Η δημιουργία της νήσου Κύπρου (Μέρος Α) - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 10/3/2019

See also

Η δημιουργία της νήσου Κύπρου (Μέρος Β) - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 17/3/2019

Άρθρα του Γιώργου Κωνσταντίνου (162) στην εφημερίδα Πολίτης – George    Konstantinou Articles at Politis newspaper from 24/9/2017 – 1/11/2020

Γένεση της Κύπρου, Ελέφαντες, Ιπποπόταμοι και Νεολιθικοί άνθρωποι - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 31/12/2017

Τα απολιθώματα της Κύπρου γράφουν ιστορία (Web TV) - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 12/2/2018

Ακρωτήριο Πύλα και οι προϊστορικές σπηλιές - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 19/5/2019

Fossils of Cyprus dwarf hippopotamus (Phanourios minor)

Fossils of Cyprus dwarf elephant (Palaeoloxodon cypriotes)

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, 20/1/2019

Κείμενο, φωτογραφίες και βίντεο Γιώργος Κωνσταντίνου

Η Κύπρος θεωρείται ωκεάνιο νησί και είναι αποτέλεσμα της σύγκρουσης τεκτονικών πλακών. Πριν εκατομμύρια χρόνια, η αφρικανική πλάκα συγκρούστηκε με την ευρασιατική πλάκα, με αποτέλεσμα η πρώτη να βυθιστεί κάτω από την ευρασιατική. Κατά τη διάρκεια της βύθισης, η ελαφρότερη πέτρα από τη βυθισμένη πλάκα άρχισε να λιώνει και μετά, υπό μορφή λάβας, να ανυψώνεται προς την επιφάνεια της γης. Η λάβα αυτή στην επαφή της με το νερό στερεοποιείται και αποτέλεσμα ήταν η γένεση της Κύπρου αρχικά με την δημιουργία του Τροόδους και μετά του Πενταδακτύλου που ήταν 2 ξεχωριστά νησιά. Φανταστείτε την τότε προϊστορική Κύπρο να αποτελείτε από δύο καταπράσινα νησιά. Η άνοδος συνεχίστηκε (και ακόμα συνεχίζετε) ενώ ισχυρές βροχοπτώσεις της τότε εποχής διάβρωναν τις 2 οροσειρές που τότε ήταν πολύ πιο ψηλές από ότι είναι σήμερα μεταφέροντας τεράστιες ποσότητες ιζημάτων δημιουργώντας την πεδιάδα της Μεσαορίας  ενώνοντας έτσι τις 2 οροσειρές και την τελική εικόνα της Κύπρου. 

Απολιθωμένα φύλλα από Λάπηθο

Αμέσως μετά την εμφάνιση της πρώτης ξηράς, άρχισε να εμφανίζετε και η πρώτη ζωή. Έντομα ταξίδευσαν από τις γειτονικές χώρες μέσο του αέρα και επιπλέοντες κορμούς, καθώς και τα πρώτα φυτά σε μορφή σπόρων μεταφερμένων από πουλιά, τον αέρα , και την θάλασσα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρων παρουσιάζουν τα θαλάσσια απολιθώματα κοχιλιών , θαλάσσιων οργανισμών , ψαριών, θαλάσσιων φυτών και οστά από θαλάσσια και χερσαία θηλαστικά. Θαλάσσια απολιθώματα συναντούμε σε ολόκληρη την Κύπρο από τις ακτές μέχρι την ενδοχώρα , ακόμη και στην κορυφή του Τροόδους. Η διαδικασία της ανάδυσης της Κύπρου από τη θάλασσα όπως την ξέρουμε σήμερα διήρκεσε εκατομμύρια χρόνια με αποτέλεσμα θαλάσσιοι οργανισμοί να βρεθούν στην ξηρά και να κλειστούν μέσα σε ιζήματα. Τα απολιθώματα είναι υπολείμματα από φυτά και ζώα που έζησαν στο παρελθόν, βρίσκονται κλεισμένα μέσα σε ιζήματα και έχουν ηλικία πέραν των 10.000 χρόνων. Αυτά μπορεί να είναι ολόκληρος ο σκελετός του οργανισμού, τμήμα του, τα ίχνη του ακόμα και το αποτύπωμά του. 

