Τα πανέμορφα θαλάσσια κογχύλια της Κύπρου (Web TV) - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 4/4/2018

See also

Άρθρα του Γιώργου Κωνσταντίνου (162) στην εφημερίδα Πολίτης – George Konstantinou Articles at Politis newspaper from 24/9/2017 – 1/11/2020

Λίστα των θαλασσίων κοχυλιών της Κύπρου - List of seashells of Cyprus

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, 4/4/2018

Κείμενο, φωτογραφίες και βίντεο του Γιώργου Κωνσταντίνου

Τα θαλάσσια κογχύλια ανήκουν στα μαλάκια και είναι τα γαστερόποδα και τα δίθυρα. Kατέχουν ένα μεγάλο μέρος από τη ζωή των θαλασσών.

Τα Γαστερόποδα είναι ζώα με ασύμμετρο, μαλακό σώμα χωρίς σκελετό και ζουν μέσα στα όστρακα τους (κογχύλι) και είναι μονόθυρα κογχύλια. Υπολογίζετε ότι ανά τον κόσμο ζουν πέραν των 100.000 γαστερόποδων.

Τα δίθυρα είναι κογχύλια επίσης με μαλακό σώμα τα οποία έχουν 2 θύρες, δηλαδή παρουσία διπλού σχεδόν ομοιόμορφου οστράκου. Όπως παράδειγμα τα μύδια τα στρείδια και οι πίνες. Σε ορισμένα είδη δίθυρων κογχυλιών δημιουργούνται και τα γνωστά μαργαριτάρια. Υπολογίζεται ότι ανά τον κόσμο ζουν πέραν των 20.000 δίθυρων κογχυλιών.

Στην ουσία τα όστρακα (κογχύλια) είναι ο εξωτερικός σκληρός σκελετός των μαλακίων που τα ίδια τα ζώα δημιουργούν εκκρίνοντας ανθρακικό ασβέστιο όπου το όστρακο αυτό προσφέρει σπίτι , ασφάλεια και προστασία στα ζώα αυτά. 

Τα κογχύλια τα οποία βρίσκουμε ξεβρασμένα στις παραλίες είναι ο σκελετός των ζώων αυτών που έχουν πεθάνει για διάφορους λόγους.

Τα πανέμορφα αυτά κογχύλια τα συναντούμε σε πολύ μεγάλη ποικιλία χρωμάτων και σχεδίων και από αρχαιοτάτων χρόνων προσέλκυαν τους ανθρώπους.

Υπάρχουν ανά τον κόσμο εκατοντάδες μουσεία κογχυλιών που τα επισκέπτονται εκατομμύρια κόσμου για να θαυμάσουν την ομορφιά τους. Στην Κύπρο υπάρχει ένα τέτοιο μουσείο, το μουσείο Θάλασσα στην Αγία Νάπα.

Επίσης υπάρχουν εκατοντάδες μανιώδεις συλλέκτες κογχυλιών που τα συλλέγουνε από όλο τον κόσμο. Υπάρχουν και μερικοί αξιόλογοι συλλέκτες κογχυλιών και στην Κύπρο.

Σε μερικές χώρες κατά την αρχαιότητα κογχύλια της οικογένειας Cypraeidae χρησιμοποιούνταν ως χρήματα. Στην Κύπρο συναντούμε 3 είδη της οικογενείας αυτής που στο παρελθών οι Κύπριοι στόλιζαν τις γνωστές βούρκες.

Γενικά τα κογχύλια έχουν διαδραματίσει μεγάλο ρόλο στην ζωή των ανθρώπων. Έχουν χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή κοσμημάτων και διακοσμητικών αντικειμένων. Το κοχύλι βρέθηκε να παίζει ουσιαστικούς ρόλους στην ιστορία, στην οικονομία, στην αρχιτεκτονική, στις καλές τέχνες, στη θρησκεία, στη μουσική και το χορό, στη διακόσμηση, στη διαφήμιση, καθώς και στη μαγειρική.

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, η Αφροδίτη, η θεά του έρωτα και της ομορφιάς, αναδύθηκε από τη θάλασσα μέσα από ένα κτένι κοντά στις ακτές (Πέτρα του Ρωμιού) της Κύπρου.

Smaragdia viridis

Πορφύρα και Πίννα

Από 2 είδη κογχυλιών που έχουμε και στην Κύπρο, της οικογενείας Muricidae, το Hexaplex trunculus και το Bolinus brandaris, κατά την αρχαιότητα έβγαζαν την περίφημη πορφύρα. Η πορφύρα  είναι ένα είδος ανεξίτηλης χρωστικής ουσίας με βαθυκόκκινο χρώμα και με αυτήν την χρωστική έβαφαν τα ρούχα κυρίως των πλούσιών λόγο του ότι η πορφύρα ήταν ακριβή επειδή ήταν πολύ δύσκολη η παρασκευή της. Συγκεκριμένα για την παρασκευή ενός γραμμαρίου πορφύρας χρειαζόταν να βράσουν 10.000 κογχύλια.

Τα κογχύλια στην Κύπρο κατά την αρχαιότητα έπαιξαν μεγάλο ρόλο στην διατροφή των πρώτων νεολιθικών ανθρώπων. Έχουν βρεθεί κογχύλια ως τροφικά κατάλοιπα σε ανασκαφές οικισμών  πέραν των 12.000 ετών.

Έχουμε  βρει κογχύλια σε τροφικά κατάλοιπα νεολιθικού οικισμού κοντά στην Λευκωσία ηλικίας 8.000 ετών που αποδεικνύει ότι οι άνθρωποι αυτοί πηγαίναν στην θάλασσα 26 χιλιόμετρα μακριά από το σημείο για να τραφούν.

Ακόμα και σήμερα πολλοί Κύπριοι μαζεύουν από τους βράχους της θάλασσας τους γνωστούς χολιούς και πεταλίδες που οι πλείστοι τα τρώνε ωμά.

Conomurex persicus (Strombus decorus)

Στην Κύπρο έχουμε περίπου 700 είδη κογχυλιών με συντριπτική πλειοψηφία τα μικρά. Τα μεγάλα είδη που έχουμε και είναι προστατευόμενα είναι 3 η Πίννα (Pinna nobilis) η Τόννα (Tonna galea) και ο Τρίτωνας (Charonia tritonis variegata)

Ο λόγος που τα πλείστα κογχύλια της Κύπρου είναι μικρά είναι ότι δεν έχουμε ποταμούς με συνεχή ροή να κουβαλούν ιζήματα και να έχουν τροφή αυτά τα είδη. Στην Ελλάδα τα ίδια είδη που έχουμε και στην Κύπρο τα βρίσκουμε πολύ πιο μεγαλύτερα.

Η Πίννα παλιά χρησιμοποιούταν  και για την κατασκευή μεταξένιων υφασμάτων. Συγκεκριμένα, η βύσσος της πίννας χρησιμοποιείται για κατασκευή τέτοιων υφαντών στην νότια Ιταλία και στη Σικελία. Επίσης, από τη βύσσο κατασκευάζουν κάλτσες και γάντια. Ο βύσσος είναι οι μεταξένιες ίνες που συγκρατούν την πίννα στον βυθό, κάτι που μοιάζει με ρίζα.

Μετά τη διάνοιξη της διώρυγας του Σουέζ δόθηκε η ευκαιρία σε πολλά θαλάσσια είδη του Ινδικού Ωκεανού και της Ερυθράς Θάλασσας να εισβάλουν στη Μεσόγειο Θάλασσα. Τα είδη αυτά ονομάζονται και λεσσεψιανοι εισβολείς από το όνομα του Γάλλου κατασκευαστή της διώρυγας.

