Translate

Friday 28 June 2024

Fire beetles - Melanophila cuspidata (Klug, 1829) - Cyprus

See also


Το Melanophila cuspidata είναι ένα είδος σκαθαριών της οικογένειας βουπρεστιδών που είναι κοινώς γνωστά ως σκαθάρια της φωτιάς. Έχουν εξαιρετική ευαισθησία στην υπέρυθρη ακτινοβολία (θερμότητα), χρησιμοποιώντας ένα εξειδικευμένο όργανο αισθητήρα κοντά στα πόδια τους. Αναζητούν φωτιές για να ζευγαρώσουν και να γεννήσουν τα αυγά τους σε φρεσκοκαμένα ξύλα. Μετά την καταστροφική πυρκαγιά στην Τριμίκλινη τον Ιούνιο του 2024 γέμισε ο καμένος τόπος από αυτά τα σκαθάρια που κατέφθασαν και αρχίσαν να ζευγαρώνουν και να γεννούν πάνω στα καμένα δέντρα.
Οταν ο θάνατος ενός είδους δίνει ζωή σε άλλα είδη.

Melanophila is a genus of buprestid beetles commonly known as fire beetles. They have extraordinary sensitivity to infrared radiation (heat), using a specialized sensor organ near their legs. They seek out fires in order to mate and lay eggs in freshly burned wood

Family: Buprestidae

PARASITE

The larvae bore under the bark of fire-damaged or recently died trees

HOST PLANTS

polyphagous

Photos Trimiklini after the fire 25/6/2924  by George Konstantinou






Thursday 20 June 2024

Οι λιβελούλες της Κύπρου. Τα γρηγορότερα έντομα στον πλανήτη - - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 23/9/2018

 See also



Άρθρα του Γιώργου Κωνσταντίνου (162) στην εφημερίδα Πολίτης – George    Konstantinou Articles at Politis newspaper from 24/9/2017 – 1/11/2020


Κείμενο, φωτογραφία, του Γιώργου Κωνσταντίνου

Οι λιβελούλες τα γνωστά μας αεροπλανάκια ανήκουν στην ομοταξία των εντόμων και στην τάξη οδοντόγναθα (Odonata). Τα συναντούμε σε δυο υποτάξεις τα dragonflies (λιβελούλες)  Ανισόπτερα (Anisoptera) και τα damselflies Zυγόπτερα (Zygoptera). Τα Ζυγόπτερα ταξινομουντε σε 18 οικογένειες και τα Ανισόπτερα σε τέσσερις οικογένειες. Το όνομά τής λιβελούλας προέρχεται από τη λατινική λέξη libella που σημαίνει υδρόμετρο και σχετίζεται με τα μέρη που ζει τις πηγές, ποτάμια, λίμνες, και σε κάθε υδροβιότοπο. Οι λιβελούλες αποτελούν τα πιο αγαπητά έντομα για τους ανθρώπους μετά τις πεταλούδες.

Banded demoiselle (Calopteryx splendens)

Στον πλανήτη έχουν καταγραφεί περισσότερα από 6.000 διαφορετικά είδη. Στην Ευρώπη έχουν καταγραφεί περίπου 120 είδη ενώ στην Κύπρο έχουν καταγραφεί 37 διαφορετικά είδη άλλα μερικά από αυτά αποτελούν πολύ σπάνια είδη.  Πρόκειται για έντομα που επιβίωσαν δια μέσο εκατομμυρίων ετών αφού απολιθώματα τους έχουν βρεθεί από την Τριαδική περίοδο πριν 320 εκατομμύρια χρόνια. Το μεγαλύτερο είδος λιβελούλας βρέθηκε ως απολίθωμα και είχε άνοιγμα φτερών 70 εκατοστών. Είναι σαρκοφάγα έντομα και πολύ δεινοί θηρευτές και ίσως σε αυτό να οφείλουν την επιβίωση τους μέχρι και σήμερα. Τα συναντούμε σε πολλούς υπέροχους χρωματισμούς όπως κόκκινο, μοβ, μπλε, γαλάζιο, κίτρινο και σε πολλά άλλα χρώματα. Συνήθως το θηλυκό και το αρσενικό έχουν διαφορετικά χρώματα και πολλοί νομίζουν ότι είναι διαφορετικά είδη. Τα Ανισόπτερα (Anisoptera) έχουν 2 ζευγάρια φτερών και όταν κάθονται ακίνητα έχουν τα φτερά τους ανοιχτά και κάθετα προς το σώμα τους ενώ τα Zυγόπτερα που διαθέτουν και αυτά 2 ζευγάρια φτερών όταν κάθονται έχουν τα φτερά τους κλειστά. Μπορούν εν πτήση να γεννούν τα αυγά τους, να πιάνουν τα θηράματα τους, και να ζευγαρώνουν. Το θηλυκό γεννά εν πτήση τα αυγά του στην επιφάνια του νερού σε επιπλέοντα φυτά. Οι προνύμφες τους ζουν μέσα στο νερό και τρέφονται κυρίως με προνύμφες άλλων υδρόβιων εντόμων, ασπόνδυλα, μικρά ψαράκια και γυρίνους, αναπνέουν μέσα από βράγχια στον πρωκτό και μπορούν να προωθηθούν γρήγορα εκπέμποντας νερό από τον πρωκτό. Όταν η ζωή της ως προνύμφη τελειώσει βγαίνει έξω από το νερό συνήθως την νύχτα πάνω σε βλάστηση που υπάρχει κοντά στο νερό και μένουν ακίνητες, στην συνέχεια το δέρμα της ράχης ανοίγει και βγαίνει από μέσα το τέλειο έντομο, όπως ακριβώς βγαίνει η πεταλούδα από το κουκούλι της.
Black stream glider (Trithemis festiva).