Απολιθωμένο ψάρι μέσα σε ίζημα από Λευκωσία

Η επιστήμη που μελετά τα απολιθώματα ονομάζεται παλαιοντολογία και θεωρείται  μια από τις πιο σπουδαίες επιστήμες διότι η μελέτη των απολιθωμάτων βοήθα στην κατανόηση της εξέλιξης της ζωής στον πλανήτη μας. Επίσης τα απολιθώματα μας δίνουν πληροφορίες για τα ζώα και τα φυτά που έζησαν πριν εκατομμύρια χρόνια, δηλαδή τα είδη που υπήρχαν και εξαφανίστηκαν και γιατί, καθώς και πώς έχουν εξελιχθεί οι οργανισμοί αυτοί διά μέσου των εκατομμυρίων χρόνων. Μπορούμε επίσης μέσω των απολιθωμάτων να κατανοήσουμε τις κλιματολογικές αλλαγές κατά τη διάρκεια της γεωλογικής ιστορίας της Γης. Σε πολλές περιοχές συναντούμε διαφορετικά είδη και αυτό οφείλετε στις κλιματολογικές αλλαγές των τελευταίων εκατομμυρίων ετών που είχε ως αποτέλεσμα την εξαφάνιση πολλών ειδών και την εμφάνιση νέων. Αυτό το φαινόμενο έχει συμβεί στο παρελθών αρκετές φορές. Αυτό το φαινόμενο το ζούμε και σήμερα όπου με την αύξηση της θερμοκρασίας στην μεσόγειο πολλά ειδή από την ερυθρά θάλασσα και με είσοδο από την διώρυγα του Σουέζ άρχισαν να εγκλιματίζονται στα νερά μας και που πολλά από αυτά τα είδη έχουν καταστροφικές συνέπιες στα υπάρχοντα είδη. Απολιθώματα θαλάσσιων θηλαστικών όπως δελφίνια και τεράστιες φάλαινες έχουμε βρει στην ευρύτερη περιοχή Λευκωσίας καθώς και δόντια από πολλά διαφορετικά είδη καρχαριών και οστά θαλάσσιων χελωνών. 

Δόντι λευκού καρχαρία από το Τσέρι

Τα παλαιότερα απολιθώματα που συναντούμε στην Κύπρο είναι τα θαλάσσια απολιθώματα της ανώτερης τριαδικής περιόδου και με ηλικία πέραν των 200 εκατομμυρίων ετών. Φυσικά αυτήν την περίοδο η Κύπρος δεν υπήρχε. Κατά την ανάδυση της από την θάλασσα έφερε στην επιφάνεια και τα ιζήματα της αρχέγονης αυτής περιόδου. Τα ιζήματα αυτά τα συναντούμε σε 3 - 4 διαφορετικές περιοχές της Κύπρου με σημαντικά απολιθώματα όπως διάφορα είδη από Αμμωνίτες, Belemnites, Hydrozoan και Halobia. Επίσης σημαντικά είναι τα φυτικά απολιθώματα που βρήκαμε όπως φύλλα από διάφορα φυτά , ξύλα, καρπούς , και κουκουνάρια από διάφορα κωνοφόρα άγνωστα δέντρα , που έζησαν στο νησί μας και τώρα δεν υπάρχουν. 

Τεράστιος κώνος πεύκης από άγνωστο είδος κλεισμένος σε ίζημα.

Απολιθώματα από κωνοφόρα δέντρα έχουν βρεθεί σε πολλές περιοχές της Λευκωσίας που μαρτυρούν ότι κατά την πλειστόκαινο περίοδο (χρονική περίοδος που κάλυψε από 1.8 εκατ χρόνια έως 11.000 χρόνια πριν) υπήρχαν απέραντα δάση. Τα φυτικά απολιθώματα που συναντούμε στην Κύπρο είναι μικρά κομμάτια ξύλου κλεισμένα μέσα σε ιζήματα, απολιθωμένα φύλλα και καρπούς δέντρων ως επί το πλείστο κουκουνάρια από διάφορα είδη κωνοφόρων δέντρων. Εκπληκτικά είναι τα τεράστια απολιθωμένα κουκουνάρια που βρέθηκαν σε μια περιοχή στους πρόποδες του Τροόδους και ανήκουν σε ένα άγνωστο είδος κωνοφόρου που έζησε στην Κύπρο και εξαφανίστηκε πριν 1,8 εκατομμύρια χρόνια. Κάρβουνα εκατομμυρίων ετών που έχουν βρεθεί αρκετά μέτρα κάτω από το έδαφος υποδεικνύουν αρχέγονες πυρκαγιές που ήταν αποτέλεσμα κεραυνών. Γενικά τα φυτικά απολιθώματα υποδεικνύουν μια Κύπρο καταπράσινη με απέραντα δάση παντού. Κατά το Ανώτερο Πλειστόκαινο έχουμε παρουσία ενδημικής νησιωτικής πανίδας Στο Ανώτερο Πλειόκαινο και Πλειστόκαινο είχαμε ισχυρές, γρήγορες κλιματικές μεταβολές. Οι παγετώδεις περίοδοι ακολουθούνταν από θερμότερες μεσοπαγετώδεις περιόδους. Καινούργιες έρευνες έχουν δείξει ότι θα πρέπει να είχαμε μέχρι 30 παγετώδεις περιόδους τα τελευταία 3 εκ. έτη (μία κάθε 100.000 χρόνια)

