See also
Rattus norvegicus (Berkenhout, 1769)
Mus cypriacus (Cucchi et al., 2006) - Endemic to Cyprus
Κείμενο, φωτογραφίες, του Γιώργου Κωνσταντίνου
Ένα σημαντικό κομμάτι της σπουδαίας βιοποικιλότητας του τόπου μας αποτελούν τα θηλαστικά ζώα. Στην Κύπρο συναντάμε 31 διαφορετικά είδη θηλαστικών εκ των οποίων τα 19 ανήκουν στις νυχτερίδες. Πέντε από αυτά τα 31 θηλαστικά που συναντούμε στην Κύπρο αποτελούν τα γνωστά μας τρωκτικά που ανήκουν στην οικογένεια Μυίδες (Muridae or murids). Η οικογένεια αυτή είναι η πιο μεγάλη οικογένεια θηλαστικών και συμπεριλαμβάνει 700 διαφορετικά είδη σε ολόκληρο τον πλανήτη. Η λέξη της οικογένειας των τρωκτικών Muridae προέρχεται από την λατινική λέξη Mus που σειμένη ποντικός.
Μερικά από αυτά αποτελούν τα πιο μισητά θηλαστικά της Κύπρου αλλά και ολόκληρου του πλανήτη καθώς προκαλούν ανυπολόγιστες ζημιές στους ανθρώπους και για αυτό καταπολεμούνται συστηματικά.
Τα πέντε είδη τρωκτικών που συναντούμε στην Κύπρο είναι:
1 Black rat – Rattus rattus (Linnaeus, 1758) Ποντίκα ή Μαύρος αρουραίος
2 Brown rat - Rattus norvegicus (Berkenhout, 1769) Ποντίκα ή Κοινός καστανός αρουραίος
3 Cypriot mouse – Mus cypriacus (Cucchi et al., 2006) Κυπριακός Ποντικός
4 Cyprus Spiny Mouse – Acomys nesiotes (Bate, 1903) Κυπριακός Ακανθοποντικός
5 House mouse - Mus musculus domesticus (Linnaeus, 1758) Σπιτικός ή οικιακός ποντικός
Ο Μαύρος αρουραίος και ο Κοινός καστανός αρουραίος (Αρουραίοι ή Ποντίκες στα κυπριακά) είναι φορείς αρκετών ασθενειών στον άνθρωπο όπως ο τύφος που μεταδίδετε στον άνθρωπο από τσίμπημα ψύλλου που παρασιτούσε πριν πάνω σε ποντίκα. Προκαλούν τεράστιες καταστροφές στην γεωργία όπως σιτηρά και καρπούς δέντρων. Επίσης κάνουν τεράστιες ζημίες στην κτηνοτροφία σκοτώνοντας περιστέρια, κοτόπουλα και άλλα οικόσιτα πουλιά ακόμα και νεαρά κουνέλια, καταστρέφουν φωλιές άγριων πουλιών και μπορούν να σκοτώσουν θηράματα πολύ μεγαλύτερα από το μέγεθος τους. Η καταπολέμηση τους πρέπει να είναι συστηματική με ασφαλή τρόπους για τα άλλα ζώα. Να αποφεύγονται σε αυλές σπιτιών οι τροφές γατιών και σκυλιών και εκτεθειμένα σκουπίδια ώστε να αποφεύγεται η εγκατάσταση τους και ο πολλαπλασιασμός τους. Η ύπαρξη τους στην Κύπρο οφείλετε κυρίως στην κατά λάθος μεταφορά τους από πλοία.