Οι εισβολείς αυτοί υπολογίζονται περίπου στο 15% της πανίδας της ανατολικής Μεσογείου και σ’ αυτούς συμπεριλαμβάνονται πέραν των 200 ειδών κογχυλιών. Συγκεκριμένα στην Κύπρο εντοπίστηκαν 44 είδη νέων κογχυλιών.

Λεσσεψιανί εισβολείς

Μελετώντας εισβλδικά κογχύλια

Εδώ και 36 χρόνια μελετώ και συλλέγω κοχύλια απ’ όλες τις θάλασσες του κόσμου μαζί με τη σύζυγό μου Φάνη, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον ως επί το πλείστο για τα μικρά αλλά πανέμορφα κοχύλια του τόπου μας.

Μετά από έρευνες και μελέτες που έχω κάνει τα τελευταία χρόνια, έχω εντοπίσει και αναφέρει ακόμα έξι είδη εισβληδικών κογχυλιών τα οποίο έχω δημοσιεύσει στο  επιστημονικό περιοδικό Cambridge Journals.

Τα είδη αυτά έχουν εγκλιματισθεί με μεγάλη επιτυχία και αποτελούν μέρος της κυπριακής πανίδας.

Η επιτυχία προσαρμογής των ειδών αυτών οφείλεται στις κλιματολογικές αλλαγές του πλανήτη, οι οποίες έχουν ως συνέπεια να παρουσιάζονται στη Μεσόγειο όλο και πιο ήπιοι χειμώνες, καθώς τα είδη αυτά προέρχονται από θερμές θάλασσες.

Tricolia pulla

Φυσικά αυτές οι κλιματολογικές αλλαγές έχουν γίνει και στο μακρινό παρελθόν πολλές φορές και αυτό το μαρτυρούν τα απολιθώματα που έχουμε βρει σε ολόκληρη την Κύπρο.

Με την αλλαγή της θερμοκρασίας τα υπάρχοντα είδη αρχίζουν να χάνονται και αντικαθιστούντε με άλλα.

Αυτή την κλιματολογική αλλαγή την ζούμε τώρα και συμβαίνει σε όλο τον πλανήτη με την διαφορά ότι τώρα προχωρά με πολύ γοργούς ρυθμού και θα έχει δυστυχώς καταστρεπτικές συνέπιες.

Μπορείτε να αρχίσετε μια συλλογή με πανέμορφα κογχύλια του τόπου μας, αν διαθέτετε ελεύθερο χρόνο. Υπάρχουν πολλά βιβλία που μπορείτε να αναγνωρίσετε και πως να συντηρήσετε τα διάφορα είδη.

Σεβόμαστε την φύση και δεν συλλέγουμε ποτέ ζωντανά κογχύλια αλλά μόνο νεκρά που ξεβράζει η θάλασσα.

Συνήθως μετά από μια κακοκαιρία με πολλά μποφόρ οι παραλίες γεμίζουν με όμορφα, φρέσκα κογχύλια. Μια τέτοια παραλία είναι η παραλία της Απλώστρας στην Λεμεσό. Θα εκπλαγείτε με το τι θα βρείτε εκεί μετά από μια θαλασσοταραχή.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
Ο Γιώργος Κωνσταντίνου γεννήθηκε το 1960 στη Λευκωσία και είναι φυσιοδίφης ερευνητής της κυπριακής βιοποικιλότητας. Φωτογράφος και κινηματογραφιστής αγρίας ζωής και πρόεδρος του συνδέσμου προστασίας φυσικής κληρονομίας και βιοποικιλότητας της Κύπρου. Με ακούραστη δράση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσον αφορά το περιβάλλον και την βιοποικιλότητα του τόπου μας.

Οι πανέμορφες άγριες πάπιες της Κύπρου (Web Tv) - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 27/3/2018

See also

List of Birds of Cyprus - Κατάλογος πουλιών της Κύπρου

Άρθρα του Γιώργου Κωνσταντίνου (162) στην εφημερίδα Πολίτης – George Konstantinou Articles at Politis newspaper from 24/9/2017 – 1/11/2020

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, 27/3/2018

Κείμενο, φωτογραφίες και βίντεο του Γιώργου Κωνσταντίνου
Όλες οι πάπιες που υπάρχουν στον πλανήτη ανήκουν στην οικογένεια των Νησσιδών (Anatidae). Είναι υδρόβια πουλιά τα οποία συναντάμε σε ολόκληρο τον κόσμο και  υπάρχουν περίπου 75 διαφορετικά είδη.

Τις συναντάμε παντού όπου υπάρχει νερό, σε λίμνες, φράγματα, ποταμούς, ρυάκια, βάλτους, έλη, σε περιστασιακά λιμνάζοντα νερά, ακόμα και στη θάλασσα.

Τα αρσενικά υπερτερούν κατά πολύ σε ομορφιά από τα θηλυκά, με υπέροχα ιριδίζοντα χρώματα και σχέδια στο φτέρωμά τους.

Είναι όλες αποδημητικά πουλιά και μεταναστεύουν σε κοπάδια πολλές φορές εκατοντάδες πουλιά μαζί.

Πρόκειται για παμφάγα πουλιά που τρέφονται με υδρόβια φυτά, χόρτα, σπόρους, αμφίβια, έντομα, σκουλήκια και ψάρια.

Στην Κύπρο δεν έχουμε πολλά νερά και λίμνες, εντούτοις συναντάμε αρκετά είδη πάπιας τον χειμώνα κατά την αποδημία των πουλιών, με πιο κοινά και γνωστά την πρασινοκέφαλη Mallard (Anas platyrhynchos) και το σαρσέλλι Common Teal (Anas crecca) τα οποία αποτελούν και κυνηγετικά θηράματα. Μερικά είδη αναπαράγονται και στην Κύπρο.

Μερικά από τα είδη πάπιας που συναντάμε στον τόπο μας είναι:



Mallard (Anas platyrhynchos) πρασινοκέφαλη

Το πιο κοινό είδος που συναντάμε κυρίως τον χειμώνα στον τόπο μας, αποτελεί επίσης κυνηγετικό θήραμα. Πρόκειται για κοσμοπολίτικο πουλί το οποίο είναι γνωστό και διαδεδομένο σε ολόκληρο τον κόσμο. Το αρσενικό έχει πράσινο ιριδίζον κεφάλι και το θηλυκό είναι χρώματος καφέ.

Αναπαράγεται την άνοιξη φτιάχνοντας καλά κρυμμένες φωλιές στο έδαφος, γεννώντας μέχρι και δεκαπέντε αβγά, που επωάζει μόνο το θηλυκό για 28 μέρες.

Η πρασινοκέφαλη την άνοιξη αναπαράγεται με επιτυχία και στην Κύπρο σε πολλά φράγματα και λίμνες, όπως στη λίμνη της Ορόκλινης, στη λίμνη της Αθαλάσσας και στη δεσποτική λίμνη Ακρωτηρίου. 

Common Teal (Anas crecca) σαρσέλλι - κιρκίρι

Είναι κοινή πάπια για τον τόπο μας και αποτελεί επίσης κυνηγετικό θήραμα. Πρόκειται για το μικρότερο είδος από όλες τις πάπιες που υπάρχουν στον κόσμο.

Γεννά επίσης στο έδαφος μέχρι 12 αβγά που επωάζει μόνο το θηλυκό. Προτιμά να συχνάζει σε ρηχά λιμνάζοντα νερά και είναι παμφάγο επίσης. Δεν φωλιάζει στην Κύπρο.