Τα ώριμα πτερωτά έντομα τρέφονται με κουνούπια, μύγες, πεταλούδες, μέλισσες και γενικά όποιο έντομο μπορούν να πιάσουν. Είναι εξαιρετικοί κυνηγοί και κυνηγούν άλλα έντομα με 2 τρόπους.  Μερικά είδη τριγυρίζουν ψάχνοντας για λεία ενώ άλλα είδη κάθονται σε ένα μέρος με καλή θέα, περιμένοντας για λεία που περνάει, μετά ορμούν πάνω της την αρπάζουν και την τρώνε είτε στον αέρα η κάθονται κάπου.  Μπορούν να πετάνε προς όλες τις κατευθύνσεις. Μπροστά, πίσω, πάνω, κάτω. Επίσης μπορούν να πετάξουν με το σώμα τους να εφάπτεται στο νερό.

Blue emperor (Anax imperator)

Οι λιβελούλες περνούν την περισσότερη ζωή τους σαν νύμφες κάτω από την επιφάνεια του νερού. Σε κατάσταση προνύμφης αναλόγως του είδους ζουν από 1 μέχρι 5 χρόνια μέσα στο νερό ενώ ως ενήλικα έντομα έχουν πολύ μικρή διάρκεια ζωής και η ζωή τους κυμαίνεται αναλόγως του είδους και του κλίματος της περιοχής που ζουν από μερικές βδομάδες μέχρι και 1 χρόνο. Το μέγεθος του σώματος τους ποικίλη αναλόγως του είδους και κυμαίνεται σε μήκος από 2 μέχρι 9 πόντους και με άνοιγμα φτερών από 2 μέχρι 11 πόντους. Έχουν εξωσκελετό και το σώμα τους αποτελείται από τρία τμήματα το κεφάλι με πολύ μεγάλα μάτια, τον θώρακα με τα έξι πόδια τους και την κοιλία. Στο κεφάλι τους έχουν δύο κοντές και λεπτές κεραίες και δύο μεγάλα μάτια. Το κάθε μάτι αποτελείται από 30.000 φακούς. Ο μικροσκοπικός της εγκέφαλος μπορεί και αποκωδικοποιεί τα σήματα που δίνουν αυτοί οι φακοί και εντοπίζει την παραμικρή κίνηση γύρω της.

Blue-tailed Damselfly (Ischnura elegans)

Τα συναντούμε συνήθως κοντά σε λίμνες, ρυάκια, ποταμούς, έλη και γενικά όπου υπάρχει νερό αν και μερικά είδη μπορούμε να τα βρούμε και σε περιοχές πολύ μακριά από νερά. Συναντούμε τα Οδοντόγναθα σε όλο τον κόσμο με εξαίρεση μόνο τις πολικές περιοχές. Τη μεγαλύτερη ποικιλία τη βρίσκουμε στις τροπικές ζώνες.

 Πρόκειται για πολύ γρήγορα και αθόρυβα έντομα και αποτελούν τα πιο γρήγορα έντομα στον πλανήτη, μερικά είδη μπορούν να πιάσουν ταχύτητα μέχρι 80 χιλιόμετρα. Μερικά είδη όπως τα είδη του γένους Anax που αποτελούν και τα μεγαλύτερα από όλα τα είδη που συναντούμε στον τόπο μας, όταν ο καιρός το επιτρέπει ανεβαίνουν σε πολύ μεγάλα ύψη και κυνηγούν άλλα έντομα κυρίως μέλισσες. Οι κυνηγητικές ικανότητες της λιβελούλας είναι εκπληκτικές, καταφέρνει να σκοτώσει το 95% των στόχων της, γεγονός που την κατατάσσει σε πολύ ψηλή θέση στην λίστα με τους πιο ικανούς θηρευτές του κόσμου.