Δόντι νάνου ελέφαντα σε όχθη δρόμου

Στις παγετώδεις περιόδους η έκταση της Κύπρου αυξάνει αλλά ποτέ δεν ενώνεται με την κοντινή χέρσο. Μόνο διασπορά μέσω θάλασσας μπορεί να εξηγήσει αυτή την μοναδική σύνθεση της ενδημικής πανίδας της Κύπρου, όπου στο νησί έφτασαν ζώα με κολυμβητικές ικανότητες. Τα φυτοφάγα ζώα είναι εξαίρετοι κολυμβητές, σε αντίθεση με τα μεγάλα σαρκοφάγα. Η στάθμη της θάλασσας κατά τις περιόδους αυτές ήταν κατά 100-120 μέτρα περίπου χαμηλότερη από την σημερινή. Υπολογίζεται ότι κατά τη διάρκεια των παγετώνων του Πλειστοκαίνου, η Κύπρος απείχε από την πλησιέστερη ξηρά (τον κόλπο Αλεξανδρέττας) περίπου 30 km. και με πολλά ενδιάμεσα νησάκια. Επομένως, είτε κολυμπώντας, είτε επιπλέοντας πάνω σε κορμούς δέντρων, τα ζώα αυτά μπόρεσαν να φθάσουν μέχρι το νησί και να το εποικίσουν.  Τα ζώα αυτά είναι ιπποπόταμοι (Phanourios minutus) , ελέφαντες (E. Cypriotes) (σε κανονικό μεγάλο μέγεθος) η μοσχογαλή , μερικά είδη τρωκτικών (μυγαλες, ακανθοποντικος) , χελώνες ξηράς , χελώνες γλυκού νερού, πουλιά και ερπετά . H Πλειστοκαινική πανίδα της Κύπρου, όπως και όλων των νησιών της Μεσογείου, (Κρήτη, Σαρδηνία, Ρόδο, Τήλο, Κορσική, Σικελία). χαρακτηρίζεται ως μη ισορροπημένη, εξαιτίας της απουσίας των σαρκοφάγων ζώων. Στην Κύπρο το μοναδικό σαρκοφάγο ζώο του Πλειστοκαίνου είναι ένα είδος μοσχογαλής (Geneta plesictοides). Μικρό σαρκοφάγο με μέγεθος μικρότερο από γάτα που τρεφόταν με σαύρες , πουλιά και τρωκτικά. Τα φυτά και τα ζώα που ζουν σε γεωγραφικά απομονωμένες περιοχές έχουν την τάση να αναπτύσσουν ενδημικές μορφές.

Κάτω σιαγόνα νάνου ελέφαντα

Ένα από τα πιο εντυπωσιακά αποτελέσματα αυτής της απομόνωσης είναι η δημιουργία γιγαντιαίων μορφών στα μικρού μεγέθους σπονδυλωτά (ερπετά, πτηνά, θηλαστικά) και η δημιουργία νάνων μορφών στα μεγάλου μεγέθους ζώα, όπως οι ελέφαντες, οι ιπποπόταμοι και τα ελάφια.

Αιτίες του νανισμού και του γιγαντισμού στα νησιώτικα οικοσυστήματα είναι: Η μικρή έκταση των νησιών σε σχέση με τις ηπειρωτικές περιοχές, οι μειωμένες πηγές τροφής, η απουσία εχθρών (θηρευτών),  η μείωση της γονιδιακής δεξαμενής και η ενδογαμία.

Οι κυπριακοί ελέφαντες και οι ιπποπόταμοι μετά την επίδραση του νανισμού είχαν μήκος μέχρι 1,5 μέτρο και 75 εκατοστά ύψος και με βάρος περίπου 250 κιλά. Το μικρό μέγεθος, τους έδωσε μεγαλύτερη ευκινησία και προσαρμοστικότητα στο σχετικά ορεινό και ημιορεινό κυπριακό περιβάλλον και στις περιορισμένες πηγές τροφής. Ακόμα ένα θαύμα της φύσης που ο μόνος σκοπός του νανισμού ήταν την επιβίωση των ζώων και την διαιώνιση του είδους.

Με την πάροδο των χιλιάδων χρόνων και λόγο της απομόνωσης τους στο νησιώτικο περιβάλλον τα ζώα αυτά εξελιχθήκαν σε ενδημικά ζώα της Κύπρου. Και όταν λέμε ενδημικά ζώα της Κύπρου σημάνει ότι αυτά τα ζώα ζούσαν στην Κύπρο και πουθενά αλλού στον κόσμο. Η πρώτη αναφορά για την ύπαρξη των ζώων αυτών στην Κύπρο έγινε από την βρετανίδα παλαιοντολόγο Ροδοθεα Μπέιτς το 1903. 

Η συνέχεια την ερχόμενη Κυριακή.  Η δημιουργία της νήσου Κύπρου (Μέρος Β) - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 17/3/2019

Σπόνδυλος τεράστιας φάλαινας από Λευκωσία

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

Ο Γιώργος Κωνσταντίνου γεννήθηκε το 1960 στη Λευκωσία και είναι φυσιοδίφης ερευνητής της κυπριακής βιοποικιλότητας. Φωτογράφος και κινηματογραφιστής αγρίας ζωής και πρόεδρος του συνδέσμου προστασίας φυσικής κληρονομίας και βιοποικιλότητας της Κύπρου. Με ακούραστη δράση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσον αφορά το περιβάλλον και την βιοποικιλότητα του τόπου μας.

