See also
ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, 4/4/2018Κείμενο, φωτογραφίες και βίντεο του Γιώργου Κωνσταντίνου
Τα θαλάσσια κογχύλια ανήκουν στα μαλάκια και είναι τα γαστερόποδα και τα δίθυρα. Kατέχουν ένα μεγάλο μέρος από τη ζωή των θαλασσών.
Τα Γαστερόποδα είναι ζώα με ασύμμετρο, μαλακό σώμα χωρίς σκελετό και ζουν μέσα στα όστρακα τους (κογχύλι) και είναι μονόθυρα κογχύλια. Υπολογίζετε ότι ανά τον κόσμο ζουν πέραν των 100.000 γαστερόποδων.
Τα δίθυρα είναι κογχύλια επίσης με μαλακό σώμα τα οποία έχουν 2 θύρες, δηλαδή παρουσία διπλού σχεδόν ομοιόμορφου οστράκου. Όπως παράδειγμα τα μύδια τα στρείδια και οι πίνες. Σε ορισμένα είδη δίθυρων κογχυλιών δημιουργούνται και τα γνωστά μαργαριτάρια. Υπολογίζεται ότι ανά τον κόσμο ζουν πέραν των 20.000 δίθυρων κογχυλιών.
Στην ουσία τα όστρακα (κογχύλια) είναι ο εξωτερικός σκληρός σκελετός των μαλακίων που τα ίδια τα ζώα δημιουργούν εκκρίνοντας ανθρακικό ασβέστιο όπου το όστρακο αυτό προσφέρει σπίτι , ασφάλεια και προστασία στα ζώα αυτά.
Τα κογχύλια τα οποία βρίσκουμε ξεβρασμένα στις παραλίες είναι ο σκελετός των ζώων αυτών που έχουν πεθάνει για διάφορους λόγους.
Τα πανέμορφα αυτά κογχύλια τα συναντούμε σε πολύ μεγάλη ποικιλία χρωμάτων και σχεδίων και από αρχαιοτάτων χρόνων προσέλκυαν τους ανθρώπους.
Υπάρχουν ανά τον κόσμο εκατοντάδες μουσεία κογχυλιών που τα επισκέπτονται εκατομμύρια κόσμου για να θαυμάσουν την ομορφιά τους. Στην Κύπρο υπάρχει ένα τέτοιο μουσείο, το μουσείο Θάλασσα στην Αγία Νάπα.
Επίσης υπάρχουν εκατοντάδες μανιώδεις συλλέκτες κογχυλιών που τα συλλέγουνε από όλο τον κόσμο. Υπάρχουν και μερικοί αξιόλογοι συλλέκτες κογχυλιών και στην Κύπρο.
Σε μερικές χώρες κατά την αρχαιότητα κογχύλια της οικογένειας Cypraeidae χρησιμοποιούνταν ως χρήματα. Στην Κύπρο συναντούμε 3 είδη της οικογενείας αυτής που στο παρελθών οι Κύπριοι στόλιζαν τις γνωστές βούρκες.
Γενικά τα κογχύλια έχουν διαδραματίσει μεγάλο ρόλο στην ζωή των ανθρώπων. Έχουν χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή κοσμημάτων και διακοσμητικών αντικειμένων. Το κοχύλι βρέθηκε να παίζει ουσιαστικούς ρόλους στην ιστορία, στην οικονομία, στην αρχιτεκτονική, στις καλές τέχνες, στη θρησκεία, στη μουσική και το χορό, στη διακόσμηση, στη διαφήμιση, καθώς και στη μαγειρική.
Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, η Αφροδίτη, η θεά του έρωτα και της ομορφιάς, αναδύθηκε από τη θάλασσα μέσα από ένα κτένι κοντά στις ακτές (Πέτρα του Ρωμιού) της Κύπρου.
Πορφύρα και Πίννα
Από 2 είδη κογχυλιών που έχουμε και στην Κύπρο, της οικογενείας Muricidae, το Hexaplex trunculus και το Bolinus brandaris, κατά την αρχαιότητα έβγαζαν την περίφημη πορφύρα. Η πορφύρα είναι ένα είδος ανεξίτηλης χρωστικής ουσίας με βαθυκόκκινο χρώμα και με αυτήν την χρωστική έβαφαν τα ρούχα κυρίως των πλούσιών λόγο του ότι η πορφύρα ήταν ακριβή επειδή ήταν πολύ δύσκολη η παρασκευή της. Συγκεκριμένα για την παρασκευή ενός γραμμαρίου πορφύρας χρειαζόταν να βράσουν 10.000 κογχύλια.
Τα κογχύλια στην Κύπρο κατά την αρχαιότητα έπαιξαν μεγάλο ρόλο στην διατροφή των πρώτων νεολιθικών ανθρώπων. Έχουν βρεθεί κογχύλια ως τροφικά κατάλοιπα σε ανασκαφές οικισμών πέραν των 12.000 ετών.
Έχουμε βρει κογχύλια σε τροφικά κατάλοιπα νεολιθικού οικισμού κοντά στην Λευκωσία ηλικίας 8.000 ετών που αποδεικνύει ότι οι άνθρωποι αυτοί πηγαίναν στην θάλασσα 26 χιλιόμετρα μακριά από το σημείο για να τραφούν.
Ακόμα και σήμερα πολλοί Κύπριοι μαζεύουν από τους βράχους της θάλασσας τους γνωστούς χολιούς και πεταλίδες που οι πλείστοι τα τρώνε ωμά.