Common winter damselfly (Sympecma fusca).

Οι λιβελούλες είναι πολύ ωφέλιμες  γιατί κρατούν τον πληθυσμό των κουνουπιών χαμηλό μίας και είναι η βασική τροφή τους ως προνύμφες τρώγοντας τα αυγά και τις προνύμφες των κουνουπιών.

Η Λιβελούλα είναι ένα έντομο που λατρεύτηκε ως σύμβολο μυστικισμού, αφού συμβολίζει την αναγέννηση, τον μετασχηματισμό και την προσαρμοστικότητα, από την Εποχή τού Μινωϊκού Πολιτισμού.

Φυσικοί εχθροί των λιβελούλων είναι η ανομβρία καθώς τα έντομα αυτά χρειάζονται νερό για να ολοκληρώσουν τον κύκλο της ζωής τους. ΟΙ λιβελούλες αποτελούν λιχουδιά για πολλά αρπαχτικά πουλιά όπως μερικά είδη φαλκονιών, για εντομοφάγα πουλιά, μεγαλόσωμες αράχνες, ερπετά και αμφίβια. Καταστροφές των λιβελούλων που οφείλονται σε ανθρωπίνους παράγοντες είναι οι ψεκασμοί και οι καταστροφή των υγροτόπων με συνεπεία οι λιβελούλες να μην μπορούν να αναπαραχθούν.

Crocothemis erythraea

Οι λιβελούλες λόγο της μεγάλης πολυχρωμίας και ομορφιάς που διαθέτουν αποτελούν ένα εξαιρετικό θέμα για πολλούς φωτογράφους άγριας ζωής.

Γιώργος Κωνσταντίνου

Απο άρθρο μου στην εφημερίδα Πολίτης

Keeled skimmer - Orthetrum coerulescens

Lesser emperor - Anax parthenope


Migrant hawker (Aeshna mixta)

Red-veined darter - Sympetrum fonscolombii

Red-veined dropwing - Trithemis arteriosa

Trithemis annulata

Slender Skimmer or Green Marsh Hawk - Orthetrum sabina




Wednesday 12 June 2024

Ανήλιος, το τυφλό φίδι της Κύπρου - - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 10/5/2020

See also


Άρθρα του Γιώργου Κωνσταντίνου (162) στην εφημερίδα Πολίτης – George    Konstantinou Articles at Politis newspaper from 24/9/2017 – 1/11/2020


The eight snakes of Cyprus - Τα οκτώ είδη φιδιών τις Κύπρου





Κείμενο, φωτογραφιες, του Γιώργου Κωνσταντίνου

Στην Κύπρο συναντάμε 23 διαφορετικά είδη ερπετών. 11 είδη σαύρας, δύο είδη θαλάσσιων χελωνών, μία χελώνα γλυκού νερού και 9 είδη φιδιών. Τα φίδια τα συναντάμε από το υψόμετρο της θάλασσας μέχρι τις ψηλότερες κορυφές του Τροόδους.
Από τα οκτώ είδη φιδιών της Κύπρου τα τρία είναι δηλητηριώδη, αλλά μόνο το ένα είναι επικίνδυνο για τον άνθρωπο, η φίνα. Τα δύο δηλητηριώδη που δεν είναι επικίνδυνα αποτελούν η σαΐτα και ο ξυλόδροπης, τα οποία είναι οπισθόγλυφα, δηλαδή έχουν τα δόντια τους στο πίσω μέρος του στόματός τους και με ακίνδυνο δηλητήριο για τον άνθρωπο. Ο λόγος που έχουν τα δόντια στο πίσω μέρος του στόματός τους είναι για να βάζουν το δηλητήριό τους στο θύμα τους την ώρα που το καταπίνουν και να το παραλύουν, οπόταν σε περίπτωση δαγκώματος δεν μπορούν να διοχετεύσουν το δηλητήριο.
Ένα από τα 9 φίδια που συναντούμε στην Κύπρο είναι ο Ανήλιος με το κοινό και επιστημονικό όνομα European blind snake or European worm snake – Xerotyphlops (Typhlops) vermicularis (Merrem, 1799) Τυφλίνος, Ανήλιος, σκουλικόφιδο ή Τύφλωψ ο σκωληκοειδής. Ανήκει στην οικογένεια Τυφλοπίδαι (Typhlopidae) και στο γενος Xerotyphlops.