Μπορούμε να το δούμε τους χειμερινούς μήνες σε φράγματα και λίμνες όπως στη λίμνη της Ορόκλινης και στη της λίμνη Αθαλάσσας.

Αναφέρω ως καλύτερα μέρη τη λίμνη της Ορόκλινης και τη λίμνη της Αθαλάσσας διότι είναι προστατευόμενες με  παρατηρητήρια πτηνών και λόγω του ότι τα πουλιά στις λίμνες αυτές είναι ανενόχλητα και συνηθισμένα στην παρουσία κόσμου, πλησιάζουν αρκετά κοντά και έτσι μπορείτε να τα δείτε.

Common Shelduck (Tadorna tadorna) βαρβάρα - αλάουρτος

Είναι πανέμορφη πάπια που έρχεται στον τόπο μας τους χειμερινούς μήνες και αρέσκεται να συχνάζει κυρίως σε υφάλμυρους υδροβιότοπους, όπως η αλυκή Λάρνακας και αλυκή Ακρωτηρίου. Στην αλυκή Λάρνακας μπορείτε να τις δείτε πολύ νωρίς το πρωί να τρέφονται στη λάσπη έξω από το νερό κοντά στον δρόμο.

Φωλιάζει στο έδαφος και γεννά μέχρι και δέκα αβγά που επωάζει μόνο το θηλυκό. Δεν φωλιάζει στην Κύπρο.

Eurasian wigeon (Anas penelope) σφυριχτάρι

Μικρόσωμη πάπια σχετικά σπάνια για την Κύπρο που έρχεται τον χειμώνα. Φωλιάζει επίσης στο έδαφος κοντά σε νερά. Δεν φωλιάζει στην Κύπρο.

Επισκέπτεται κάθε χρόνο τις λίμνες επεξεργασίας λυμάτων στο Μενεού πίσω από το αεροδρόμιο Λάρνακας. Το Τμήμα Δασών έχει εγκαταστήσει εκεί παρατηρητήριο πτηνών και μπορείτε να δείτε τους χειμερινούς μήνες εκατοντάδες υδρόβια πουλιά. 

Northern Pintail (Anas acuta) σουβλόπαπια - σουβλονούρα - ψαλίδα

Πάπια που επισκέπτεται την Κύπρο σε σχετικά λίγους αριθμούς. Αρέσκεται να συχνάζει σε ρηχά γλύκα και υφάλμυρα νερά. Ονομάζεται σουβλόπαπια η σουβλονούρα λόγω της μαύρης σουβλερής μακριάς ουράς που διαθέτει το όμορφο αρσενικό.

Φωλιάζει στο έδαφος και γεννά μέχρι 12 αβγά που επωάζει μόνο το θηλυκό. Δεν φωλιάζει στην Κύπρο.

Μπορούμε να τη δούμε τον χειμώνα στο φράγμα Άχνας, στην λίμνη της Ορόκλινης και την αλυκή Λάρνακας.

Northern shoveler (Anas clypeata) χουλιαρόπαπια ή κουταλάς ή σαξάνα

Κοινή πάπια για την Κύπρο που έρχεται τον χειμώνα σε ικανοποιητικούς αριθμούς. Γεννά στο έδαφος μέχρι και 12 αβγά που επωάζει μόνο το θηλυκό. Δεν φωλιάζει στην Κύπρο.

Ονομάζεται χουλιαρόπαπια ή κουταλάς λόγω του πεπλατυσμένου ράμφους που διαθέτει.

Τον χειμώνα συχνάζουν κατά εκατοντάδες στις λίμνες επεξεργασίας λυμάτων στο Μενεού πίσω από το αεροδρόμιο Λάρνακας, στη λίμνη της Ορόκλινης και στη λίμνη της Αθαλάσσας.

Red-crested pochard (Netta rufina) φερεντίνι ή ροπαλόπαπια

Σχετικά σπάνιο είδος για την Κύπρο και ίσως η πιο όμορφη πάπια που επισκέπτεται την Κύπρο. Το αρσενικό έχει πορτοκαλί κεφάλι και μαύρο στήθος, ενώ το θηλυκό έχει χρώμα ανοικτό γκρίζο.

Φωλιάζει την άνοιξη κοντά σε νερά, μέσα σε πυκνή βλάστηση και γεννά μέχρι και 12 αβγά. Είναι είδος το οποίο καταδύεται για να φτάσει τα υδρόβια φυτά.

Τα τελευταία χρόνια μερικά ζευγάρια έρχονται κάθε χρόνο και φωλιάζουν στη λίμνη της Ορόκλινης, σπάνια όμως πλησιάζουν τους ανθρώπους.

Ferruginous Duck, (Aythya nyroca) βαλτόπαπια

Κοινή πάπια για την Κύπρο κατά τους χειμερινούς μήνες με πολύ έντονο χαρακτηριστικό άσπρο μάτι.

Φωλιάζει την άνοιξη στο έδαφος κοντά σε νερό και σε πυκνή βλάστηση, γεννά μέχρι 12 αβγά που επωάζει μόνο το θηλυκό. Κάποτε φτιάχνουν επιπλέοντες φωλιές κοντά σε υδρόβια φυτά.

Τα τελευταία χρόνια μερικά ζευγάρια φωλιάζουν στη δεσποτική λίμνη Ακρωτηρίου. Πριν μερικά χρόνια είχαν φωλιάσει και στη λίμνη της Αθαλάσσας.

Εκατοντάδες βαλτόπαπιες συναντάμε στα κατεχόμενα, στις λίμνες επεξεργασίας λυμάτων στη Μιά Μηλιά. Εκεί μπορούμε να δούμε εκατοντάδες άλλα υδρόβια πουλιά. Είναι αρκετές μεγάλες λίμνες με καλαμιώνες περιμετρικά και η περιοχή έχει εξελιχθεί σε έναν εξαιρετικό υδροβιότοπο.

Gadwall (Anas strepera) - καπακλής - κανναούρα

Σχετικά σπάνιο πουλί για την Κύπρο. Δεν φωλιάζει στην Κύπρο.

Ruddy Shelduck (Tadorna ferruginea) καστανόπαπιες

Πάπια που επισκέπτεται την Κύπρο σε σχετικά λίγους αριθμούς. Λίγο πιο μεγαλόσωμη από τις άλλες πάπιες με όμορφο καστανό φτέρωμα.

Φωλιάζει μακριά από το νερό σε βαθουλώματα, λαγούμια σε κουφάλες δέντρων ακόμα και σε γκρεμούς με αρκετά μέτρα ύψος. Δεν φωλιάζει στην Κύπρο.

Κάθε χρόνο μερικά πουλιά ξεχειμωνιάζουν στις λίμνες επεξεργασίας λυμάτων στο Μενεού πίσω από το αεροδρόμιο Λάρνακας και στην αλυκή Λάρνακας.

Tufted duck (Aythya fuligula) ππισκουντούρα - μαυροκέφαλη

Σπάνιο είδος για την Κύπρο με αναφορά μόνο μερικά πουλιά τον χρόνο. Πρόκειται για είδος το οποίο καταδύεται για να βρει την τροφή του. Δεν φωλιάζει στην Κύπρο. Τα τελευταία χρόνια μερικά ζευγάρια τον χειμώνα αναφέρονται στη λίμνη της Αθαλάσσας.

Garganey (Anas querquedula) σαρσέλα, μασουρατζής

Επίσης σχετικά σπάνιο είδος για την Κύπρο. Δεν φωλιάζει στην Κύπρο.