Επικοινωνία fanigeorge@hotmail.com

Τηλ. 96376823 

Τα 8 Περιστεροειδή της Κύπρου - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 20/1/2019

See also

List of Birds of Cyprus - Κατάλογος πουλιών της Κύπρου

Άρθρα του Γιώργου Κωνσταντίνου (162) στην εφημερίδα Πολίτης – George    Konstantinou Articles at Politis newspaper from 24/9/2017 – 1/11/2020

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, 20/1/2019

Κείμενο, φωτογραφίες, του Γιώργου Κωνσταντίνου

Τα Περιστεροειδή ανήκουν στην οικογένεια περιστερίδες (Columbidae). Τα μέλη της αποκαλούνται συνήθως περιστέρια ή τρυγόνια και είναι πουλιά που υπάρχουν σχεδόν σε όλα τα μέρη του πλανήτη. Υπάρχουν 310 είδη περιστερίδων σε 42 διαφορετικά γένη. Τα Περιστεροειδή αποτελούν τα ποιο κοινά είδη στον πλανήτη και πολλά είδη από αυτά τα συναντούμε και μέσα στις πόλεις. Τρέφονται κυρίως με σπόρους, φρούτα και φυτά. Φτιάχνουν την φωλιά τους κυρίως σε δέντρα και θάμνους με πολύ λίγα κλαράκια, και κάποιος που θα δει αυτές τις άτεχνες και ξέβαθες φωλιές διερωτάται πως και δεν πέφτουν κάτω τα αυγά και οι νεοσσοί. Συνήθως γενούν 2 λευκά αυγά που εκκολάπτονται περίπου σε 14 - 16 μέρες και την ευθύνη της εκκόλαψης καθώς και το μεγάλωμα των νεοσσών αναλαμβάνουν και οι 2 γονείς. 

Common Wood Pigeon (Columba palumbus) (Linnaeus,1758) Φάσσα - Περιστερά η λευκόλαιμος

Στην Κύπρο συναντούμε 8 είδη της οικογένειας αυτής:

1 Φάσσα, Περιστερά η λευκόλαιμος - Common Wood Pigeon (Columba palumbus) (Linnaeus,1758)  2 Οικιακό περιστέρι - Domestic pigeon (Columba livia domestica) (Gmelin,1789) Περιστερια  3 Αγριοπερίστερο, Αρκοπέζουνο - Rock dove (Columba livia) Gmelin, JF, 1789  4 Φασσοπέζουνο, Φασσοπερίστερο, Φασσοπίστερο - Stock Dove (Columba oenas) Linnaeus, 1758   5 Δεκαοχτούρα, Δεκοχτούρα, Φιλικουτούνι - Eurasian Collared Dove (Streptopelia decaocto) (Frivaldszky, 1838) 6 Φοινικοπερίστερο, Φοινικοτρύγονο - Laughing dove (Streptopelia senegalensis) (Linnaeus, 1766) 7 Τρυγόνι - Turtle Dove (Streptopelia turtur) (Linnaeus, 1758) 8 Μικροπερίστερο - Namaqua dove (Oena capensis) (Linnaeus, 1766) 

Domestic pigeon (Columba livia domestica) (Gmelin,1789) Περιστερια - Οικιακό περιστέρι

Η φάσσα αποτελεί το μεγαλύτερο είδος από όλα τα Περιστεροειδή που συναντούμε στον τόπο μας και είναι μερικώς μεταναστευτικό είδος. Παρά το ανελέητο κυνήγι που της γίνετε καθώς συγκαταλέγετε στα θηρεύσιμα είδη τα τελευταία χρόνια οι αριθμοί της στην Κύπρο έχουν αυξηθεί και την συναντούμε παντού ακόμα και στις πόλεις βρίσκοντας καταφύγιο σε πάρκα και περιοχές που απαγορεύετε το κυνήγι. Αρέσκεται να τρώει ώριμες ελιές που τις καταπίνει ολόκληρες και μετά την χώνεψη αποβάλλει το κουκούτσι, τρέφετε επίσης και με τους καρπούς της Δάφνης, της Τρεμιθιάς, Σχοινιάς, Βαλανιδιάς και Λαζιάς  συμβάλλοντας έτσι στην διασπορά πολλών δασικών ειδών. 

Το Οικιακό περιστέρι το συναντούμε παντού κυρίως σε πόλεις και κτηνοτροφικές περιοχές. Τρέφονται με σπόρους βόσκοντας σε μεγάλα κοπάδια στους αγρούς και σε φάρμες. Φωλιάζουν και συχνάζουν σε εγκαταλειμμένα χτίρια, πολυκατοικίες, οροφές σπιτιών, εκκλησίες και σε πηγάδια. Τα οικιακά περιστέρια τα συναντούμε σε μια μεγάλη ποικιλία χρωμάτων και αποχρώσεων. Πολλές φορές η συνήθεια τους να συχνάζουν σε χτίρια είναι ενοχλητική για πολλούς ανθρώπους λόγο των ακαθαρσιών που δημιουργούν με αποτέλεσμα πολλοί να τα δηλητηριάζουν μαζικά.

