντρο της Λαπήθου βρίσκεται η εκκλησία του Τιμίου Προδρόμου, που κτίστηκε το 18ο αιώνα και είναι ο αρχαιότερος ναός της Λαπήθου, με εικονοστάσι στολισμένο με πολύ ωραίες βυζαντινές εικόνες. Ονομαστό παρεκκλήσι της ενορίας ήταν ο ΄Αγιος Γεώργιος ο Εξορινός.

Πηγή http://www.lapithos.org.cy/default.aspx?articleID=2911