White-headed duck (Oxyura leucocephala) κεφαλούδι, κεφαλόπαπια

Πάπια πολύ σπάνια για την Κύπρο και παγκοσμίως με κάπως αλλόκοτη εμφάνιση και μικρόσωμο σώμα.

Το κεφαλούδι, είναι πλέον ένα από τα σπανιότερα είδη πουλιών στον κόσμο, με παγκόσμιο πληθυσμό που δεν ξεπερνά τα 15.000 άτομα. Η τελευταία φορά που αναφέρθηκαν στην Κύπρο ήταν τρία πουλιά στις 16/12/2015 στη λίμνη της Ορόκλινης, όπου είχαν μείνει εκεί για μια βδομάδα. Δεν φωλιάζει στην Κύπρο.

Υπάρχουν ακόμα μερικά είδη που αναφέρονται για την Κύπρο άλλα είναι πολύ σπάνια.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
Ο Γιώργος Κωνσταντίνου γεννήθηκε το 1960 στη Λευκωσία και είναι φυσιοδίφης ερευνητής της κυπριακής βιοποικιλότητας. Φωτογράφος και κινηματογραφιστής αγρίας ζωής και πρόεδρος του συνδέσμου προστασίας φυσικής κληρονομίας και βιοποικιλότητας της Κύπρου. Με ακούραστη δράση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσον αφορά το περιβάλλον και την βιοποικιλότητα του τόπου μας.

Κυπριακό αγρινό, το καμάρι της Κύπρου (Web TV) - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 13/3/2018

See also

Άρθρα του Γιώργου Κωνσταντίνου (162) στην εφημερίδα Πολίτης – George Konstantinou Articles at Politis newspaper from 24/9/2017 – 1/11/2020

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, 13/3/2018

Κείμενο, φωτογραφίες και βίντεο του Γιώργου Κωνσταντίνου

Στην Κύπρο υπάρχουν 30 είδη θηλαστικών, ένα από αυτά είναι το κυπριακό αγρινό που είναι και το μεγαλύτερο από τα χερσαία θηλαστικά του τόπου μας. Το κυπριακό αγρινό με το επιστημονικό όνομα Ovis gmelini ophion (Cyprian Wild Sheep, Cyprus Mouflon) είναι δε και ενδημικό είδος της Κύπρου, δηλαδή το συναντάμε στην Κύπρο και πουθενά αλλού στον κόσμο και αυτό συμβαίνει με τη γεωγραφική απομόνωση του είδους, και με την πάροδο χιλιάδων ετών έχουμε ως αποτέλεσμα τη μορφολογική διαφοροποίησή του και την εξέλιξή του σε διαφορετικά είδη και υποείδη, όπως πολλά είδη του τόπου μας. 

Θηλυκό αγρινό με το μωρό του.

Οικογένεια Αιγώδη

Το αγρινό είναι είδος αγριοπρόβατου και ανήκει στην οικογένεια Αιγώδη. Θεωρείται το ένα από τους δύο προγόνους όλων των σημερινών εξημερωμένων προβάτων και έχει καταγωγή τη Νοτιοδυτική Ασία, όπου υπάρχει το ασιατικό αγρινό. Το συναντάμε στην οροσειρά του Τροόδους κυρίως στα δάση Πάφου και Τροόδους. Ο πληθυσμός του εκτιμάται πως είναι περισσότερα από τρεις χιλιάδες ζώα και θεωρείται ένας ικανοποιητικός αριθμός και με την κατάλληλη προστασία θα καταφέρουν να εποικίσουν ολόκληρη την οροσειρά του Τροόδους. Τα μεγαλόπρεπα αρσενικά αγρινά φέρουν μεγάλα κέρατα και έχουν βάρος 35-45 περίπου κιλά, ενώ τα θηλυκά φτάνουν τα 25-35 κιλά και δεν φέρουν καθόλου κέρατα. Ζευγαρώνουν το φθινόπωρο και η κυοφορία διαρκεί πέντε μήνες γεννώντας ένα μικρό και πολύ σπάνια δύο. Τα μικρά μετά τη γέννησή τους είναι ικανά να τρέχουν μαζί με τη μητέρα τους. Τρέφονται με τρυφερούς βλαστούς από θάμνους και δέντρα, χόρτα και καρπούς από οπουδήποτε  μπορούν να φτάσουν. Η αύξηση των αγρινών τα τελευταία χρόνια είχε ως αποτέλεσμα τα ζώα να εξέρχονται από τα όρια του δάσους προς αναζήτηση τροφής, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται προβλήματα στις γεωργικές καλλιέργειες, όπως αμπέλια, εποχιακές καλλιέργειες και οπωρώνες. Κάτι που πρέπει οι κυβερνητικοί αρμόδιοι φορείς να λύσουν, ίσως με επιχορηγημένες περιφράξεις των καλλιεργειών που επηρεάζονται και βελτίωση της διατροφής του αγρινού με σπορές εντός του δάσους.

Οκτώ χιλιάδες χρόνια

Το αγρινό έχει μια προϊστορία περίπου οκτώ χιλιάδες χρόνια, καθώς τα έφεραν στο νησί οι νεολιθικοί άνθρωποι. Όπως είναι γνωστό οι πρώτοι άνθρωποι έφτασαν στο νησί πριν από περίπου 12 χιλιάδες χρόνια. Με την πάροδο των αιώνων οι νεολιθικοί άνθρωποι πλήθαιναν στο νησί και η φύση δεν μπορούσε πλέον να τους εξασφαλίζει τροφή, οπόταν άρχισαν τις πρώτες καλλιέργειες εξημερωμένων φυτών, έφεραν επίσης από τις γειτονικές χώρες με σχεδίες διάφορα είδη ζώων για εκτροφή. Τα ζώα αυτά είναι ένα είδος άγριας αγελάδας, αίγαγρος, πρόβατο, χοίρος, αλεπού, αγρινό και το ελάφι Dama mesopotamica. Το αγρινό κατά τους νεολιθικούς χρόνους εισάχθηκε σε πολλά νησιά και χώρες της Ευρώπης, όπου εγκλιματίστηκε εκεί με μεγάλη επιτυχία και αποτέλεσε μια πολύ σημαντική πηγή τροφής για τους νεολιθικούς ανθρώπους. Όταν έφεραν το αγρινό οι νεολιθικοί άνθρωποι σύμφωνα με έρευνες ήταν πιο μεγάλο από σήμερα, καθώς έχει επιδράσει πάνω του ο γνωστός νησιώτικος νανισμός.

Νεαρά αρσενικά αγρινά.

Θηλυκό αγρινό με το μωρό του.