Eurasian Collared Dove (Streptopelia decaocto) (Frivaldszky, 1838) Δεκαοκτούρα - Δεκοχτούρα - Φιλικουτούνι

Το Αγριοπερίστερο σε αντίθεση με το Οικιακό περιστέρι είναι καχύποπτο πουλί και δεν εμπιστεύεται τον άνθρωπο, δεν συχνάζει στις πόλεις και δεν πλησιάζει σε περιοχές με ανθρώπινη δραστηριότητα. Το συναντούμε σε ερημικές περιοχές και φωλιάζει σε απόκρημνους γκρεμούς, χαράδρες, φαράγγια και θαλασσινές σπηλιές.    

Το Φασσοπέζουνο παρόλο αρκετά κοινό στην Ευρώπη, είναι το σπανιότερο από τα τρία είδη του γένους Columba στην Κύπρο. Είναι ένα πουλί που μοιάζει και με αγριοπερίστερο και με φάσσα (εξου και το όνομα του) και όταν πετά πολύ δύσκολα ξεχωρίζει κάποιος τι πουλί είναι. Είναι μεταναστευτικό είδος και φωλιάζει πάνω σε δέντρα. Δεν υπάρχουν αναφορές φωλιάσματος του είδους αυτού στην Κύπρο.

Laughing dove (Streptopelia senegalensis) Φοινικοτρύγονο

Οι Δεκαοχτούρες ζουν κυρίως σε πόλεις, σε πάρκα και κήπους. Επιλέγουν τόπους όπου υπάρχει εύκολη πρόσβαση σε τροφή, γι' αυτό μπορούν να βρεθούν και κοντά σε φάρμες και σε ταΐστρες σε κήπους. Δεν είναι αποδημητικά πουλιά και φωλιάζουν σε δέντρα. Αν και το είδος αυτό δεν είναι αποδημητικό έχει εποικίσει σιγά σιγά ολόκληρο τον πλανήτη. 

Το φοινικοτρύγονο είναι είδος τρυγονιού που εξαπλώνεται στην Υποσαχάρια Αφρική, τη Μέση Ανατολή και την Ινδική υποήπειρο. Στην Κύπρο το φοινικοτρύγονο θεωρείται τυχαίος επισκέπτης και τα τελευταία χρόνια άρχισε να εποικίζει τον τόπο μας με γοργούς ρυθμούς. Το συναντούμε κυρίως σε κατοικημένες περιοχές και φωλιάζει συνήθως σε δέντρα σε κήπους σπιτιών με προτιμήσει τα γνωστά μας Γιούκα με τα πυκνά φυλλώματα. Την γρήγορη του εξάπλωση την οφείλει στο γεγονός ότι αναπαράγετε αρκετές φορές τον χρόνο ακόμα και στην καρδιά του χειμώνα. Είναι ένα πολύ φιλικό είδος με τον άνθρωπο και πλησιάζετε εύκολα και για αυτό την εποχή του κυνήγιού δυστυχώς αποδεκατίζονται από τους κυνηγούς. 

Namaqua dove - Oena capensis (Linnaeus, 1766) - Μικροπερίστερο

Το Τρυγόνι είναι πλήρως αποδημητικό είδος και έρχεται στον τόπο μας τον Απρίλιο και φεύγει τον Οκτώβριο. Δυστυχώς οι αριθμοί του παγκοσμίως μειώνονται. Έχει υποστεί και εξακολουθεί να υφίσταται πολύ μεγάλη πίεση από το κυνήγι τόσο στην Κύπρο όσο και σε άλλες μεσογειακές χώρες, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της μετανάστευσης. Παρόλα αυτά δυστυχώς το κυνήγι του ακόμα επιτρέπετε χωρίς να υπάρχει κότα, δηλαδή ο κάθε κυνηγός μπορεί να σκοτώσει όσα πουλιά βρει μπροστά του, κάτι το οποίο είναι εξωφρενικά απαράδεχτο. Το τρυγόνι αναπαράγετε στον τόπο μας και το συναντούμε κυρίως σε δασώδης και δενδρώδεις περιοχές. Φωλιάζει σε δέντρα και πυκνούς θάμνους. 

Stock dove (Columba oenas) (Linnaeus,1758) Φασσοπερίστερο

Το Μικροπερίστερο είναι εξαιρετικά σπάνιο είδος για τον τόπο μας με μερικές μόνο αναφορές και αποτελεί το μικρότερο είδος από όλα τα περιστεροειδή που συναντούμε στον τόπο μας με μέγεθος σπουργίτη. Αποτελεί επίσης και τον μόνο αντιπρόσωπο του γένους Oena. Φτιάχνει την φωλιά του σε θάμνους, δεν αναπαράγεται στον τόπο μας.

Εχθροί των ειδών αυτόν από ανθρώπινο παράγοντα είναι το κυνήγι (νόμιμο και παράνομο). Η αρπαγή των νεοσσών από τις φωλιές και η αποψίλωση των δασικών ενδιαιτημάτων, απαραίτητων για το φώλιασμα τον πουλιών. Εχθροί των ειδών αυτών από φυσικούς παράγοντες είναι τα αρπαχτικά πουλιά και η αρπαγή αυγών και νεοσσών από τρωκτικά και γάτες. 

