Πόσα είδη τουλιπών έχουμε, πότε ανθίζουν και που τις συναντούμε - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 14/2/2019

See also

Άρθρα του Γιώργου Κωνσταντίνου (162) στην εφημερίδα Πολίτης – George    Konstantinou Articles at Politis newspaper from 24/9/2017 – 1/11/2020

Λίστα Ενδημικών Φυτών της Κύπρου - List of Endemics plants of Cyprus 

The very rare Tulip Tulipa akamasica  found in a very small area in Akamas - Τουλίπα του Ακάμα - Endemic species to Cyprus

Tulipa cypria - Κυπριακή Τουλίπα, Τουλίπα η κυπρία, τουλίπα - Endemic to Cyprus

Tulipa agenensis Redouté - Cyprus

Γεώργιος και Φανή Κωνσταντίνου, εντόπισαν ένα νέο πληθυσμό του σπάνιου φυτού Τουλίπα του Πολεμιού (Tulipa agenensis)

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ,  14/2/2019

Κείμενο, φωτογραφίες, του Γιώργου Κωνσταντίνου

Η χλωρίδα της Κύπρου σήμερα περιλαμβάνει περίπου 1.920 διαφορετικά είδη φυτών και ο αριθμός αυτός περιλαμβάνει επίσης όλα τα ιθαγενή και επιγενή φυτά της Κύπρου χωρίς όμως τα καλλιεργούμενα φυτά. Ένα πολύ ξεχωριστό κομμάτι αυτών των φυτών αποτελούν οι πανέμορφες τουλίπες της Κύπρου. Οι τουλίπες ανήκουν στην τάξη των Λειριώδη (Liliales) και στην οικογένεια Λειριοειδή (Liliaceae) Ανά τον πλανήτη συναντάμε πέραν των 90 διαφορετικών ειδών τουλιπών του γένους Tulipa. Οι τουλίπες είναι πολυετή ποώδη, αγγειόσπερμα, μονοκοτυλήδονα φυτά των περιοχών της Ευρώπης και της δυτικής και κεντρικής Ασίας. Οι τουλίπες είναι βολβόριζα φυτά και ο βολβός τους είναι ωοειδής και καλύπτεται από διάφορους μεμβρανοειδείς χιτώνες καστανού χρώματος. Ο πολλαπλασιασμός τους γίνεται με τους βολβούς αυτούς, οι οποίοι δημιουργούν υπόγεια ριζώματα και, με τη σειρά τους, τα ριζώματα αυτά νέους βολβούς, και έτσι μπορούν να δημιουργηθούν ολόκληρες αποικίες. Αναπαράγονται επίσης και με σπόρους.

Τα κύρια χρώματα των τουλιπών είναι το κίτρινο και το κόκκινο, αλλά βρίσκουμε και λευκά, πορφυρά και ροζ άνθη. Ο καρπός της τουλίπας ονομάζετε κάψα και είναι τριγωνικού σχήματος που φέρει πάρα πολλά μικρά σπόρια.

Μεγάλες οργανωμένες καλλιέργειες του φυτού βρίσκονται στην Ολλανδία, που καλύπτουν τεράστιες εκτάσεις γι' αυτό η Ολλανδία ονομάζεται και ‘’χώρα της τουλίπας’’. Παρόλα αυτά έχουμε τουρίστες από την Ολλανδία που επισκέπτονται την Κύπρο για να δουν τις κυπριακές πανέμορφες τουλίπες.  

Στην Κύπρο συναντούμε τρία διαφορετικά είδη τουλιπών που όλες έχουν χρώμα κόκκινο και βρίσκονται όλες στο κόκκινο βιβλίο της χλωρίδας της Κύπρου που περιέχει όλα τα φυτά της Κύπρου που απειλούνται με αφανισμό.

Tulipa cypria (Κορμακίτης) 

   Τα τρία είδη τουλίπας που συναντούμε στον τόπο μας είναι:  

1 Τουλίπα η κυπριακή -  Tulipa cypria Stapf, 

2  Τουλίπα του Ακάμα - Tulipa akamasica C.S. Christodoulou, R. Hand & C. Charalambous 

3 Tulipa agenensis Redouté

Tulipa cypria (Κορμακίτης) 