Ενήλικο αρσενικό αγρινό

Kαι η αλεπού

Μερικά από αυτά τα ζώα είχαν ξεφύγει από τον άνθρωπο και επανήλθαν στην άγρια τους κατάσταση. Τα ζώα αυτά είναι το αγρινό και η αλεπού τα όποια υπάρχουν και σήμερα. Επίσης ένα από αυτά είναι και το κόκκινο ελάφι (Dama mesopotamica) το όποιο υπήρχε στο νησί και εξαφανίστηκε πριν 500 χρόνια λόγω ανελέητου κυνηγιού. Ένα παράδειγμα που μας δείχνει ότι η κακή διαχείριση και το αλόγιστο κυνήγι έχει ως αποτέλεσμα την καταστροφή και την εξαφάνιση πολλών ειδών για πάντα. Ανελέητο κυνήγι δέχτηκε και το αγρινό και σύμφωνα με τα αρχεία του Τμήματος Δασών το 1937 να φτάσει στα όρια του αφανισμού με μόνο 15 ζώα πληθυσμό. Μετά από αρκετή προσπάθεια και πιέσεις του Τμήματος Δασών για την αρτιότερη προστασία του αγρινού, τροποποιήθηκε το 1938 ο «περί Θήρας Νόμος» και το 1939 ολόκληρο το δάσος Πάφου (600 Κm2) κηρύχτηκε σε μόνιμα απαγορευμένη περιοχή κυνηγίου. Ταυτόχρονα, απομακρύνθηκαν οι βοσκοί και τα κοπάδια από το δάσος Πάφου κάτι που συνέβαλε ακόμη περισσότερο στην προστασία του είδους, καθώς τα αγρινά δεν συναναστρέφονται με αιγοπρόβατα με κίνδυνο εξάπλωσης κάποιας επιδημίας, με καταστροφικές συνέπειες για τον πληθυσμό των αγρινών. Η συναναστροφή αυτή όμως γίνεται σήμερα σε μερικές περιοχές του δάσους Πάφου και σε νεκρές ζώνες όπου συναντάμε εκεί έναν μεγάλο πληθυσμό αγρινών που μπαινοβγαίνει ανεξέλεγκτα. Σύμφωνα με το Ταμείο θήρας μια τέτοια ασθένεια που συνήθως μεταδίδεται από συνύπαρξη προσβεβλημένων οικόσιτων μηρυκαστικών, (στην περίπτωση αυτή αιγοπροβάτων) με άγρια, η ασθένεια Infectious Keratoconjunctivitis (IKC), πρόσβαλε τα αγρινά το 2001. Η ασθένεια αυτή η οποία επηρεάζει τα μάτια και οφείλεται στο μυκόπλασμα Mycoplasma conjunctivae, καταγράφηκε για πρώτη φορά στο κυπριακό αγρινό το 2001. Η IKC επηρεάζει τα μάτια και μπορεί να οδηγήσει στην τύφλωση ή και τον θάνατο.

Μεγάλος εχθρός επίσης για τα αγρινά είναι οι λαθροκυνηγοί, καθώς παρουσιάζονται συνεχώς σοβαρά κρούσματα λαθροθηρίας.

Θηλυκά αγρινά

Ενήλικο αρσενικό αγρινό.

Σύμβολο για την Κύπρο
Το κυπριακό αγρινό είναι το καμάρι του τόπου μας και λόγω της μοναδικότητάς του θεωρείται σύμβολο για την Κύπρο από αρχαιοτάτων χρόνων, καθώς έχουν βρεθεί αγγεία με παραστάσεις αγρινών. Ακόμα το αγρινό μπορούμε να το δούμε σε τωρινά νομίσματα και υπήρξε στην οπίσθια όψη του χαρτονομίσματος των δέκα λιρών Κύπρου, καθώς ήταν και το σύμβολο των κυπριακών αερογραμμών. Στην κυπριακή νομοθεσία ορίζεται ως αυστηρά προστατευόμενο υποείδος και κατατάσσεται στο παράρτημα IV της Οδηγίας Περί Προστασίας των Βιοτόπων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (92/43 - Habitats Directive) ως είδος που χρήζει αυστηρής προστασίας. Το Ταμείο Θήρας του Υπουργείου Εσωτερικών είναι υπεύθυνο για τη διαχείριση του είδους αυτού.

Κάποιος ο οποίος θέλει να δει τα αγρινά μπορεί να τα δει στον περιφραγμένο χώρο του Δασικού Σταθμού του Σταυρού της Ψώκας.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
Ο Γιώργος Κωνσταντίνου γεννήθηκε το 1960 στη Λευκωσία και είναι φυσιοδίφης ερευνητής της κυπριακής βιοποικιλότητας. Φωτογράφος και κινηματογραφιστής αγρίας ζωής και πρόεδρος του συνδέσμου προστασίας φυσικής κληρονομίας και βιοποικιλότητας της Κύπρου. Με ακούραστη δράση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσον αφορά το περιβάλλον και την βιοποικιλότητα του τόπου μας.

Η ξεχωριστή βιοποικιλότητα της Κύπρου (Web TV) - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 8/3/2018

See also

Άρθρα του Γιώργου Κωνσταντίνου (162) στην εφημερίδα Πολίτης – George Konstantinou Articles at Politis newspaper from 24/9/2017 – 1/11/2020

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, 8/3/2018

Κείμενο, φωτογραφίες και βίντεο του Γιώργου Κωνσταντίνου

Όταν μιλάμε για τη βιοποικιλότητα (βιολογική ποικιλότητα) ενός τόπου μιλάμε για το σύνολο όλων των ζωντανών οργανισμών που ζουν στον τόπο αυτό, δηλαδή περιλαμβάνει όλα τα ερπετά, θηλαστικά, πουλιά, έντομα, θαλάσσια είδη, φυτά, μύκητες, μικρόβια ακόμα και τον άνθρωπο. Τα οικόσιτα ζώα όπως αγελάδες, πρόβατα, σκύλοι, γάτες κ.λπ. δεν συμπεριλαμβάνονται στη βιοποικιλότητα ενός τόπου.

Η Κύπρος αποτελεί το τρίτο σε μέγεθος νησί της Μεσογείου και παρά το μικρό της σχετικά μέγεθος φιλοξενεί μια πολύ πλούσια βιοποικιλότητα με ένα πολύ υψηλό ποσοστό ενδημισμού και αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι η Κύπρος γεωγραφικά βρίσκεται στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων και σε μικρή σχετικά απόσταση από πολλές ηπειρωτικές χώρες. 

Ενδημικό είδος

Το υψηλό ποσοστό ενδημικών ειδών οφείλεται στο νησιώτικο περιβάλλον της Κύπρου που έχει ως αποτέλεσμα την απομόνωση των ειδών και με την πάροδο χιλιάδων χρόνων εξελίσσονται σε ενδημικά είδη. Ενδημικό είδος της Κύπρου σημαίνει ότι το είδος αυτό ζει στην Κύπρο και πουθενά αλλού στον κόσμο. Επίσης πάρα πολλά είδη είναι ενδημικά υποείδη για την Κύπρο.

Buthus kunti, Κυπριακός σκορπίος - Ενδημικό είδος της Κύπρου

Η Κύπρος βρίσκεται στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων και αποτελεί τον μεγαλύτερο διάδρομο μετανάστευσης των αποδημητικών πουλιών στη Μεσόγειο δύο φορές τον χρόνο από Ευρώπη προς Αφρική και Ευρασία το φθινόπωρο και το αντίθετο την άνοιξη. Πάνω από 200  είδη μεταναστευτικών πουλιών χρησιμοποιούν την Κύπρο είτε ως ενδιάμεσο σταθμό για να ξεκουραστούν πριν συνεχίσουν το ταξίδι τους είτε για να ξεχειμωνιάσουν, ενώ άλλα αναπαράγονται εδώ. Στην Κύπρο έχουν καταγραφεί (μαζί με τα αποδημητικά) περίπου 410 είδη πουλιών και αυτός ο αριθμός αυξάνεται κάθε χρόνο με νέες καταγραφές. Από αυτά τα 410 είδη τα δύο είναι ενδημικά και φωλιάζουν μόνο στην Κύπρο και είναι ο Τρυπομάζης και η Σκαλιφούρτα.

