Κυκλάμινα - Τα τρία είδη κυκλάμινων της Κύπρου - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 20/9/2020

See also

Άρθρα του Γιώργου Κωνσταντίνου (162) στην εφημερίδα Πολίτης – George    Konstantinou Articles at Politis newspaper from 24/9/2017 – 1/11/2020

Greek cyclamen - Cyclamen graecum subsp. anatolicum Ietsw - Κυκλάμινο το Γραικό 

Persian cyclamen - Cyclamen persicum Mill. - Κυκλάμινο - Cyprus

Cyprus cyclamen - Cyclamen cyprium Kotschy - Κυπριακό Κυκλάμινο - Endemic to Cyprus

Λίστα Ενδημικών Φυτών της Κύπρου - List of Endemics plants of Cyprus 

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, 20/9/2020

Κείμενο, φωτογραφίες, ου Γιώργου Κωνσταντίνου

Ανάμεσα στον μαγικό κόσμο των φυτών της Κύπρου ξεχωριστή θέση για μένα αλλά και για πολλούς άλλους ανθρώπους κατέχουν τα πανέμορφα κυκλάμινα. 

Στον πλανήτη υπάρχουν 23 είδη διαφορετικών κυκλάμινων που ανήκουν όλα στην οικογένεια  Ηρανθοειδή (Primulaceae) που συμπεριλαμβάνει άλλα 2790 είδη φυτών. 

Όλα τα είδη κυκλάμινων φυτρώνουν στην Ευρώπη σε μεσογειακές χώρες μέχρι το Ιράν και με ένα είδος να φυτρώνει στην Σομαλία.  Πρόκειται για βολβώδη, πολυετές, ποώδες φυτά και τα περισσότερα είδη ανθίζουν από το φθινόπωρο μέχρι την άνοιξη. 

Στην Κύπρο υπάρχουν τρία διαφορετικά είδη κυκλάμινων τα οποία είναι:

1 Cyclamen cyprium Kotschy - Κυπριακό Κυκλάμινο 2 Cyclamen graecum subsp. anatolicum Ietsw - Κυκλάμινο το Γραικό ή Ελληνικό Κυκλάμινο  3 Cyclamen persicum Mill. – Κυκλάμινο ή Κυκλάμινο το Περσικό

Cyclamen cyprium Kotschy - Κυπριακό Κυκλάμινο

Το Κυπριακό Κυκλάμινο - Cyclamen cyprium αποτελεί ενδημικό είδος της Κύπρου, δηλαδή υπάρχει στην Κύπρο και πουθενά αλλού στον κόσμο και έχει επιλεχθεί ως το εθνικό λουλούδι της χώρας μας. Το κυπριακό κυκλάμινο είναι πολυετές, ποώδες φυτό που μεγαλώνει από 7 έως και 15 εκατοστά σε ύψος. Έχει σαρκώδη φύλλα σε σχήμα καρδιάς. Η κάτω επιφάνεια των φύλλων έχει ένα χαρακτηριστικό μοβ ή κοκκινωπό χρώμα. Το φυτό φυτρώνει κυρίως στην οροσειρά του Τροόδους σε σκιώδεις περιοχές, σε όχθες ποταμών συνήθως κάτω από δέντρα σε υψόμετρο από 50 έως 1200 μέτρα. Η περίοδος ανθοφορίας του είναι από το τέλος Σεπτέμβριου μέχρι τον Ιανουάριο, αλλά συχνά παρατείνεται ακόμη και μέχρι το Μάρτιο. Το Κυπριακό Κυκλάμινο έχει τα πιο μικρά άνθη από τα τρία είδη κυκλάμινων που έχουμε. Το είδος αυτό συνήθως ανθίζει και μετά αναπτύσσει το φύλλωμα του. Εξαιτίας της ξεχωριστής σημασίας που έχει το κυκλάμινο στη χλωρίδα του νησιού έχει καθοριστεί ως το εθνικό φυτό της Κύπρου με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου της Δημοκρατίας την 1η Φεβρουαρίου 2006, μετά από πρόταση του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος και εισήγηση του Τμήματος Δασών. Αποτελεί ένα από τα εθνικά μας εμβλήματα, ενώ παράλληλα έχει απεικονιστεί σε ένα από τα γραμματόσημα του κυπριακού ταχυδρομείου.

Cyclamen graecum subsp. anatolicum Ietsw - Κυκλάμινο το Γραικό

Το Ελληνικό Κυκλάμινο ή Κυκλάμινο το Γραικό - Cyclamen graecum ενώ στην Ελλάδα αποτελεί το πιο κοινό είδος κυκλάμινου στην Κύπρο αποτελεί το σπανιότερο από τα τρία είδη που έχουμε. Την ονομασία του την οφείλει στο γεγονός ότι συναντάται κυρίως στην Ελλάδα καθώς και στα ανατολικά παράλια του Αιγαίου. Είναι και αυτό πολυετές, ποώδες φυτό που μεγαλώνει από 7 έως και 15 εκατοστά σε ύψος και η περίοδος ανθοφορίας του είναι από τον Σεπτέμβριο μέχρι και τον Νοέμβριο. Κάποτε όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν μπορούμε να το βρούμε ανθισμένο και τον Αύγουστο. 

