Τα δέκα είδη σκαλιφούρτων της Κύπρου - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 23/12/2018

See also

List of Birds of Cyprus - Κατάλογος πουλιών της Κύπρου

Άρθρα του Γιώργου Κωνσταντίνου (162) στην εφημερίδα Πολίτης – George    Konstantinou Articles at Politis newspaper from 24/9/2017 – 1/11/2020

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, 23/12/2018

Κείμενο, φωτογραφίες,του Γιώργου Κωνσταντίνου

Οι σκαλιφούρτες ή Πετροκλήδες (wheatears) είναι στρουθιόμορφα πουλια του γενους Οινάνθη (Oenanthe) και ανήκουν στην μεγάλη οικογένεια Μυγοθηρίδες (Muscicapidae). Το όνομα του γένους Oenanthe το συναντάμε και ως ονομασία ενός γένους φυτών και προέρχεται από την ελληνική λέξη "οίνος" και "άνθος", επειδή η μυρωδιά των λουλουδιών αυτών των φυτών μοιάζει με τη μυρωδιά του κρασιού. Στην περίπτωση των σκαλιφούρτων, η επιστημονική ονομασία του γένους έχει να κάνει με το ότι όταν έρχονται, στην ανοιξιάτικη μετανάστευση στην Ελλάδα  (κυρίως αναφέρετε για την Στακτοσκαλιφούρτα), εμφανίζονται την περίοδο της άνθησης των σταφυλιών. Σε ολόκληρο τον πλανήτη συναντούμε 28 είδη σκαλιφούρτων που ανήκουν στο γένος Οινάνθη (Oenanthe). Στην Κύπρο συναντούμε 10 από αυτά τα είδη με μερικά να αποτελούν πολύ σπάνια είδη για την Κύπρο με μερικές μόνο αναφορές, και από αυτά τα 10 είδη μόνο ένα είδος φωλιάζει στον τόπο μας και αποτελεί ενδημικό είδος της Κύπρου. Πρόκειται για μεταναστευτικά πουλιά και είναι όλα καθαρά εντομοφάγα. Τα περισσότερα είδη είναι μαυρόασπρου χρώματος και στα περισσότερα είδη υπάρχει φυλετικός διμορφισμός (διαφορές μεταξύ θηλυκών και αρσενικών). Φτιάχνουν τη φωλιά τους την άνοιξη σε μικρά κοιλώματα, σε όχθες αγροτικών δρόμων, ξερολιθιές, και γενικά όπου βρουν κατάλληλο κοίλωμα ή τρύπα, χρησιμοποιώντας μαλακά χόρτα και άλλα υλικά από τη φύση. Πρόκειται για πουλιά που έχουν εδαφική επικράτεια.

Cyprus wheatear (Oenanthe cypriaca) (Homeyer, 1884) Σκαλιφούρτα - Πετροκλής της Κύπρου

Τα είδη σκαλιφούρτων που συναντούμε στην Κύπρο είναι:

1 Κυπριακή Σκαλιφούρτα, Πετροκλής της Κύπρου - Cyprus wheatear (Oenanthe cypriaca) (Homeyer, 1884) 2 Ισπανική Σκαλιφούρτα, Ασπροκώλα, Ασπροκωλίνα -  Black-eared wheatear (Oenanthe hispanica) (Linnaeus,1758) - 3 Ερημοσκαλιφούρτα, Ερημοπετρόκλης -  Desert wheatear - Oenanthe deserti (Temminck, 1829) 4 Βουνοσκαλιφούρτα, Βουνοπετροκλής –  Finsch's Wheatear (Oenanthe finschii) (Heuglin, 1869) 5 Σκουφοσκαλιφούρτα, Σκουφοπετρόκλης –  Hooded wheatear (Oenanthe monacha) Temminck, 1825- 6 Διπλοσκαλιφούρτα, Αμμοπετροκλής –  Isabelline Wheatear (Oenanthe isabellina) (Temminck, 1829) 7 Στακτοσκαλιφούρτα, Σταχτοπετρόκλης –  Northern Wheatear (Oenanthe oenanthe) (Linnaeus, 1758) 8 Λυκοσκαλιφούρτα, Λευκόπυγος Πετρόκλης -  White-crowned wheatear - Oenanthe leucopyga (Brehm, 1855) 9 Μαυροσκαλιφούρτα, Βραχοπετροκλής -  Mourning wheatear (Oenanthe lugens) (Lichtenstein, 1823) 10 Κοτσινοσκαλιφούρτα, Πετροκλής του Κουρδιστάν -  Kurdish wheatear or red-rumped wheatear  (Oenanthe xanthoprymna)  (Hemprich & Ehrenberg, 1833)