Σε ολόκληρο τον πλανήτη συναντούμε πέραν των 200 διαφορετικών ειδών τυφλών φιδιών που ανήκουν σε αυτή την οικογένεια και σε 18 διαφορετικά γένη. Τα συναντούμε κυρίως σε τροπικές και υποτροπικές περιοχές του πλανήτη. Βρίσκονται κυρίως στις τροπικές περιοχές της Αφρικής, της Ασίας, της Αμερικής και σε όλη την ηπειρωτική Αυστραλία και σε διάφορα νησιά. Να σημειώσω ότι μόνο ο ανήλιος του γένους Xerotyphlops υπάρχει στην Κύπρο και στην Ευρώπη.
Ο ανήλιος είναι κοινό είδος, δεν έχει δηλητήριο (Άγλυφο) και είναι φίδι εντελώς ακίνδυνο για τον άνθρωπο. Πρόκειται για πολύ μικρό φίδι που δεν ξεπερνά τα 30-35 εκατοστά και αποτελεί το μικρότερο φίδι της Κύπρου αλλά και ολόκληρής της Ευρώπης. Αν και κοινό είδος στην Κύπρο για τους περισσοτέρους ανθρώπους είναι άγνωστο είδος λόγο της κρυπτικής συμπεριφοράς του μέσα στο χώμα επίσης λόγο της κρυπτικής συμπεριφοράς του πολλά στοιχεία για την βιολογία αυτού του είδους παραμένουν άγνωστα με ανεπαρκείς πληροφορίες.


Όταν τον πιάσεις στο χέρι σου δεν δοκιμάζει καν να δαγκώσει απλός πιέζει δυνατά με την σκληρή ουρά του που μοιάζει σαν κέρατο για να ξεφύγει. Διαθέτει πολύ μικρά δοντάκια στην κάτω γνάθο για να συγκρατεί τα θηράματα του. Ο ανήλιος είναι τυφλό φίδι, στην θέση των ματιών έχει δυο μαύρες κηλίδες καλυμμένες με δέρμα που χρησιμεύουν για να ανιχνεύουν το φως. Ζει κάτω από τις πέτρες και μέσα στο χώμα σε λαγούμια που ανοίγει το ίδιο. Συνήθως μετά από έντονες βροχές βγαίνει από το χώμα και κρύβετε κάτω από τις πέτρες για να μην πνιγεί. Έχει χρώμα έντονο Ρος και στην εμφάνιση μοιάζει πολύ με γαιοσκώληκα (σκουλήκι που ζει στο χώμα). Οι διαφορές του ανήλιου από τον γαιοσκώληκα είναι: ο ανήλιος είναι στεγνός, κινείτε σαν φίδι, έχει φολίδες στο σώμα και έχει τα δυο στίγματα στην θέση των ματιών ενώ ο γαιοσκώληκας είναι υγρός, δεν κινείτε σαν φίδι, δεν έχει φολίδες και μάτια.
Τρέφεται με μυρμήγκια και αβγά μυρμηγκιών αλλά πολύ πιθανών να τρέφεται και με αλλά είδη ασπόνδυλων. Το συναντάμε κυρίως σε πεδινές περιοχές. Είναι κυρίως νυκτόβιο είδος και την νύκτα βγαίνει και στην επιφάνεια αναζητώντας τροφή. Γεννά μέχρι και 8 αυγά σε λαγούμια μέσα στο χώμα.



Εκτός από την Κύπρο τον ανήλιο τον συναντούμε στα Βαλκάνια μέχρι τα Νησιά του Αιγαίου και από την Κύπρο μέχρι το Αφγανιστάν.
Φυσικοί εχθροί του ανήλιου όταν βγαίνει στην επιφάνια την νύκτα είναι οι αλεπούδες, οι γάτοι, οι σκαντζόχοιροι, οι ποντίκες και τα νυκτόβια αρπακτικά πουλιά (κουκουβάγιες). Έχω παρακολουθήσει μερικές φωλιές κουκουβάγιων τη νύχτα και ανάμεσα σε άλλα θηράματα που έφερναν στους νεοσσούς συμπεριλαμβάνονταν και αρκετοί ανήλιοι, κάτι που αποδεικνύει ότι την νύχτα βγαίνουν στο σεργιάνι.