Cyprus tarantula, Chaetopelma karlamani, Κυπριακή Ταραντούλα - Ενδημικό είδος της Κύπρου

Εκπληκτική χλωρίδα

Η εκπληκτική χλωρίδα της Κύπρου αποτελείται συνολικά από πέραν των 1.920 καταγραμμένων φυτών εκ των οποίων τα 143 αποτελούν ενδημικά είδη για την Κύπρο και με μερικά από αυτά να είναι πολύ σπάνια. Ξεχωριστά είδη της κυπριακής χλωρίδας για μένα αποτελούν τα 48 διαφορετικά είδη ορχιδέων που έχουμε και τις οποίες  συναντάμε αυτή την εποχή σε ολόκληρη την Κύπρο, η πανέμορφη ενδημική κυπριακή τουλίπα που συναντάμε τον μήνα Μάρτιο στον Ακάμα, στην κατεχόμενη Μύρτου και στον Κορμακίτη και το ενδημικό κυπριακό κέδρο που συναντάμε στην οροσειρά του Τροόδους κυρίως στη γνωστή Κοιλάδα των Κέδρων. Πολλά από αυτά τα είδη φυτών είναι προστατευόμενα και αναφέρονται στο «κόκκινο βιβλίο» της χλωρίδας της Κύπρου καθώς κινδυνεύουν με εξαφάνιση.

Troodos Lizard, Phoenicolacerta troodica, Σαύρα του Τροόδους - Ενδημικό είδος της Κύπρου

Cyprus Warbler (Sylvia melanothorax), Τρυπομάζης - Ενδημικό είδος της Κύπρου

Εκπληκτικός επίσης είναι και αριθμός των εντόμων που συναντάμε στην Κύπρο ο οποίος ξεπερνά τα 7.000 αναγνωρισμένα και καταγραμμένα είδη εκ των οποίων πέραν των 700 αποτελούν ενδημικά είδη με μεγάλο επιστημονικό ενδιαφέρον για πολλούς ξένους επιστήμονες από όλο τον κόσμο. Από τα 7.000 είδη εντόμων τα 48 είναι πεταλούδες, πέρα από 1.000 είδη είναι οι νυχτοπεταλούδες ενώ πέρα από 1.000 είδη είναι τα κολεόπτερα

Tα θηλαστικά

Όσον αφορά τα θηλαστικά έχουμε 30 είδη όπου τα 19 είναι είδη νυχτερίδων, τον λαγό, έξι είδη ποντικών, την αλεπού, τον σκαντζόχοιρο, το αγρινό και τη σπάνια μεσογειακή φώκια μοναχό. Επίσης διάφορα είδη θαλάσσιων θηλαστικών (δελφίνια και φάλαινες) καταγράφονται κατά καιρούς στις θάλασσες της Κύπρου. Ξεχωριστή θέση στα θηλαστικά της Κύπρου κατέχει το ενδημικό κυπριακό αγρινό που είναι και το μεγαλύτερο από όλα τα χερσαία θηλαστικά που συναντάμε στην Κύπρο. Ξεχωριστή θέση επίσης κατέχει και η μεσογειακή φώκια μοναχός που αναπαράγεται και στην Κύπρο και ευτυχώς τα τελευταία χρόνια οι αναφορές, για την ύπαρξη της στις θάλασσές μας, αυξάνονται.

Στην Κύπρο συναντάμε και 22 διαφορετικά είδη ερπετών όπου τα οκτώ είναι φίδια, τα 11 είναι σαύρες, τα δύο είναι θαλάσσιες χελώνες και το ένα είναι η χελώνα του γλυκού νερού. Ξεχωριστή θέση από τα 22 αυτά είδη κατέχει το ενδημικό μας σπάνιο φίδι (Cyprus Whip Snake) και η ενδημική μας σαύρα του Τροόδους (Troodos Lizard). Δύο  είδη βατράχων και ένα είδος φρύνου αποτελούν τα αμφίβια της Κύπρου.

Οι μύκητες υπολογίζονται μεταξύ πέντε έως οκτώ χιλιάδες διαφορετικά είδη. Τα χερσαία σαλιγκάρια και τα σαλιγκάρια του γλυκού νερού αριθμούν γύρω στα 120 διαφορετικά είδη με ένα πολύ υψηλό ποσοστό ενδημισμού να φτάνει περίπου το 26%. Έχουμε επίσης εκατοντάδες διαφορετικά είδη αραχνών.

Cyprus wheatear (Oenanthe cypriaca), Σκαλιφούρτα - Ενδημικό είδος της Κύπρου

Θαλάσσια ζωή

Όσον αφορά τη θαλάσσια ζωή, στις θάλασσες μας έχουμε πέραν των 250 διαφορετικών ειδών ψαριών, πέραν των 650 κοχυλιών, πολλά είδη καβουριών, σπόγγων, αστερίων, αχινών και πάρα πολλά άλλα είδη θαλάσσιων οργανισμών. Δυστυχώς όμως τα τελευταία χρόνια μετά τη διάνοιξη της διώρυγας του Σουέζ και με την κλιματολογική αλλαγή που έχει ως αποτέλεσμα την άνοδο της θερμοκρασίας της Μεσογείου δόθηκε η ευκαιρία σε πολλά θαλάσσια είδη του Ινδικού Ωκεανού και της Ερυθράς Θάλασσας όπως ψάρια, φυτά και κοχύλια να εισβάλουν στη Μεσόγειο Θάλασσα. Πολλά από αυτά τα είδη εισβολείς εγκλιματίστηκαν και ενσωματώθηκαν στο μεσογειακό θαλάσσιο περιβάλλον με μεγάλη επιτυχία. Μάλιστα πολλές φορές οδηγούν σε τροποποίηση φυσικών οικοσυστημάτων με αποτέλεσμα την καταστροφή πολλών τοπικών ειδών. Τα είδη αυτά ονομάζονται και λεσσεψιανοί εισβολείς από το όνομα του Γάλλου κατασκευαστή της διώρυγας. Οι εισβολείς αυτοί υπολογίζονται περίπου στο 15% της πανίδας της ανατολικής Μεσογείου και σ' αυτούς συμπεριλαμβάνονται πέραν των 200 ειδών κοχυλιών. Συγκεκριμένα στην Κύπρο εντοπίστηκαν 44 είδη νέων κοχυλιών. Τα είδη αυτά έχουν εγκλιματιστεί με μεγάλη επιτυχία και αποτελούν μέρος της κυπριακής πανίδας. Η επιτυχία προσαρμογής των ειδών αυτών οφείλεται στις κλιματολογικές αλλαγές του πλανήτη, οι οποίες έχουν ως συνέπεια να παρουσιάζονται στη Μεσόγειο όλο και πιο ήπιοι χειμώνες, καθώς τα είδη αυτά προέρχονται από θερμές θάλασσες.

Cyprus Whip Snake, Hierophis cypriensis - Ενδημικό είδος της Κύπρου

Είναι πραγματικά εκπληκτικό το γεγονός ότι σε ένα μικρό νησί όπως την Κύπρο εξακολουθούν να ανακαλύπτονται συνεχώς νέα είδη για την επιστήμη, κυρίως έντομα και φυτά. Συνήθως οι ανακαλύψεις αυτές γίνονται από ιδιώτες παθιασμένους φυσιοδίφες χωρίς να τυγχάνουν καμίας βοήθειας, καμίας αναγνώρισης και καμίας στήριξης από το κράτος.

