Στη Λυθράγκωμη, ένα χωριό της επαρχίας Αμμοχώστου στη περιφέρεια της τουρκοκρατούμενης Καρπασίας βρίσκεται ένα σπάνιο δείγμα της τέχνης του 6ου αιώνα μ.Χ. ο Ναός της Παναγίας της Κανακαριάς. Πρόκειται για ένα ναό μοναστηριού αφιερωμένου στην Παναγία που βρίσκεται στο δυτικό άκρο του χωριού.
Υπάρχουν τρεις ερμηνείες της ονομασίας Κανακαριά. Η λαϊκή παράδοση αναφέρει ότι ένας Σαρακινός κτύπησε με ένα βέλος το γόνατο της εικόνας της Παναγίας που βρισκόταν έξω από την Εκκλησία στο τοίχο ή την κτύπησε με μαχαίρι. Αμέσως έτρεξε αίμα. Το μαχαίρι όμως γύρισε πίσω και καρφώθηκε στο χέρι του. Προσπάθησε να θεραπεύσει την πληγή του πηγαίνοντας στο διπλανό χωριό. Τρέχοντας φώναζε «καν, καν» δηλ. «αίματα, αίματα». Ο Σαρακινός πέθανε στο δρόμο. Από τότε η Παναγία ονομάστηκε Κανακαναριά.
Η δεύτερη ερμηνεία λέει ότι η Παναγία ονομάστηκε έτσι γιατί κτίστηκε από ένα κανακάρη, δηλ ένα μοναχοπαίδι.
Η τρίτη προέρχεται από το ψηφιδωτό της βρεφοκρατούσας Παναγίας, η οποία «κανακεύει» τον γιό της κρατώντας τον στα γόνατα της.
Ο Ναός της Παναγίας κτίστηκε στα ερείπια μιας παλαιοχριστιανικής βασιλικής και χρονολογείται στην εποχή της εικονομαχίας. Είναι τρίκλιτη βασιλική με τρούλο που το μεσαίο κλίτος καταλήγει σε αψίδα ημικυκλική και κτίστηκε τον 7ο αι. ως καθολικό της μονής. Ο ναός τον 12ο και 13ο αι. δέχτηκε πολλές αλλαγές ( τοίχοι και αψίδες στα πλάγια κλίτη, τρούλος στο μεσαίο κλίτος, νάρθηκας).
Τρία μωσαϊκά που σώζονται στις αψίδες τριών πρωτοχριστιανικών βασιλικών (Παναγίας Αγγελόκτιστης στο Κίτι, της Κυράς στα Λιβάδια και της Παναγίας της Κανακαριας) δίνουν μιαν εικόνα της μεγαλοπρέπειας και της ανυπέρβλητης ομορφιάς των μωσαϊκών που κοσμούσαν τις βασιλικές που καταστράφηκαν στις αραβικές επιδρομές
Το αρχαιότερο από τα τρία ψηφιδωτά βρισκόταν στην αψίδα της Εκκλησίας της Κανακαριάς.
Την κεντρική σύνθεση αποτελούσε η ένθρονη Παναγία σε μετωπική στάση κρατώντας τον Χριστό στα γόνατά της με τους Αρχαγγέλους Γαβριήλ και Μιχαήλ ως δορυφόρους σ’ ένα χρυσό πλαίσιο.Τό ψηφιδωτό βρισκόταν στη θέση του μέχρι το 1979.
Το κεφάλι της Παναγίας δεν έχει διασωθεί. Την όλη παράσταση περιέβαλλε πλατειά ζώνη με πλούσιο διάκοσμο από γεωμετρικά και φυτικά σχέδια και από δεκατρία μετάλλια με εικόνες του Χριστού και των αποστόλων. Συνολικά 9 μετάλλια με εικόνες των αποστόλων έχουν διασωθεί.
Το 1979 η Εκκλησία της Παναγίας υπέστη την καταστροφική μανία των Τούρκων εισβολέων. Αφαιρέθηκαν τα σπουδαία ψηφιδωτά του ναού, όπως διαπίστωσε η Αρχαιολογική Υπηρεσία της Κύπρου, τα οποία πουλήθηκαν σε εμπόρους αρχαιολογικών θησαυρών. Η διεκδίκηση επανάκτησης των θησαυρών έγινε από το κράτος και την Εκκλησία της Κύπρου μετά από μακρόχρονο αγώνα και προκάλεσε το παγκόσμιο ενδιαφέρον. Το 1989 το δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών χαρακτήρισε τα ψηφιδωτά κλεμμένη ιδιοκτησία και διέταξε την επιστροφή τους στο νόμιμο ιδιοκτήτη τους δηλ. την Εκκλησία της Κύπρου.Πηγή http://www.diakonima.gr
In Lythrangomi, a small village of the Famagusta region in the Turkish occupied Karpasia peninsula, one may find a rare specimen of the 6th century BC: The Church of Panagia Kanakaria. It is a monastery church which is devoted to the Virgin Mary and is situated at the far western corner of the village.
There are three meanings given to the name “Kanakaria”. Popular tradition says that a Saracen threw an arrow against Panagias’ knee on the icon, which was lying outside the church against the wall, or put a knife to the icon. However, the knife turned back and pierced his hand. He tried to mend the wound by appealing to the people at the next village. While running, he was shouting “kan, kan”, which means “blood”. He died on the way. The icon was thereafter named “Kanakaria”.
The second version says that Panagia was so named because it was built by an only child, “a kanakari”.
The third one relies on a mosaic which depicts Panagia embracing her Child, holding Him on her lap.
The church was built on the ruins of an early Christian Basilica, at the time of the Iconamachia. It is a three aisled domed basilica, whose central aisle ends in a semi circular apse dated to the 7thcentury and is regarded as the Katholikon of the monastery. The church had its walls, the side apses, the dome, the narthekas and the middle apse modified during the 12th and 13th century.
Three mosaic specimens which are found on the apses of three early Christian basilicas ( Panagia Angeloktisti at Kitium, of Kyras at Livadia and Panagia Kanakaria)give an idea of the grandeur and the immense beauty of the mosaics which adorned the basilicas destroyed during the Arab raids. The oldest of the three mosaics was found on the apse of the Panagia Kanakaria.
Panagia, sitting on a front facing throne, holding Christ on her lap, was at the centre of the mosaic. Archangels Gabriel and Michael surrounded her on a golden background. This mosaic was in place until 1979. Panagia’s head had not been preserved. The mosaic is surrounded by a frieze depicting the twelve apostles and Christ in medallions richly decorated with geometric and flowery designs. Only nine of the medallions with the apostles have been preserved.
In 1979, the Church was destroyed by the Turkish occupation troops. The unique mosaics have been looted and sold to dealers of archaeological treasures. The Church of Cyprus and the Cyprus government launched a long legal battle which caused worldwide interest. In 1989, a United States court described the mosaics as ‘stolen property’ and ordered their return to their rightful owner: the Church of Cyprus. From https://pemptousia.com
Photos 7/11/2015 by George Konstantinou
Photo 18/9/2023 by George Konstantinou
No comments:
Post a Comment