Εχθροί του ανήλιου είναι και οι άνθρωποι που τον σκοτώνουν όπου τον βρουν λόγο ενός μύθου που λέει ότι ο ανήλιος έχει δύο κεφάλια και ότι το δάγκωμά του είναι θανατηφόρο. Πολλοί παππούδες και γονείς διηγούνται αυτούς τους γελοίους μύθους στα μικρά παιδιά τους και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργηθούν στα παιδιά φοβίες τις οποίες θα τις κουβαλούν σε όλη τους τη ζωή και με τη σειρά τους θα τις μεταδώσουν στα δικά τους παιδιά. Πολλοί μάλιστα όταν διηγούνται έναν τέτοιο γελοίο μύθο για να γίνουν πιο πιστευτοί λένε ότι το συμβάν που διηγούνται το είδαν και με τα μάτια τους. Όλοι αυτοί οι γελοίοι μύθοι (και υπάρχουν πολλοί) που αφορούν πολλά είδη του τόπου μας κυκλοφορούν από γενιά σε γενιά και οι άνθρωποι τους πιστεύουν και τα σκοτώνουν. Στην ουσία όλοι αυτοί οι μύθοι δρουν εναντίον της βιοποικιλότητας του τόπου μας.
Γιώργος Κωνσταντίνου
Απο άρθρο μου στην εφημερίδα Πολίτης




Tuesday 19 December 2023

Mediterranean clubmoss - Selaginella denticulata (L.) Spring – Cyprus

See also

All about Cyprus - Όλα για την Κύπρο

Selaginella denticulata, or Mediterranean clubmoss,is a non-flowering plant of the spikemoss genus Selaginella with a wide distribution around the Northern Hemisphere.

It is in the genus Selaginella and this creeper is characterized by having flattened stems, bearing four rows of ovate leaves which vary in size according to their position. Its specific epithet, "denticulata" comes from the Latin "dens" which means tooth, and alludes to the denticles that appear on the leaves. It was identified by the nineteenth century botanist Antoine Frédéric Spring.It is distributed throughout the Mediterranean region except for the Cape Verde islands. It is not under threat although it is less common in the Eastern Mediterranean.It prefers dark cave environments and it is found on Gibraltar,throughout the Mediterranean region and in Portugal. In the spring it is green but as it dries out the plant is red. 

From: https://en.wikipedia.org/wiki/Selaginella_denticulata


Photos Karmi 18/12/23 by Demetris Kolokotronis 


Wednesday 25 October 2023

Aphids of the family: Aphididae - Αφίδες της οικογένειας Αφιδίδες – Cyprus

 See also

All about Cyprus - Όλα για την Κύπρο

Order: Hemiptera

Family: Aphididae

The Aphididae are a very large insect family in the aphid superfamily (Aphidoidea), of the order Hemiptera. These insects suck the sap from plant leaves. Several thousand species are placed in this family, many of which are considered plant/crop pests. They are the family of insects containing most plant virus vectors (around 200 known) with the green peach aphid (Myzus persicae) being one of the most prevalent and indiscriminate carriers.

Evolution

Aphids originated in the late Cretaceous about 100 million years ago (Mya), but the Aphidinae which comprises about half of the 4700 described species and genera of aphids alive today come from their most recent radiation which occurred in the late Tertiary less than 10 Mya.

Reproduction

Most aphid species can reproduce both asexually and sexually, with several parthenogenetic generations between each period of sexual reproduction. This is known as cyclical parthenogenesis and, in temperate regions, sexual reproduction occurs in autumn and results in the production of overwintering eggs, which hatch the following spring and initiate another cycle. Many pest aphids, however, do not overwinter as an egg but as nymphs or adults and others as both eggs and active stages (see Williams and Dixon 2007). For their size, the parthenogenetic individuals have very short developmental times and potentially prodigious rates of increase (de Réaumur 1737 Huxley 1858; Kindlmann and Dixon 1989; Dixon 1992). Thus, aphids show very complex and rapidly changing within-year dynamics, with each clone going through several generations during the vegetative season and being made up of many individuals, which can be widely scattered in space. The survival of the eggs and/or overwintering aphids determines the numbers of aphids present the following spring.