Perotis susannae - Ενδημικό είδος της Κύπρου

Μεγάλος εχθρός της βιοποικιλότητας

Εχθροί της βιοποικιλότητας ενός τόπου και γενικά του πλανήτη αποτελούν η ρύπανση του περιβάλλοντος, η καταστροφή των δασών, η ερημοποίηση των εδαφών, η μόλυνση των υδάτων, η οικιστική ανάπτυξη, η αυξημένη θήρευση, γενικά οι αλόγιστες ανθρώπινες ενέργειες καθώς και η άγνοια των ανθρώπων για το πόσο σημαντική είναι η βιοποικιλότητα του πλανήτη και για τη δική μας επιβίωση. Μεγάλος εχθρός επίσης της βιοποικιλότητας του τόπου μας αποτελούν τα εισβλητικά ξενικά είδη (φυτά και ζώα) που καταφέρνουν με διάφορους τρόπους να εγκατασταθούν εδώ και εκτοπίζουν και εξαφανίζουν τοπικά είδη.

Melaphe cypria - Ενδημικό είδος της Κύπρου

Ovis gmelini ophion (Cyprian Wild Sheep, Cyprus Mouflon), Αγρινό - Ενδημικό είδος της Κύπρου

Η προστασία και η διατήρηση της βιοποικιλότητας που αποτελεί τη φυσική μας κληρονομιά πρέπει να αποτελέσει πολιτική προτεραιότητα. Η μάθηση για τη βιοποικιλότητα και τι σημαίνει για τον άνθρωπο πρέπει να αρχίζει από τα παιδικά χρόνια στα σχολεία, με εκπομπές από τηλεοράσεως και ραδιοφώνου, από διάφορα έντυπα και γενικά με όποιον τρόπο είναι δυνατόν. Πρέπει να δείξουμε σεβασμό σε κάθε μορφή ζωής σε αυτόν τον πλανήτη που είναι αποτέλεσμα εξέλιξης εκατομμυρίων ετών.

Πρέπει να προστατεύσουμε και να διατηρήσουμε την άγρια ζωή ως κόρη οφθαλμού αν θέλουμε να διατηρηθεί και το ανθρώπινο γένος.

Πηγή: http://politis.com.cy/article/i-xechoristi-viopikilotita-tis-kiprou-web-tv

Tulipa cypria, Κυπριακή Τουλίπα - Ενδημικό είδος της Κύπρου

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
Ο Γιώργος Κωνσταντίνου γεννήθηκε το 1960 στη Λευκωσία και είναι φυσιοδίφης ερευνητής της κυπριακής βιοποικιλότητας. Φωτογράφος και κινηματογραφιστής αγρίας ζωής και πρόεδρος του συνδέσμου προστασίας φυσικής κληρονομίας και βιοποικιλότητας της Κύπρου. Με ακούραστη δράση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσον αφορά το περιβάλλον και την βιοποικιλότητα του τόπου μας.

Οι 10 ερωδιοί της Κύπρου (Web TV) - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 1/3/2018

See also

Άρθρα του Γιώργου Κωνσταντίνου (162) στην εφημερίδα Πολίτης – George Konstantinou Articles at Politis newspaper from 24/9/2017 – 1/11/2020

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, 1/3/2018

Κείμενο, φωτογραφίες και βίντεο του Γιώργου Κωνσταντίνου

Στην Κύπρο έχουν καταγραφεί (μαζί με τα αποδημητικά) περίπου 410 είδη πουλιών, και αυτός ο αριθμός αυξάνεται κάθε χρόνο με νέες καταγραφές. Από αυτά τα 410 είδη, τα 10 είδη είναι οι γνωστοί μας ερωδιοί που ανήκουν στην οικογένεια Ερωδιίδες (Ardeidae). Είναι αποδημητικά πουλιά και αυστηρώς προστατευόμενα από την κυπριακή νομοθεσία.

Σε ολόκληρο τον πλανήτη υπάρχουν 64 διαφορετικά είδη ερωδιών που χωρίζονται σε 24 διαφορετικά γένη. Είναι κοσμοπολίτικα πουλιά και τα συναντάμε σε ολόκληρο τον πλανήτη εκτός της Ανταρκτικής και της Αρκτικής.

Πρόκειται για υδρόβια πουλιά που τα συναντάμε σε λίμνες, ποτάμια, ρυάκια, έλη, αλυκές, φράγματα, σε παραλίες και γενικά όπου υπάρχει νερό. Είναι σαρκοφάγα πουλιά και τρέφονται με ψάρια, αμφίβια, μεγάλα έντομα, ασπόνδυλα, ακόμα και με μικρά ερπετά και τρωκτικά. 

Μακριά ψηλά πόδια

Όλοι οι ερωδιοί έχουν μακριά ψηλά πόδια που τους βοηθάνε να περπατάνε σε ρηχά νερά αναζητώντας την τροφή τους, έχουν μακρύ λαιμό και μεγάλο ράμφος που τους βοηθάνε με αστραπιαίες κινήσεις να ραμφίζουν και να αρπάζουν τα θηράματά τους.

Κατά την περίοδο αναπαραγωγής, φωλιάζουν σε δέντρα ή σε ψηλούς θάμνους, πάντα κοντά στο νερό, και τη φροντίδα των μικρών τους αναλαμβάνουν και οι 2 γονείς.

Από τα 10 είδη ερωδιών που συναντάμε στον τόπο μας, μόνο 4 είδη φωλιάζουν στην Κύπρο και είναι: Ο Little Egret (Egretta garzetta) Λευκοτσικνιάς - Χιονάτη, ο Cattle Egret (Bubulcus ibis) Γελαδάρης - Ερωδιός ο Βουκόλος, ο Black-crowned night heron (Nycticorax nycticorax) Νυχτοκόρακας και ο Squacco heron (Ardeola ralloides) Κρυπτοτσικνιάς. Ο Λευκοτσικνιάς αναπαράγεται τα τελευταία χρόνια με επιτυχία σε μια περιοχή στο Ακρωτήρι πάνω σε ψηλούς ευκαλύπτους κοντά σε νερό, ενώ οι Γελαδάρης, Κρυπτοτσικνιάς και Νυχτοκόρακας αναπαράγονται και αυτοί τα τελευταία χρόνια με μεγάλη επιτυχία στη λίμνη του Αγίου Λουκά στην κατεχόμενη Αμμόχωστο. Επίσης, ο Γελαδάρης αναπαράγεται και στη λίμνη της Ορόκλινης.

Black-crowned night heron (Nycticorax nycticorax), Νυχτοκόρακας

Great egret (Ardea alba)  Αργυροτσικνιάς - Χανούμισσα.

Αργά την άνοιξη

Το θέαμα κατά την περίοδο αναπαραγωγής των Γελαδάρηδων, που είναι αργά την άνοιξη στη λίμνη του Αγίου Λουκά, είναι άκρος εντυπωσιακό και ήταν για μένα ό,τι πιο εντυπωσιακό είδα στη ζωή μου και έχω περάσει αρκετές ώρες εκεί φωτογραφίζοντας και κινηματογραφώντας τα πουλιά που σε αφήνουν να πλησιάσεις αρκετά και δεν ενοχλούνται καθόλου από την παρουσία των ανθρώπων. Τα δεκάδες κάτασπρα πουλιά να φωλιάζουν στα δέντρα δίπλα στο νερό, οι φωλιές γεμάτες αχόρταγους νεοσσούς να σε ξεκουφαίνουν με τις φωνές τους, ενώ οι γονείς να πηγαινοέρχονται ασταμάτητα κουβαλώντας τροφή στα μικρά τους, σου προσφέρουν ένα θέαμα που είναι πραγματικά εξωπραγματικό για τα δεδομένα της Κύπρου.

Cattle Egret (Bubulcus ibis)  Γελαδάρης - Ερωδιός ο Βουκόλος.