Το Ελληνικό Κυκλάμινο το συναντουμε σε 4 υποείδη: 

1 Cyclamen graecum subsp. graecum, το οποίο συναντάται στα νησιά του Αιγαίου και τη Κρήτη 

2 Cyclamen graecum subsp. graecum f. album, το οποίο συναντάται στη Πελοπόννησο και τη Κρήτη         

3 Cyclamen graecum subsp. mindleri Hildebr., το οποίο συναντάται στη δυτική Κρήτη

4 Cyclamen graecum subsp. anatolicum Ietsw, το οποίο συναντάται στην ανατολική Τουρκία και τη βόρεια Κύπρο μόνο στο κατεχόμενο χωριό Λιβερά, και συμπεριλαμβάνετε στο κυπριακό κόκκινο βιβλίο των φυτών που κινδυνεύουν με αφανισμό. Το φυτό φυτρώνει σε σκιώδεις περιοχές συνήθως μέσα σε πυκνούς θάμνους (σχοινιές και αόρατους). Το είδος αυτό μπορεί να αναπτύξει τεράστιους βολβούς.

 Cyclamen persicum Mill. – Κυκλάμινο ή Κυκλάμινο το Περσικό

Το Κυκλάμινο το Περσικό - Cyclamen persicum αποτελεί το πιο κοινό και πιο γνωστό είδος της Κύπρου και το συναντούμε σε πολλές περιοχές του νησιού όπως στον Ακάμα, στο ακρωτήριο Πύλα, στον ποταμό του Λιοπετριού, στην Καρπασία και σχεδόν σε ολόκληρη την οροσειρά του Πενταδαχτύλου. Είναι και αυτό πολυετές, ποώδες φυτό που μεγαλώνει από 7 έως και 15 εκατοστά σε ύψος και η περίοδος ανθοφορίας του είναι από τον Δεκέμβριο μέχρι και τον Μάρτιο. Το είδος αυτό αντίθετος με τα άλλα 2 είδη που έχουμε αναπτύσσει πρώτα το φύλλωμα και μετά ανθίζει, μπορεί να φυτρώσει παντού ακόμα και σε σχισμές βράχων. Τα πιο πολλά κυκλάμινα του είδους αυτού βρίσκονται στο κατεχόμενο χωριό Ακανθού  που την εποχή που ανθίζουν  προσφέρουν ένα απίστευτο θέαμα καθώς ολόκληρες πλαγιές γίνονται ολόασπρες από τους ανθούς των κυκλάμινων, κάτι που κάθε χρόνο ανυπομονώ να δω. 

Στα χωριά της επαρχίας Κερύνειας οι κάτοικοι πριν το 1974  έφτιαχναν με τα μεγάλα φύλλα των κυκλάμινων τα γνωστά μας κουπέπια, και οφείλω να ομολογήσω ότι είναι πολύ πιο νόστιμα από τα κληματόφυλλα. Ακόμα και σήμερα πολλοί Κερυνειώτες επισκέπτονται τα κατεχόμενα χωριά τους για να μαζέψουν φύλλα για κουπέπια. Αυτό ευτυχώς δεν δημιουργεί κανένα πρόβλημα στα φυτά αφού από τα πολλά φύλλα του φυτού αφαιρούνται ένα ή δύο μεγάλα φύλλα. Να σημειώσω ότι οι βολβοί των κυκλάμινων είναι δηλητηριώδες ενώ τα φύλλα τους είναι εδώδιμα. 

Τα κυκλάμινα στην Κύπρο ανάλογος της περιοχής τα ονόμαζαν με διαφορετικά ονόματα όπως κυκλάμινα, καντήλες και κούκουνους.

Εχθρός των φυτών αυτών είναι όπως πάντα οι άνθρωποι που πολύ συχνά ξεριζώνουν τους βολβούς για να τους φυτέψουν στους κήπους τους ή έχουν σκοπό την εμπορία τους. Η καταστροφή είναι μεγάλη καθώς οι βολβοί συνήθως βρίσκονται σε μεγάλο βάθος και στην προσπάθεια τους να βγάλουν τον βολβό τον καταστρέφουν με αποτέλεσμα για να πάρουν ένα βολβό καταστρέφουν άλλους δέκα. Πολλές είναι οι φορές που είδα αμέτρητες τρύπες στο έδαφος από την αφαίρεση των βολβών. Πολλοί φυτεύουν κυκλάμινα στους κήπους και τα καταστρέφουν αφού τα φυτεύουν μαζί με άλλα φυτά που ποτίζονται το καλοκαίρι. Το πότισμα των κυκλάμινων το καλοκαίρι έχει ως αποτέλεσμα το σάπισμα  των βολβών. Εχθρός επίσης είναι οι πολύ ψηλές θερμοκρασίες και η ανομβρία που έχουν ως αποτέλεσμα την αφυδάτωση των βολβών και των θάνατο των φυτών. 

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

Ο Γιώργος Κωνσταντίνου γεννήθηκε το 1960 στη Λευκωσία και είναι φυσιοδίφης ερευνητής της κυπριακής βιοποικιλότητας. Φωτογράφος και κινηματογραφιστής αγρίας ζωής και πρόεδρος του συνδέσμου προστασίας φυσικής κληρονομίας και βιοποικιλότητας της Κύπρου. Με ακούραστη δράση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσον αφορά το περιβάλλον και την βιοποικιλότητα του τόπου μας.

Επικοινωνία fanigeorge@hotmail.com

Τηλ. 96376823