Στην Κύπρο έχουμε περίπου 700 είδη κογχυλιών με συντριπτική πλειοψηφία τα μικρά. Τα μεγάλα είδη που έχουμε και είναι προστατευόμενα είναι 3 η Πίννα (Pinna nobilis) η Τόννα (Tonna galea) και ο Τρίτωνας (Charonia tritonis variegata)
Ο λόγος που τα πλείστα κογχύλια της Κύπρου είναι μικρά είναι ότι δεν έχουμε ποταμούς με συνεχή ροή να κουβαλούν ιζήματα και να έχουν τροφή αυτά τα είδη. Στην Ελλάδα τα ίδια είδη που έχουμε και στην Κύπρο τα βρίσκουμε πολύ πιο μεγαλύτερα.
Η Πίννα παλιά χρησιμοποιούταν και για την κατασκευή μεταξένιων υφασμάτων. Συγκεκριμένα, η βύσσος της πίννας χρησιμοποιείται για κατασκευή τέτοιων υφαντών στην νότια Ιταλία και στη Σικελία. Επίσης, από τη βύσσο κατασκευάζουν κάλτσες και γάντια. Ο βύσσος είναι οι μεταξένιες ίνες που συγκρατούν την πίννα στον βυθό, κάτι που μοιάζει με ρίζα.
Μετά τη διάνοιξη της διώρυγας του Σουέζ δόθηκε η ευκαιρία σε πολλά θαλάσσια είδη του Ινδικού Ωκεανού και της Ερυθράς Θάλασσας να εισβάλουν στη Μεσόγειο Θάλασσα. Τα είδη αυτά ονομάζονται και λεσσεψιανοι εισβολείς από το όνομα του Γάλλου κατασκευαστή της διώρυγας.
Οι εισβολείς αυτοί υπολογίζονται περίπου στο 15% της πανίδας της ανατολικής Μεσογείου και σ’ αυτούς συμπεριλαμβάνονται πέραν των 200 ειδών κογχυλιών. Συγκεκριμένα στην Κύπρο εντοπίστηκαν 44 είδη νέων κογχυλιών.
Μελετώντας εισβλδικά κογχύλια
Εδώ και 36 χρόνια μελετώ και συλλέγω κοχύλια απ’ όλες τις θάλασσες του κόσμου μαζί με τη σύζυγό μου Φάνη, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον ως επί το πλείστο για τα μικρά αλλά πανέμορφα κοχύλια του τόπου μας.
Μετά από έρευνες και μελέτες που έχω κάνει τα τελευταία χρόνια, έχω εντοπίσει και αναφέρει ακόμα έξι είδη εισβληδικών κογχυλιών τα οποίο έχω δημοσιεύσει στο επιστημονικό περιοδικό Cambridge Journals.
Τα είδη αυτά έχουν εγκλιματισθεί με μεγάλη επιτυχία και αποτελούν μέρος της κυπριακής πανίδας.
Η επιτυχία προσαρμογής των ειδών αυτών οφείλεται στις κλιματολογικές αλλαγές του πλανήτη, οι οποίες έχουν ως συνέπεια να παρουσιάζονται στη Μεσόγειο όλο και πιο ήπιοι χειμώνες, καθώς τα είδη αυτά προέρχονται από θερμές θάλασσες.
Φυσικά αυτές οι κλιματολογικές αλλαγές έχουν γίνει και στο μακρινό παρελθόν πολλές φορές και αυτό το μαρτυρούν τα απολιθώματα που έχουμε βρει σε ολόκληρη την Κύπρο.
Με την αλλαγή της θερμοκρασίας τα υπάρχοντα είδη αρχίζουν να χάνονται και αντικαθιστούντε με άλλα.
Αυτή την κλιματολογική αλλαγή την ζούμε τώρα και συμβαίνει σε όλο τον πλανήτη με την διαφορά ότι τώρα προχωρά με πολύ γοργούς ρυθμού και θα έχει δυστυχώς καταστρεπτικές συνέπιες.
Μπορείτε να αρχίσετε μια συλλογή με πανέμορφα κογχύλια του τόπου μας, αν διαθέτετε ελεύθερο χρόνο. Υπάρχουν πολλά βιβλία που μπορείτε να αναγνωρίσετε και πως να συντηρήσετε τα διάφορα είδη.
Σεβόμαστε την φύση και δεν συλλέγουμε ποτέ ζωντανά κογχύλια αλλά μόνο νεκρά που ξεβράζει η θάλασσα.
Συνήθως μετά από μια κακοκαιρία με πολλά μποφόρ οι παραλίες γεμίζουν με όμορφα, φρέσκα κογχύλια. Μια τέτοια παραλία είναι η παραλία της Απλώστρας στην Λεμεσό. Θα εκπλαγείτε με το τι θα βρείτε εκεί μετά από μια θαλασσοταραχή.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
Ο Γιώργος Κωνσταντίνου γεννήθηκε το 1960 στη Λευκωσία και είναι φυσιοδίφης ερευνητής της κυπριακής βιοποικιλότητας. Φωτογράφος και κινηματογραφιστής αγρίας ζωής και πρόεδρος του συνδέσμου προστασίας φυσικής κληρονομίας και βιοποικιλότητας της Κύπρου. Με ακούραστη δράση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσον αφορά το περιβάλλον και την βιοποικιλότητα του τόπου μας.
No comments:
Post a Comment