The within-year dynamics of aphids are largely determined by seasonal changes in host quality. Aphids do best when amino acids are actively translocated in the phloem. In spring, the leaves grow and import amino acids via the phloem; in summer leaves are mature and export mainly sugars. In autumn, the leaves senesce and export amino acids and other nutrients. Thus on trees the leaves are most suitable for aphids in spring and autumn. The differences in within-year population dynamics of aphids are due to differences in the effect these seasonal fluctuations in host plant quality have on the per capita rate of increase and intraspecific competition in each species. This annual cycle, consisting of two short periods when the host plant is very favourable and a long intervening period when it is less favourable, is well documented for tree dwelling aphids. This has greatly facilitated the modelling of their population dynamics. In general the aphid carrying capacity of annual crop plants tends to increase with the season until the plants mature after which it tends to decrease very rapidly. Thus, the aphid carrying capacity of trees tends to be high in spring and autumn and low in summer, whereas that particularly of short-season annual crops tends to be low early in a year, peaking mid year and then declining.

Characteristics

Members of the Aphididae are soft-bodied, pear-shaped insects called aphids, as are other members of the superfamily Aphidoidea. Most of them have a pair of little tubes, called cornicles, projecting dorsally from the posterior of their abdomens. The cornicles have been variously interpreted as organs of excretion or for the production of honeydew, but their only confirmed function to date is that they produce fatty alarm pheromones when the insects are attacked by predators

When wings are present they occur only on particular morphs called "alates", and wingless morphs are said to be "apterous". The forewing (mesothoracic wing) of the alate in the Aphididae has four to six veins attached to a major vein-like structure that has been interpreted as the combined stems of all the other major wing veins. That structure ends in a stigma, a solid spot on the anterior margin of the forewing. The rear (metathoracic) wings have a similar scheme, but simpler in structure, with no stigma[5] The rear wing however, does bear a hamulus, a small hook that, when in flight, engages the claval fold of the forewing, keeping the wing beats in synchrony.

All aphids have very small eyes, sucking mouthparts in the form of a relatively long, segmented rostrum, and fairly long antennae.

These insects are so small (a few millimeters in length), that winds can transport them for fairly long distances. They are often green, but might be red or brown, as well. They move quite slowly and cannot jump or hop. Aphids excrete a sugary liquid called honeydew, because the plant sap from which they feed contains excess carbohydrates relative to its low protein content. To satisfy their protein needs, they absorb large amounts of sap and excrete the excess carbohydrates. Honeydew is used as food by ants, honeybees, and many other insects.

Classification

There is considerable controversy in the classification of aphids, with conservative classifications recognizing as many as 24 subfamilies within a single family Aphididae and others elevating various subfamilies to establish as many as 9 other families within Aphidoidea in addition to Aphididae. From https://en.wikipedia.org/wiki/Aphididae

                                                      Photos by George Konstantinou

Monday 23 October 2023

Τα Άγνωστα χερσαία σαλιγκάρια της Κύπρου - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 5/8/2018

  See also

Άρθρα του Γιώργου Κωνσταντίνου (162) στην εφημερίδα Πολίτης – George    Konstantinou Articles at Politis newspaper from 24/9/2017 – 1/11/2020

All about Cyprus - Όλα για την Κύπρο



Κείμενο, φωτογραφίες, του Γιώργου Κωνσταντίνου

Μέσα από τις ατελείωτες μας περιπλανήσεις (εγώ και η γυναίκα μου Φανή) στην κυπριακή φύση τα σαλιγκάρια μας είχαν τραβήξει την προσοχή καθώς συναντούσαμε μεγάλη ποικιλία ειδών. Έτσι το 2004 αρχίσαμε αφιλοκερδώς μια συστηματική έρευνα και συλλογή σαλιγκαριών από  ολόκληρη την Κύπρο, και με συνεργασία ξένων επιστημόνων αρχίσαμε να καταμετρούμαι και να ταυτοποιούμε τα είδη που βρίσκαμε. Το θέμα παρουσίαζε μεγάλο ενδιαφέρων καθώς το 26 περίπου τις εκατό είναι ενδημικά της Κύπρου και μάλιστα μερικά από αυτά πολύ σπάνια και μοναδικά. Ενδημικό είδος της Κύπρου σημαίνει ότι υπάρχει μόνο στην Κύπρο και πουθενά αλλού στον πλανήτη. Αυτό συμβαίνει σε όλα τα νησιώτικα περιβάλλοντα λόγο της απομόνωσης που υφίστανται τα είδη αυτά. Με την πάροδο των χιλιάδων χρόνων και λόγο της απομόνωσης τους στο νησιώτικο περιβάλλον τα σαλιγκάρια αυτά εξελιχθήκαν σε ενδημικά  της Κύπρου.