Οι περισσότερες αναφορές στα τρωκτικά της Κύπρου κάνουν αναφορά για την ύπαρξη μόνο ενός είδους ποντίκας στην Κύπρο, της μαύρης ποντίκας Rattus rattus. Υπήρξαν μερικές αναφορές στην ύπαρξη και δεύτερου είδους ποντίκας, της καφέ Rattus norvegicus, αλλά οι πιο πρόσφατες επιστημονικές εργασίες και βιβλία από το Τμήμα Δασών και την Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας, αλλά και ξένοι επιστήμονες κάνουν αναφορά για την παρουσία μόνο της μαύρης ποντίκας στην Κύπρο ή αμφισβητούν την ύπαρξη της καφέ ποντίκας ή την αγνοούν εντελώς, κάνοντας αναφορά στην παρουσία μόνο μόνο 30 ειδών θηλαστικών χωρίς την παρουσία της καφέ ποντίκας. Σε πρόσφατες έρευνες που έκανα μαζί με τον Δρ Ελευθέριο Χατζηστερκώτη, Λειτουργό Περιβάλλοντος του Ινστιτούτου Γεωργικών Ερευνών, για τη διασπορά των τρωκτικών της Κύπρου, και τις επιπτώσεις τους στην γεωργία και τη βιοποικιλότητα, επιβεβαιώσαμε τη παρουσία της καφέ ποντίκας. Η εν λόγω ποντίκα, η οποία σχεδόν είναι διπλάσια σε μέγεθος από την μαύρη ποντίκα, ξεχωρίζει σχετικά εύκολα στην εμφάνιση, διότι έχει μικρότερα αυτιά, κοφτή μύτη και πιο κοντή ουρά σε σχέση με το μήκος της κεφαλής και του σώματος. Η ουρά είναι άσπρη στο κάτω μέρος και μαύρη από πάνω, ενώ της μαύρης ποντίκας είναι μαύρη. Τα ευρήματα μας επιβεβαιωθήκαν με αναλύσεις DNA που έγιναν στο Πανεπιστήμιο του Σάσσαρι της Σαρδηνίας. Σχετική ανακοίνωση έγινε σε συνέδριο στο εξωτερικό.
Ο κυπριακός ποντικός βρίσκεται στην κόκκινη λίστα της IUCN με τα είδη που κινδυνεύουν με εξαφάνιση. Είναι ενδημικό είδος της Κύπρου και ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά το 2004 και έχει περιγραφή το 2006 από τον Λειτουργό Περιβάλλοντος του Ινστιτούτου Γεωργικών Ερευνών Δρα Ελευθέριο Χατζηστερκώτη, μαζί με τους συνεργάτες του από τη Γαλλία Cucchi, Orth, Auffray, Renaud, Fabre, Catalan, Bonhomme και Vigne. Πρόκειται για το πρώτο νέο θηλαστικό που ανακαλύφθηκε στην Ευρώπη τα τελευταία 100 χρόνια. Μοιάζει πολύ με τον οικιακό ποντικό και τον συναντάμε σε πεδινές αλλά και σε ορεινές περιοχές. Ο κυπριακός ποντικός έχει μεγαλύτερο κρανίο, αφτιά, μάτια και δόντια από τον συνηθισμένο οικιακό ποντικό που ξέρουμε, αλλά και άσπρες τρίχες (τούφες) πίσω από τα αφτιά. Αυτές οι μορφολογικές διαφορές με τον οικιακό ποντικό είναι τόσο ανεπαίσθητες, που μόνο ελάχιστοι γνώστες του θέματος μπορούν να τον ξεχωρίσουν, οπόταν κάποιος που θα τον δει να τρέχει από μια μικρή απόσταση ή ακόμα και από πολύ κοντά θα πει ότι είδε οικιακό ποντικό. Με βάση τις αναλύσεις DNA που έγιναν στη Γαλλία, έχει βρεθεί ότι έφθασε στην Κύπρο πριν μισό με ένα εκατομμύριο χρόνια με φυσικές διαδικασίες, όπως πάνω σε επιπλέοντες κορμούς δέντρων που παρέσυραν έντονες βροχές και έφθαναν επιπλέοντας στις ακτές της Κύπρου. Λόγω της απομόνωσης του νησιώτικου περιβάλλοντος μακροχρόνια εξελίχθηκε σε ενδημικό είδος. Ο κυπριακός ποντικός έχει χαρακτηριστεί ως ζωντανό απολίθωμα, καθώς όλα τα ενδημικά θηλαστικά εκτός από τα δύο είδη μυγαλών, έχουν εξαφανιστεί από τα νησιά της μεσογείου μετά από την άφιξη του ανθρώπου. Αν και προστατευόμενο είδος, η προστασία του είναι σχεδόν αδύνατη καθώς πέφτει θύμα με την αναπόφευκτη καταπολέμηση των άλλων επιβλαβών τρωκτικών.