Turtle Dove (Streptopelia turtur) (Linnaeus, 1758) Τρυγόνι

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

Ο Γιώργος Κωνσταντίνου γεννήθηκε το 1960 στη Λευκωσία και είναι φυσιοδίφης ερευνητής της κυπριακής βιοποικιλότητας. Φωτογράφος και κινηματογραφιστής αγρίας ζωής και πρόεδρος του συνδέσμου προστασίας φυσικής κληρονομίας και βιοποικιλότητας της Κύπρου. Με ακούραστη δράση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσον αφορά το περιβάλλον και την βιοποικιλότητα του τόπου μας.

Επικοινωνία fanigeorge@hotmail.com

Τηλ. 96376823 

Κυκλάμινα - Τα τρία είδη κυκλάμινων της Κύπρου - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 20/9/2020

See also

Άρθρα του Γιώργου Κωνσταντίνου (162) στην εφημερίδα Πολίτης – George    Konstantinou Articles at Politis newspaper from 24/9/2017 – 1/11/2020

Greek cyclamen - Cyclamen graecum subsp. anatolicum Ietsw - Κυκλάμινο το Γραικό 

Persian cyclamen - Cyclamen persicum Mill. - Κυκλάμινο - Cyprus

Cyprus cyclamen - Cyclamen cyprium Kotschy - Κυπριακό Κυκλάμινο - Endemic to Cyprus

Λίστα Ενδημικών Φυτών της Κύπρου - List of Endemics plants of Cyprus 

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, 20/9/2020

Κείμενο, φωτογραφίες, ου Γιώργου Κωνσταντίνου

Ανάμεσα στον μαγικό κόσμο των φυτών της Κύπρου ξεχωριστή θέση για μένα αλλά και για πολλούς άλλους ανθρώπους κατέχουν τα πανέμορφα κυκλάμινα. 

Στον πλανήτη υπάρχουν 23 είδη διαφορετικών κυκλάμινων που ανήκουν όλα στην οικογένεια  Ηρανθοειδή (Primulaceae) που συμπεριλαμβάνει άλλα 2790 είδη φυτών. 

Όλα τα είδη κυκλάμινων φυτρώνουν στην Ευρώπη σε μεσογειακές χώρες μέχρι το Ιράν και με ένα είδος να φυτρώνει στην Σομαλία.  Πρόκειται για βολβώδη, πολυετές, ποώδες φυτά και τα περισσότερα είδη ανθίζουν από το φθινόπωρο μέχρι την άνοιξη. 

Στην Κύπρο υπάρχουν τρία διαφορετικά είδη κυκλάμινων τα οποία είναι:

1 Cyclamen cyprium Kotschy - Κυπριακό Κυκλάμινο 2 Cyclamen graecum subsp. anatolicum Ietsw - Κυκλάμινο το Γραικό ή Ελληνικό Κυκλάμινο  3 Cyclamen persicum Mill. – Κυκλάμινο ή Κυκλάμινο το Περσικό

Cyclamen cyprium Kotschy - Κυπριακό Κυκλάμινο

Το Κυπριακό Κυκλάμινο - Cyclamen cyprium αποτελεί ενδημικό είδος της Κύπρου, δηλαδή υπάρχει στην Κύπρο και πουθενά αλλού στον κόσμο και έχει επιλεχθεί ως το εθνικό λουλούδι της χώρας μας. Το κυπριακό κυκλάμινο είναι πολυετές, ποώδες φυτό που μεγαλώνει από 7 έως και 15 εκατοστά σε ύψος. Έχει σαρκώδη φύλλα σε σχήμα καρδιάς. Η κάτω επιφάνεια των φύλλων έχει ένα χαρακτηριστικό μοβ ή κοκκινωπό χρώμα. Το φυτό φυτρώνει κυρίως στην οροσειρά του Τροόδους σε σκιώδεις περιοχές, σε όχθες ποταμών συνήθως κάτω από δέντρα σε υψόμετρο από 50 έως 1200 μέτρα. Η περίοδος ανθοφορίας του είναι από το τέλος Σεπτέμβριου μέχρι τον Ιανουάριο, αλλά συχνά παρατείνεται ακόμη και μέχρι το Μάρτιο. Το Κυπριακό Κυκλάμινο έχει τα πιο μικρά άνθη από τα τρία είδη κυκλάμινων που έχουμε. Το είδος αυτό συνήθως ανθίζει και μετά αναπτύσσει το φύλλωμα του. Εξαιτίας της ξεχωριστής σημασίας που έχει το κυκλάμινο στη χλωρίδα του νησιού έχει καθοριστεί ως το εθνικό φυτό της Κύπρου με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου της Δημοκρατίας την 1η Φεβρουαρίου 2006, μετά από πρόταση του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος και εισήγηση του Τμήματος Δασών. Αποτελεί ένα από τα εθνικά μας εμβλήματα, ενώ παράλληλα έχει απεικονιστεί σε ένα από τα γραμματόσημα του κυπριακού ταχυδρομείου.