Τα σαλιγκάρια είναι γαστερόποδα, πνευμονοφόρα μαλάκια και το σώμα τους προφυλάσσεται από όστρακο με εξαίρεση τους γυμνοσάλιαγκες που ανήκουν και αυτοί στα σαλιγκάρια. 
Σε ολόκληρο τον πλανήτη  έχουν καταγραφεί χιλιάδες διαφορετικά είδη σαλιγκαριών. 
Στην Κύπρο υπάρχουν 35 οικογένειες σαλιγκαριών με 110 διαφορετικά είδη. Οι περισσότεροι κύπριοι δεν γνωρίζουν ότι έχουμε τόσα πολλά είδη καθώς τα περισσότερα είδη είναι πολύ μικρά και γνωρίζουν μόνο τα μεγάλα και εδώδιμα είδη. Μερικά από αυτά είναι μεγέθους κεφαλής καρφίτσας ενώ μερικά ενδημικά είδη ζουν μόνο σε μερικούς μικρούς βιότοπους και κινδυνεύουν με αφανισμό. Τα σαλιγκάρια δραστηριοποιούνται κατά τις υγρές περιόδους του χειμώνα από τον Νοέμβριο μέχρι και τον Απρίλιο ενώ το καλοκαίρι βρίσκονται σε μια κατάσταση καλοκαιρινής νάρκης. Όλα τα σαλιγκάρια είναι φυτοφάγα ενώ μερικά είδη τρέφονται εκτός από φυτικά είδη και με άλλα είδη σαλιγκαριών. Αναπαράγονται όλα κατά το φθινόπωρο μετά τις πρώτες βροχές τοποθετώντας τα αυγά τους σε τρύπες στο έδαφος που ανοίγουν τα ίδια. Τα συναντούμε σχεδόν σε όλους τους βιότοπους από παράλιες περιοχές μέχρι τις ψηλότερες κορυφές του Τροόδους.  Πολλά από τα ενδημικά μας είδη έχουν κηρυχτεί ως κινδυνεύοντα είδη από την IUCN.  Στην Κύπρο υπάρχει το κόκκινο βιβλίο τις χλωρίδας του τόπου μας με όλα τα κινδυνεύοντα είδη φυτών της Κύπρου, επείγετε να γίνει και το κόκκινο βιβλίο της πανίδας της Κύπρου. 


Μερικά είδη έχουν μεταφερτή άμεσα η έμμεσα από τους ανθρώπους και έχουν εγκλιματιστεί στο κλίμα του τόπου μας. 
Δέκα από τα είδη της οικογένειας Helix τα συναντούμε στην Κύπρο και αποτελούν τα μεγαλύτερα από όλα τα άλλα. Είναι όλα εδώδιμα και ζουν σε διάφορες περιοχές όπως σε βουνά, κήπους, κάμπους, λόφους και χωράφια η εκτρέφονται σε φάρμες σαλιγκαριών.
Αρκετά διαδεδομένο είναι και το μάζεμα σαλιγκαριών στην Κύπρο συνήθως με τις πρώτες βροχές του φθινοπώρου.
Κάποια από τα πιο διαδεδομένα  εδώδιμα σαλιγκάρια που βρίσκονται στην χώρα μας είναι: Cantareus aspersus,  Theba pisana , Helix cincta και Eobania Vermiculata.  
Τα χερσαία σαλιγκάρια έχουν διαδραματίσει πολύ σημαντικό ρολό στην διατροφή  των πρώτων νεολιθικών κάτοικων της Κύπρου.  Έχουν βρεθεί σε ανασκαφές νεολιθικών οικισμών σε τροφικά κατάλοιπα χερσαία σαλιγκάρια που αποτελούσαν μέρος της διατροφής των τότε κατοίκων. Έχουν βρεθεί στον οικισμό Καντού-Κουφόβουνος, στην θέση Αγ. Επίκτητος – Βρυσή, στον οικισμό Σωτήρα-Τεππές και στην Xοιροκοιτία που χρονολογείται από την μεταγενέστερη φάση της ακεραμικής νεολιθικής  περιόδου (γύρω στο 7000 π.X.). Επίσης  στο κατεχόμενο χωριό Αγία Ειρήνη έχουμε βρει σε συλημένο ρωμαϊκό βασιλικό τάφο χερσαίο σαλιγκάρι του ενδημικού είδους  Assyriella Bellardii που ήταν τοποθετημένο μαζί με τον νεκρό, πολύ πιθανών να χρησιμοποιείτο ως δακρυδόχος . Χερσαία σαλιγκάρια έχουν βρεθεί και σε πολλές άλλες νεολιθικές  θέσεις.