Black-eared wheatear (Oenanthe hispanica) (Linnaeus,1758) Ασπροκώλα - Ασπροκωλίνα

Η κυπριακή σκαλιφούρτα ή ο πετροκλής της Κύπρου, Cyprus wheatear (Oenanthe cypriaca): Είναι ένα από τα τρία ενδημικά είδη της Κύπρου. Φωλιάζει μόνο στην Κύπρο και πουθενά αλλού στον κόσμο και το συναντάμε τόσο σε παράλιες περιοχές όσο και σε ορεινές αν και προτιμά τις δασώδεις. Είναι αποδημητικό πουλί και τον χειμώνα αποδημεί σε χώρες όπως το Σουδάν και η Αιθιοπία για να ξεχειμωνιάσει, μερικά πουλιά όμως μένουν στην Κύπρο και τον χειμώνα, σε ορεινές περιοχές, γεγονός που το έχω δει. 

Desert wheatear - Oenanthe deserti (Temminck, 1829) Ερημοπετρόκλης, Ερημοσκαλιφούρτα

Γεννά από τρία έως πέντε γαλαζοπράσινα πιτσιλωτά αβγά που εκκολάπτονται μετά από 14 μέρες επώασης και την ευθύνη του μεγαλώματος των νεοσσών αναλαμβάνουν και οι δύο γονείς. Συνήθως και όταν οι συνθήκες είναι ευνοϊκές αναπαράγεται δύο φορές κατά την περίοδο της άνοιξης. Το αρσενικό και το θηλυκό πουλί δεν έχουν ιδιαίτερες διαφορές στο χρώμα, ενώ το φθινόπωρο πριν την αποδημία αλλάζει  το μαυρόασπρο χρώμα παίρνοντας ένα μαυροκαφέ χρώμα. 

Finsch's Wheatear (Oenanthe finschii) (Heuglin, 1869) Βουνοπετροκλής - Βουνοσκαλιφούρτα

Η Ισπανική Σκαλιφούρτα είναι κοινό είδος για τον τόπο μας και χρησιμοποιεί την Κύπρο ως σταθμό μερικές μέρες κατά τις μεταναστεύσεις (άνοιξη και φθινόπωρο). Στον ευρωπαϊκό χώρο το συναντάμε σε δύο μορφές που διαφοροποιούνται γεωγραφικά, στην ανατολική φυλή O.h. melanoleuca που φωλιάζει και στην Ελλάδα και στη δυτική O.h.hispanica. Η ανατολική φυλή ξεχειμωνιάζει στο Σουδάν.

Η Ερημοσκαλιφούρτα είναι σχετικά σπάνιος επισκέπτης της χώρας μας και χρησιμοποιεί την Κύπρο ως σταθμό μερικές μέρες κατά τις μεταναστεύσεις. Η δυτική φυλή (O.d.homochroa) αναπαράγεται στην Σαχάρα και στην Αραβική Χερσόνησο. Την ανατολική φυλή (O.d.atrogularis), τη βρίσκουμε να αναπαράγεται σε ημιέρημες εκτάσεις της κεντρικής Ασίας και να ξεχειμωνιάζει στο Πακιστάν και στην βορειοανατολική Αφρική.  

Η Βουνοσκαλιφούρτα είναι κοινό είδος για τον τόπο μας και το συναντάμε σε ημιέρημες και βραχώδεις βουνοπλαγιές, από την Τουρκία και μέχρι το Αφγανιστάν ανατολικά και το δυτικό Πακιστάν. Είναι μετανάστης μικρών αποστάσεων γι’ αυτό και ξεχειμωνιάζει στην Αίγυπτο και σε χώρες της Μέσης Ανατολής, ενώ ένας μεγάλος αριθμό περνάει το χειμώνα του και στον τόπο μας.