Cyclamen graecum subsp. anatolicum Ietsw - Κυκλάμινο το Γραικό

Το Ελληνικό Κυκλάμινο ή Κυκλάμινο το Γραικό - Cyclamen graecum ενώ στην Ελλάδα αποτελεί το πιο κοινό είδος κυκλάμινου στην Κύπρο αποτελεί το σπανιότερο από τα τρία είδη που έχουμε. Την ονομασία του την οφείλει στο γεγονός ότι συναντάται κυρίως στην Ελλάδα καθώς και στα ανατολικά παράλια του Αιγαίου. Είναι και αυτό πολυετές, ποώδες φυτό που μεγαλώνει από 7 έως και 15 εκατοστά σε ύψος και η περίοδος ανθοφορίας του είναι από τον Σεπτέμβριο μέχρι και τον Νοέμβριο. Κάποτε όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν μπορούμε να το βρούμε ανθισμένο και τον Αύγουστο. 

Το Ελληνικό Κυκλάμινο το συναντουμε σε 4 υποείδη: 

1 Cyclamen graecum subsp. graecum, το οποίο συναντάται στα νησιά του Αιγαίου και τη Κρήτη 

2 Cyclamen graecum subsp. graecum f. album, το οποίο συναντάται στη Πελοπόννησο και τη Κρήτη         

3 Cyclamen graecum subsp. mindleri Hildebr., το οποίο συναντάται στη δυτική Κρήτη

4 Cyclamen graecum subsp. anatolicum Ietsw, το οποίο συναντάται στην ανατολική Τουρκία και τη βόρεια Κύπρο μόνο στο κατεχόμενο χωριό Λιβερά, και συμπεριλαμβάνετε στο κυπριακό κόκκινο βιβλίο των φυτών που κινδυνεύουν με αφανισμό. Το φυτό φυτρώνει σε σκιώδεις περιοχές συνήθως μέσα σε πυκνούς θάμνους (σχοινιές και αόρατους). Το είδος αυτό μπορεί να αναπτύξει τεράστιους βολβούς.

 Cyclamen persicum Mill. – Κυκλάμινο ή Κυκλάμινο το Περσικό

Το Κυκλάμινο το Περσικό - Cyclamen persicum αποτελεί το πιο κοινό και πιο γνωστό είδος της Κύπρου και το συναντούμε σε πολλές περιοχές του νησιού όπως στον Ακάμα, στο ακρωτήριο Πύλα, στον ποταμό του Λιοπετριού, στην Καρπασία και σχεδόν σε ολόκληρη την οροσειρά του Πενταδαχτύλου. Είναι και αυτό πολυετές, ποώδες φυτό που μεγαλώνει από 7 έως και 15 εκατοστά σε ύψος και η περίοδος ανθοφορίας του είναι από τον Δεκέμβριο μέχρι και τον Μάρτιο. Το είδος αυτό αντίθετος με τα άλλα 2 είδη που έχουμε αναπτύσσει πρώτα το φύλλωμα και μετά ανθίζει, μπορεί να φυτρώσει παντού ακόμα και σε σχισμές βράχων. Τα πιο πολλά κυκλάμινα του είδους αυτού βρίσκονται στο κατεχόμενο χωριό Ακανθού  που την εποχή που ανθίζουν  προσφέρουν ένα απίστευτο θέαμα καθώς ολόκληρες πλαγιές γίνονται ολόασπρες από τους ανθούς των κυκλάμινων, κάτι που κάθε χρόνο ανυπομονώ να δω. 

Στα χωριά της επαρχίας Κερύνειας οι κάτοικοι πριν το 1974  έφτιαχναν με τα μεγάλα φύλλα των κυκλάμινων τα γνωστά μας κουπέπια, και οφείλω να ομολογήσω ότι είναι πολύ πιο νόστιμα από τα κληματόφυλλα. Ακόμα και σήμερα πολλοί Κερυνειώτες επισκέπτονται τα κατεχόμενα χωριά τους για να μαζέψουν φύλλα για κουπέπια. Αυτό ευτυχώς δεν δημιουργεί κανένα πρόβλημα στα φυτά αφού από τα πολλά φύλλα του φυτού αφαιρούνται ένα ή δύο μεγάλα φύλλα. Να σημειώσω ότι οι βολβοί των κυκλάμινων είναι δηλητηριώδες ενώ τα φύλλα τους είναι εδώδιμα. 

Τα κυκλάμινα στην Κύπρο ανάλογος της περιοχής τα ονόμαζαν με διαφορετικά ονόματα όπως κυκλάμινα, καντήλες και κούκουνους.