Ο Ακανθοποντικός βρίσκεται και αυτός στην κόκκινη λίστα της IUCN με τα είδη που κινδυνεύουν με εξαφάνιση. Είναι ένα σπάνιο τρωκτικό που μοιάζει πολύ με ποντίκα και τρέφεται με σπόρους, καρπούς, έντομα και σαλιγκάρια. Ονομάζεται Ακανθοποντικός διότι οι τρίχες στη ράχη του είναι σκληρές και μοιάζουν με αγκάθια. Από μια σχετική απόσταση όταν τον δει κάποιος θα πει σίγουρα ότι είδε αρουραίο, καθώς ο Ακανθοποντικός μοιάζει καταπληκτικά με αρουραίο. Μετά από μια αξιόπιστη αναφορά του είδους το 1980 αναφέρθηκε ξανά το 2000 από τον γιο μου Αντρέα. Ο Αντρέας που ήταν στρατιώτης τότε και υπηρετούσε στο οροπέδιο του Άρωνα στην Αθαλάσσα έβαλε παγίδες με δόλωμα ελιές, για καταπολέμηση των ποντίκων και με έκπληξη είδε ότι έπιασε 2 Ακανθοποντικούς.
Ο Σπιτικός ή οικιακός ποντικός είναι επιβλαβές τρωκτικό που το συναντάμε παντού κυρίως μέσα σε σπίτια, αποθήκες και φάρμες. Προκαλεί πολλές ζημιές και καταπολεμάται συστηματικά και αυτός από τον άνθρωπο.
Στο σημαντικό έλεγχο των πληθυσμών των βλαβερών τρωκτικών σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν οι γάτες, τα φίδια, η αλεπού και τα αρπαχτικά πουλιά κυρίως το Ανθρωποπούλι. Ένα ζευγάρι ανθρωποπούλια μαζί με τους νεοσσούς του καταναλώνει χιλιάδες αρουραίους και ποντικούς σε έναν χρόνο και αυτό καθιστά τα ανθρωποπούλια ένα από τα πιο πολύτιμα άγρια πτηνά για τους αγρότες και γι’ αυτό σε πολλές χώρες έχουν κατασκευαστεί παραδοσιακοί αχυρώνες και στάβλοι, με ειδικές πόρτες ή τρύπες που παρέχουν στα πουλιά πρόσβαση σε κατάλληλες θέσεις φωλιάσματος. Φανταστείτε τι τεράστιο πρόβλημα θα είχαμε με τα τρωκτικά αν δεν υπήρχαν αυτά τα πουλιά. Στην Κύπρο σύμφωνα με το Τμήμα Γεωργίας στο πλαίσιο του σχεδίου καταπολέμησης της ποντίκας, σε μια προσπάθεια προώθησης της βιολογικής καταπολέμησης της ποντίκας, τοποθετεί τεχνητές φωλιές ανθρωποπουλιών σε περιοχές όπου υπάρχουν ενδείξεις ύπαρξής τους.
Οι νεολιθικοί άνθρωποι στην Κύπρο έφεραν και τους γάτους πριν περίπου 9000 χρόνια, τους οποίους είχαν ως κατοικίδια και πολύ πιθανόν να τους είχαν για να σκοτώνουν τα τρωκτικά που τους κατέστρεφαν τις σοδιές και τα αποθηκευμένα τους τρόφιμα.
Γιώργος Κωνσταντίνου
Από άρθρο μου στην εφημερίδα Πολίτης
Black rat – Rattus rattus (Linnaeus, 1758) Ποντίκα ή Μαύρος αρουραίος
.JPG)
House mouse - Mus musculus domesticus (Linnaeus, 1758) Σπιτικός ή οικιακός ποντικός
Cyprus Spiny Mouse – Acomys nesiotes (Bate, 1903) Κυπριακός Ακανθοποντικός
No comments:
Post a Comment