Η Tulipa cypria είναι ενδημικό και σπάνιο είδος για την Κύπρο. Ενδημικό είδος της Κύπρου σημαίνει ότι την συναντούμε μόνο στην Κύπρο και πουθενά αλλού στον πλανήτη. Το φυτό φτάνει σε μέγιστο ύψος τα 30 με 40 cm και με πέταλα έντονου βαθυκόκκινου χρώματος. Η ανθοφορία της Τουλίπας αυτής παρατηρείται κυρίως τους μήνες Μάρτιο με Απρίλιο. Την συναντουμε στον Ακάμα, στον Κορμακίτη, στην Μύρτου, στο Διόριος, στα Πάναγρα, στον Άγιο Συμεών της Καρπασίας και στο Μάμμαρι σε ένα μικρό σημείο στην νεκρή ζώνη. Δυστυχώς φύετε συνήθως σε καλλιεργημένα χωράφια σιτηρών τα οποία θερίζονται πριν να ολοκληρωθεί η καρποφορία των τουλιπών με αποτέλεσμα να μην μπορούν να πολλαπλασιαστούν. 

Η Tulipa akamasica είναι εξαιρετικά σπάνιο φυτό το οποίο για πολλά χρόνια δεν είχε ταξινομηθεί όσον αφορά το είδος και είχε το όνομα Tulipa ssp. Μόλις πρόσφατα (το 2014) ονομάστηκε Tulipa akamasica και ανήκει τώρα στα ενδημικά φυτά της Κύπρου. Η προεργασία για αυτή την κατάληξη οφείλεται στους C.S. Christodoulou, R. Hand & C. Charalambous. 

The very rare Tulip Tulipa akamasica

Η Τουλίπα του Ακάμα είχε ανακαλυφθεί το 1991 από τον Χρήστο Χαραλάμπους χωρίς όμως να έχει καταχωρηθεί ως νέο είδος αφού βάσει αρχικών μελετών το φυτό θεωρήθηκε ότι άνηκε σε ένα είδη γνωστό είδος. Το φυτό φτάνει σε μέγιστο ύψος τα 30cm και με πέταλα έντονου κόκκινου χρώματος. Η ανθοφορία της Τουλίπας του Ακάμα παρατηρείται κυρίως τους μήνες Μάρτιο με Απρίλιο. Η τουλίπα αυτή είναι φυτό το οποίο κινδυνεύει κρίσιμα με αφανισμό καθώς την συναντούμε μόνο σε μια πολύ μικρή περιοχή του Ακάμα σε υψόμετρο 370 μέτρα και με πληθυσμό περίπου μόνο διακόσια φυτά. Ίδη το φυτό συμπεριλαμβάνετε στην IUCN Red List of Threatened Species. Το Τμήμα Δασών έχει περίφραξη την περιοχή που βρίσκονται τα φυτά για να τα προστατεύσει από την ανεξέλεγκτη βόσκηση αλλά λόγο του απόμερου της περιοχής τα λιγοστά αυτά σπανιότατα ανά τον κόσμο φυτά βρίσκονται στο έλεος αυτού που θέλει να ξεριζώσει βολβούς για σκοπούς εμπορίας. Ίδη έχω εντοπίσει στο διαδίχτυο πολλές ιστοσελίδες που πουλούν σπάνια ενδημικά είδη της Κύπρου όπως σαλιγκάρια, έντομα, σπόρους και βολβούς φυτών χωρίς κανένα εμπόδιο. 

The very rare Tulip Tulipa akamasica

Την  Tulipa agenensis εκτός από την Κύπρο την συναντούμε σε νησιά του αιγαίου στην Τουρκία, Συρία, Ισραήλ, Ιράν, Λίβανο, Ιορδανία και Παλαιστίνη. Το φυτό φτάνει σε μέγιστο ύψος τα 30 με 40 cm και με πέταλα έντονου κόκκινου χρώματος. Η ανθοφορία της Τουλίπας αυτής παρατηρείται κυρίως τους μήνες Μάρτιο με Απρίλιο. Στην Κύπρο την συναντούμε στο Πολέμι, Στρουμπί, Φοίτη  και σε μια μικρή περιοχή στην Κυπερούντα την οποία έχω ανακαλύψει το 2011 μαζί με την γυναίκα μου Φανή. 