Grey Heron (Ardea cinerea).  Σταχτοτσικνιάς.

Τα 10 είδη ερωδιών που συναντούμε στον τόπο μας είναι

1)      Black-crowned night heron (Nycticorax nycticorax) Νυχτοκόρακας 2) Cattle Egret (Bubulcus ibis)  Γελαδάρης - Ερωδιός ο Βουκόλος 3) Great egret (Ardea alba)  Αργυροτσικνιάς – Χανούμισσα 4) Grey Heron (Ardea cinerea).  Σταχτοτσικνιάς 5) Little bittern (Ixobrychus minutus) Μικροτσικνιάς 6) Little Egret (Egretta garzetta)  Λευκοτσικνιάς – Χιονάτη 7) Purple Heron (Ardea purpurea)  Πορφυροτσικνιας 8) Squacco heron (Ardeola ralloides) Κρυπτοτσικνιάς 9) Striated heron (Butorides striata) ) Ερωδιός των μαγκροβίων 10) Great bittern (Botaurus stellaris) Ήταυρος

Ο Νυχτοκόρακας είναι νυχτόβιο πουλί εξ ου και το όνομά του Νυχτοκόρακας και την ημέρα παραμένει κρυμμένος μέσα σε πυκνή βλάστηση κοντά στο νερό, αλλά μπορούμε να τον συναντήσουμε και αργά το απόγευμα. Είναι πουλί χρώματος γκρίζου και είναι κοινό είδος για τον τόπο μας.

Ο Γελαδάρης είναι μικρόσωμος ερωδιός, επίσης κοινό είδος, και είναι ένα πολύ ωφέλιμο πουλί καθώς ένα πολύ μεγάλο μέρος της διατροφής του αποτελείται από βλαβερά έντομα για τον άνθρωπο, όπως οι ακρίδες. Ονομάζεται Γελαδάρης ή Ερωδιός ο Βουκόλος επειδή συνηθίζει να ακολουθεί παρά πόδας τα ζώα που βόσκουν και να τρώει τα διάφορα έντομα και τα μικρά ερπετά που παρενοχλούνται από τα ζώα που κινούνται και έτσι γίνονται ορατά από τα πουλιά. Πολλές φορές μπορούμε να τους δούμε να κάθονται και στην πλάτη των ζώων. Είναι ο μόνος ερωδιός της Κύπρου που μπορούμε να τον δούμε να τρέφεται μακριά από υδροβιότοπους. Μπορούμε να τον δούμε σε χωράφια, σε καλλιέργειες, σε λύματα ακόμα και σε φάρμες. Το σούρουπο επιστρέφει πάντα και κουρνιάζει σε δέντρα κοντά σε λίμνες, όπως τη λίμνη της Ορόκλινης και τη λίμνη της Αθαλάσσας. Προτιμά να κουρνιάζει σε δέντρα που είναι μέσα στο νερό για να προστατεύεται από τους θηρευτές.

Little bittern (Ixobrychus minutus) Μικροτσικνιάς.

Little Egret (Egretta garzetta)  Λευκοτσικνιάς - Χιονάτη.

Ο Αργυροτσικνιάς είναι μεγαλόσωμος ερωδιός, χρώματος άσπρου, και όχι πολύ κοινός στην Κύπρο.

Ο Σταχτοτσικνιάς είναι επίσης μεγαλόσωμος ερωδιός με χρώμα γκριζόασπρο και αρκετά κοινό είδος για τον τόπο μας. Ο ερωδιός αυτός τρέφεται με ό,τι μπορεί να καταπιεί και μπορεί να καταπιεί τεράστια θηράματα αναλόγως του σώματός του, όπως πολύ μεγάλα ψάρια, αρουραίους, ακόμα και πουλιά σε μέγεθος περιστεριού.

Ο Μικροτσικνιάς αποτελεί τον πιο μικρόσωμο ερωδιό από όλους και σχεδόν πάντα βρίσκεται μέσα σε πυκνή υδρόβια βλάστηση και κοντά στην επιφάνεια του νερού, ακίνητος, παραμονεύοντας τη λεία του.

Η Χιονάτη είναι μεσαίου μεγέθους ερωδιός με κατάλευκο χρώμα, εξ ου και το όνομά της Χιονάτη.

Ο Πορφυροτσικνιάς είναι επίσης μεγαλόσωμος ερωδιός με χρώμα γκρίζο και έντονο καφέ, που μοιάζει με πορφυρό όταν πετά.

Ο Κρυπτοτσικνιάς είναι μεσαίου μεγέθους ερωδιός με άσπρο και καφέ χρώμα. Άγνωστο γιατί ονομάζεται Κρυπτοτσικνιάς, διότι το πουλί αυτό συνήθως δεν κρύβεται και μπορείς να το δεις σε ξέφωτα και να το πλησιάσει κάποιος σχετικά εύκολα.

Purple Heron (Ardea purpurea)  Πορφυροτσικνιας.

O Ερωδιός των μαγκροβίων είναι σπανιότατος για την Κύπρο και βρέθηκε για πρώτη φορά από παρατηρητές πτηνών στις 28 Οκτωβρίου 2014 να τρέφεται στις λίμνες στο Ζακάκι στη Λεμεσό δίπλα από το παρατηρητήριο πτηνών. Δεν πρόκειται για αποδημητικό πουλί και είναι άγνωστο το πώς βρέθηκε στην Κύπρο. Δύο πιθανά σενάρια είναι να ακολούθησε άλλα είδη μεταναστευτικών ερωδιών ή να έφτασε εδώ με κάποιο πλοίο. Είναι πανέμορφος ερωδιός μικρού μεγέθους και τον συναντάμε από τη Δυτική Αφρική μέχρι την Ιαπωνία, την Αυστραλία και τη Νότιο Αμερική. Έμεινε στο Ζακάκι μερικές μέρες και μετά έφυγε άγνωστο για πού. Κατά την παραμονή του στο Ζακάκι, τρεφόταν ως επί το πλείστον με μικρά ψαράκια και λιβελούλες που έπιανε με αστραπιαίες κινήσεις.

Squacco heron (Ardeola ralloides) Κρυπτοτσικνιάς.

Ο Ήταυρος είναι σχετικά σπάνιο πουλί για την Κύπρο και μοιάζει πολύ με τον Μικροτσικνιά, αλλά έχει διπλάσιο μέγεθος. Και αυτός πάντα βρίσκεται μέσα σε πυκνή υδρόβιά βλάστηση και κοντά στην επιφάνεια του νερού, ακίνητος, παραμονεύοντας τη λεία του. Κάποτε μπορείς να τον δεις να στέκεται ακίνητος, σαν άγαλμα, και σε ξέφωτα.

Κατά την περίοδο αποδημίας των πουλιών, μπορούμε να δούμε τους ερωδιούς να πετούν σε κοπάδια πάνω από τη θάλασσα κοντά στις ακτές, προσφέροντας ένα υπέροχο θέαμα.

Striated heron (Butorides striata) - Ερωδιός των μαγκροβίων.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
Ο Γιώργος Κωνσταντίνου γεννήθηκε το 1960 στη Λευκωσία και είναι φυσιοδίφης ερευνητής της κυπριακής βιοποικιλότητας. Φωτογράφος και κινηματογραφιστής αγρίας ζωής και πρόεδρος του συνδέσμου προστασίας φυσικής κληρονομίας και βιοποικιλότητας της Κύπρου. Με ακούραστη δράση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσον αφορά το περιβάλλον και την βιοποικιλότητα του τόπου μας.