Hooded wheatear (Oenanthe monacha) Temminck, 1825- Σκουφοπετρόκλης - Σκουφοσκαλιφούρτα

 Η Σκουφοσκαλιφούρτα είναι σπάνιο είδος για τον τόπο μας και ζει σε ερημικές περιοχές από την Αίγυπτο μέχρι την Αραβική χερσόνησο. Έχει παρατηρηθεί επίσης στο Πακιστάν. 

Η Διπλοσκαλιφούρτα είναι κοινό είδος για τον τόπο μας και είναι το πρώτο είδος από τις υπόλοιπες σκαλιφούρτες που μας έρχονται κατά τις μεταναστεύσεις. Σε σχέση με τα άλλα είδη της οικογένειας είναι το πιο εδαφόβιο και αυτό που μετακινείται περισσότερο περπατώντας από ότι πετώντας. Αναπαράγεται στην νότια Ρωσία και κεντρική Ασία και στο βόρειο Πακιστάν. Ξεχειμωνιάζει στην Αφρική και την Ινδία. Η Ελλάδα είναι το δυτικότερο σημείο εξάπλωσης του είδους, γι’ αυτό και στην κεντρική και δυτική Ευρώπη παρατηρείται πολύ σπάνια. 

White-crowned wheatear - Oenanthe leucopyga (Brehm, 1855) Λευκόπυγος Πετρόκλης, Λυκοσκαλιφούρτα

Η Στακτοσκαλιφούρτα είναι και αυτή πολύ κοινό είδος για τον τόπο μας και όλοι οι πληθυσμοί του περνούν το χειμώνα τους στην Αφρική. Η Στακτοσκαλιφούρτα σε σχέση με το μέγεθος της, πραγματοποιεί ένα από τα μεγαλύτερα ταξίδια. Την άνοιξη ξεκινάει το ταξίδι του από την Αφρική, από περιοχές νότια της Σαχάρας, πραγματοποιώντας ένα ταξίδι πάνω από μια απέραντη περιοχή του βόρειου ημισφαιρίου, η οποία περιλαμβάνει την βόρεια και κεντρική Ασία, την Ευρώπη, την Γροιλανδία, την Αλάσκα και μέρος του Καναδά. Το φθινόπωρο, τα πουλιά γυρίζουν ξανά στην Αφρική. 

Isabelline Wheatear (Oenanthe isabellina) (Temminck, 1829) Αμμοπετροκλής

Η Λυκοσκαλιφούρτα, η Μαυροσκαλιφούρτα και η Κοτσινοσκαλιφούρτα,  είναι πολύ σπάνια είδη για την Κύπρο με μόνο μερικές αναφορές. Η Λυκοσκαλιφούρτα είναι Αφρικάνικό πουλί, κυρίως, κάτοικος στις βραχώδεις ερήμους της Σαχάρας. Η Μαυροσκαλιφούρτα είναι είδος που συναντούμε σε έρημες περιοχές της Αφρικής και της μέσης ανατολής. Η Κοτσινοσκαλιφούρτα είναι πουλί της Μέσης Ανατολής και την συναντούμε και στην Τουρκιά, Ιράκ, Κουρδιστάν και Ιράν τον χειμώνα μεταναστεύει στην Αίγυπτο, Σουδάν, Ερυθραία και Σομαλία ακόμα και μέχρι την Ινδία. 

Northern Wheatear (Oenanthe oenanthe) (Linnaeus, 1758) Σταχτοπετρόκλης

 Όλα τα είδη προστατεύονται από αυστηρή νομοθεσία. 

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

Ο Γιώργος Κωνσταντίνου γεννήθηκε το 1960 στη Λευκωσία και είναι φυσιοδίφης ερευνητής της κυπριακής βιοποικιλότητας. Φωτογράφος και κινηματογραφιστής αγρίας ζωής και πρόεδρος του συνδέσμου προστασίας φυσικής κληρονομίας και βιοποικιλότητας της Κύπρου. Με ακούραστη δράση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσον αφορά το περιβάλλον και την βιοποικιλότητα του τόπου μας.

Επικοινωνία fanigeorge@hotmail.com

Τηλ. 96376823