Ανακοίνωση του Τμήματος Δασών τότε αναφέρει: Την Τρίτη 3 Μαΐου 2011, Δασικοί Λειτουργοί καθοδηγούμενοι από το ζεύγος φυσιολατρών και μελετητών της Κυπριακής φύσης κ. Γεώργιο και Φανή Κωνσταντίνου, εντόπισαν ένα νέο πληθυσμό του σπάνιου φυτού Τουλίπα του Πολεμιού (Tulipa agenensis) στα μεγαλύτερα υψόμετρα της περιοχής Πιτσιλιάς (1200m). Η Τουλίπα είναι ακόμη σε άνθηση, ένα μήνα αργότερα από την κανονική περίοδο άνθησης στο Πολέμι, λόγω υψομέτρου. Ως σπάνιο φυτό με συνεχώς συρρικνούμενο πληθυσμό χαρακτηρίζεται ως Εύτρωτο στο Κόκκινο Βιβλίο της Χλωρίδας της Κύπρου, σύμφωνα με τα διεθνώς αποδεκτά κριτήρια της IUCN. Η νέα θέση σε Κοινότητα της Πιτσιλιάς (το όνομα της οποίας δεν αποκαλύπτεται για ευνόητους λόγους) περιλαμβάνει πάνω από 200 φυτά που βρίσκονται στο ίδιο ενδιαίτημα όπως και στο Πολέμι και Στρουμπί, δηλαδή σε αμπέλια και όχθες αμπελιών. Σύμφωνα με μαρτυρία της ηλικιωμένης ιδιοκτήτριας του αμπελιού, η Τουλίπα υπήρχε εκεί από τον καιρό που θυμάται και επομένως είναι παλιός υποπληθυσμός. Η Τουλίπα είναι φυτό που εμφανίζεται σε γεωργικές καλλιέργειες και ευνοείται από καλές γεωργικές πρακτικές αλλά μπορεί να απειληθεί από χρήση ζιζανιοκτόνων, υπερσυλλογή, οικιστική ανάπτυξη και την εγκατάλειψη της υπαίθρου. Οι Λειτουργοί του Τμήματος Δασών μεταφύτεψαν αριθμό βολβιδίων Τουλίπας στον Βοτανικό Κήπο Τροόδους που βρίσκεται στο όριο του Μεταλλείου του Αμιάντου. Επίσης είχαν επαφές με το Κοινοτικό Συμβούλιο και συμφωνήθηκαν τρόποι για επί τόπου προστασία του φυτού.

Tulipa agenensis 

Γενικά οι τουλίπες κινδυνεύουν από την καταστροφή των οικοτόπων, την ανομβρία, την υπερβόσκηση και τους ανθρώπους που πολύ συχνά ξεριζώνουν τους βολβούς για να τους φυτέψουν στους κήπους τους ή έχουν σκοπό την εμπορία τους, το κόψιμο των ανθών για να στολίσουν τα βάζα τους ή για εμπορία σε ανθοπωλεία με αποτέλεσμα να στερούν την καρποφορία των φυτών που είναι απαραίτητη για των πολλαπλασιασμό τους. Πολλές είναι οι φορές που είδα αμέτρητες τρύπες στο έδαφος λόγω της αφαίρεσης των βολβών. Έχω δει επίσης στο Πολέμι πολλές φορές ανθρώπους με εκατοντάδες κομμένες τουλίπες στην αγκαλιά τους που σίγουρα λόγο της ποσότητας είχαν σκοπό την εμπορία τους. Απίστευτο είναι το γεγονός όπου πολλοί δήθεν φυσιολάτρες επισκέπτονται τις περιοχές που φύονται οι τουλίπες δήθεν για να τις θαυμάσουν και λόγο απροσεξίας και αδιαφορίας τις τσαλαπατούν ανελέητα, πράγμα που δυστυχώς έχω διαπιστώσει πολλές φορές. Και τα τρία είδη τουλιπών της Κύπρου προστατεύονται με αυστηρή νομοθεσία αλλά δυστυχώς ποτέ δεν έχω ακούσει να καταγγελθεί ή να καταδικαστεί κάποιος για τα πιο πάνω αδικήματα που έχω αναφέρει. 

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

Ο Γιώργος Κωνσταντίνου γεννήθηκε το 1960 στη Λευκωσία και είναι φυσιοδίφης ερευνητής της κυπριακής βιοποικιλότητας. Φωτογράφος και κινηματογραφιστής αγρίας ζωής και πρόεδρος του συνδέσμου προστασίας φυσικής κληρονομίας και βιοποικιλότητας της Κύπρου. Με ακούραστη δράση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσον αφορά το περιβάλλον και την βιοποικιλότητα του τόπου μας.

Επικοινωνία fanigeorge@hotmail.com

Τηλ. 96376823