Εχθροί των σαλιγκαριών ξεκινώντας από τον ανθρώπινο παράγοντα είναι
Μετά από βροχή κυρίως το φθινόπωρο χιλιάδες σαλιγκάρια σκοτώνονται από αυτοκίνητα στους δρόμους. 
Το αλόγιστο μάζεμα σαλιγκαριών που γίνετε από τους ανθρώπους για σκοπούς τροφής και εμπορίας αποτελεί επίσης μεγάλο κίνδυνο αφανισμού ορισμένων ειδών εδώδιμων  σαλιγκαριών. Το μάζεμα τους γίνετε συνήθως το φθινόπωρο μετά τις πρώτες βροχές, εποχή που τα σαλιγκάρια γενούν και αυτά μαζεύονται πριν φτάσουν να γεννήσουν.  Υπάρχουν περιπτώσεις που ξέρω που άτομα μαζεύουν σε μια νύχτα πέραν των 100 κιλών με σκοπό την εμπορία. Αυτό δεν απαγορεύετε από τον νόμο στην Κύπρο (κακώς)  αλλά η ζημιά που γίνετε είναι τεράστια. Πρέπει επείγων να γίνουν νόμοι για αυτό το θέμα όπως υπάρχουν και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.  


Οι πυρκαγιές είναι ένας από τους ποιο μεγάλους εχθρούς των σαλιγκαριών που τα αποδεκατίζουν κατά χιλιάδες  και που σχεδόν πάντα οφείλονται σε ανθρώπινους  παράγοντες καταστρέφοντας ολόκληρες αποικίες με σπάνια ενδημικά σαλιγκάρια που χρειάστηκαν χιλιάδες χρόνια για να δημιουργηθούν.  
Η οικιστική  και  βιομηχανική ανάπτυξη  αποτελεί  σοβαρό κίνδυνο για τα σαλιγκάρια  όπου  καταστρέφονται ανεπανόρθωτα οι βιότοποι τους και αποδεκατίζονται ολόκληροι πληθυσμοί από σπάνια και ενδημικά είδη. 
Εχθροί των σαλιγκαριών που οφείλονται σε φυσικούς παράγοντες είναι
Η παρατεταμένη  ανομβρία καθώς και οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες επιδρούν αρνητικά στα σαλιγκάρια με καταστρεπτικές συνέπιες. Αν και τα σαλιγκάρια αντέχουν μέχρι και τρία χρόνια σε νάρκη, οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες και η ανομβρία έχουν ως αποτέλεσμα τον μαζικό τους θάνατο. 
Ένα είδος κολεοπτέρου το Ablattaria arenaria της οικογενειας Silphidae Το έντομο αυτό παρασιτεί στα σαλιγκάρια και οι προνύμφες του όπως και τα ενήλικα έντομα τρέφονται με αυτά.


Διάφορα είδη μύγας της οικογενείας Sciomyzidae όπως η Euthycera Formosa παρασιτούν πάνω στα σαλιγκάρια και τους γυμνοσάλιαγκες. Γεννούν τα αυγά τους πάνω στα σαλιγκάρια, από αυτά εκκολάπτονται οι κάμπιες οι οποίες αρχίζουν να τρέφονται με το ζωντανό σαλιγκάρι με αποτέλεσμα αυτό να πεθάνει. Οι κάμπιες συνεχίζουν να τρέφονται από το νεκρό σαλιγκάρι μέχρι να μεταμορφωθούν σε τέλεια έντομα. Από ένα σαλιγκάρι μεγέθους ρεβιθιού μπορεί να εκκολαφτούν μέχρι και τρεις μύγες.
Rattus rattus η κυπριακή ποντικα , ένα παμφάγο θηλαστικό που το διαιτολόγιο του  περιλαμβάνει και σαλιγκάρια.
Eumeces schneideri. Η μεγαλύτερη από τα έντεκα είδη σαύρας που έχουμε στην Κύπρο και συμπεριλαμβάνει και τα σαλιγκάρια στο διαιτολόγιο της.
Acomys nesiotes ο Κυπριακός Ακανθοποντικός, σπάνιο θηλαστικό  για την Κύπρο που το διαιτολόγιο του αποτελείτε σχεδόν αποκλειστικά με σαλιγκάρια.
Κυπριακός Σκαντζόχοιρος ενδημικό υποείδος της Κύπρου, ακόμη ένας φυσικός εχθρός των σαλιγκαριών καθώς το παμφάγο του διαιτολόγιο περιλαμβάνει και τα σαλιγκάρια. 
Αρκετά είδη πουλιών επίσης τρέφονται με σαλιγκάρια. 


Γιώργος Κωνσταντίνου
Από άρθρο μου στην εφημερίδα Πολίτης
Επικοινωνία fanigeorge@hotmail.com. Τηλ 96376823