Εχθρός των φυτών αυτών είναι όπως πάντα οι άνθρωποι που πολύ συχνά ξεριζώνουν τους βολβούς για να τους φυτέψουν στους κήπους τους ή έχουν σκοπό την εμπορία τους. Η καταστροφή είναι μεγάλη καθώς οι βολβοί συνήθως βρίσκονται σε μεγάλο βάθος και στην προσπάθεια τους να βγάλουν τον βολβό τον καταστρέφουν με αποτέλεσμα για να πάρουν ένα βολβό καταστρέφουν άλλους δέκα. Πολλές είναι οι φορές που είδα αμέτρητες τρύπες στο έδαφος από την αφαίρεση των βολβών. Πολλοί φυτεύουν κυκλάμινα στους κήπους και τα καταστρέφουν αφού τα φυτεύουν μαζί με άλλα φυτά που ποτίζονται το καλοκαίρι. Το πότισμα των κυκλάμινων το καλοκαίρι έχει ως αποτέλεσμα το σάπισμα  των βολβών. Εχθρός επίσης είναι οι πολύ ψηλές θερμοκρασίες και η ανομβρία που έχουν ως αποτέλεσμα την αφυδάτωση των βολβών και των θάνατο των φυτών. 

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

Ο Γιώργος Κωνσταντίνου γεννήθηκε το 1960 στη Λευκωσία και είναι φυσιοδίφης ερευνητής της κυπριακής βιοποικιλότητας. Φωτογράφος και κινηματογραφιστής αγρίας ζωής και πρόεδρος του συνδέσμου προστασίας φυσικής κληρονομίας και βιοποικιλότητας της Κύπρου. Με ακούραστη δράση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσον αφορά το περιβάλλον και την βιοποικιλότητα του τόπου μας.

Επικοινωνία fanigeorge@hotmail.com

Τηλ. 96376823 

Τα γλαρόνια της Κύπρου - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 21/10/2018

See also

List of Birds of Cyprus - Κατάλογος πουλιών της Κύπρου

Άρθρα του Γιώργου Κωνσταντίνου (162) στην εφημερίδα Πολίτης – George    Konstantinou Articles at Politis newspaper from 24/9/2017 – 1/11/2020

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, 21/10/2018

Κείμενο, φωτογραφίες, του Γιώργου Κωνσταντίνου

Τα Γλαρόνια ή Στερνίδες (Terns) είναι αποδημητικά θαλασσοπούλια μεγάλων αποστάσεων και ανήκουν στην οικογένεια λαριδών (Laridae) όπως και όλα τα είδη γλάρων. Έχουν ασπρόμαυρα και γκρίζα χρώματα όπως και οι γλάροι και πολλοί άνθρωποι νομίζουν ότι είναι γλάροι. Είναι πουλιά μακρόβια και μπορούν να ζήσουν μέχρι και τριάντα χρόνια. Τα γλαρόνια τα συναντούμε σε ολόκληρο τον πλανήτη ακόμα και στην ανταρτική και συχνάζουν σε ανοιχτούς βιοτόπους όπου υπάρχει νερό, στην θάλασσα, σε ποταμούς, βάλτους, λίμνες, λιμνοθάλασσες και άλικες. Αναλόγως του είδους το μέγεθος τους κυμαίνεται από 23 μέχρι 60 πόντους, διαθέτουν λεπτές μακριές φτερούγες, διχαλωτές μακριές ουρές, λεπτό και μακρύ ράμφος και σχετικά κοντά πόδια. 

White-winged tern (Chlidonias leucopterus) Αργυρογλάρονο - Ασπρογλάρονο

Τα περισσότερα είδη τρέφονται με ψάρια ενώ μερικά είδη με έντομα που τα πιάνουν στον αέρα. Τα περισσότερα είδη γλαρονιών πετούν ανάλαφρα και αθόρυβα συνεχώς πάνω από το νερό για να εντοπίσουν την λεία τους, όταν εντοπίσουν την λεία τους αιωρούνται στον αέρα για μερικά δευτερόλεπτα και κατόπιν με μια αστραπιαία βουτιά στο νερό την συλλαμβάνουν. Μπορούν να κολυμπούν και να επιπλέουν  στο νερό αλλά το κάνουν σπάνια, συνήθως το κάνουν όταν θέλουν να κάνουν μπάνιο. Συνήθως γεννούν σε αποικίες πάντα κοντά στο νερό και αρέσκονται να γενούν σε απομονωμένα ασφαλή νησάκια σε λίμνες, αλυκές και λιμνοθάλασσες. γενούν στο έδαφος και σε επιπλέοντα υδρόβια φυτά και ορισμένα είδη χτίζουν την φωλιά τους με λίγα κλαδάκια ενώ άλλα δεν χρησιμοποιούν καθόλου υλικά, αναλόγως του είδους γεννούν από ένα μέχρι τέσσερα αυγά. Τα νεαρά γλαρόνια ξεχωρίζουν ευκολά από τα ενήλικα επειδή διαθέτουν διαφορετικούς χρωματισμούς. 

Whiskered Tern (Chlidonias hybrida or Chlidonias hybridus) Μουστακογλάρονο - Λιμνογλάρονο

Φυσικοί εχθροί αυτών των πουλιών αποτελούν τα αρπαχτικά πουλιά, η αρπαγή αυγών και νεοσσών από αρπαχτικά πουλιά και σαρκοφάγα θηλαστικά όπως την αλεπού και την νυφίτσα. Από πλευράς ανθρώπινου παράγοντα τα πουλιά αυτά κινδυνεύουν από την καταστροφή των βιοτόπων τους και από την αρπαγή των αυγών τους καθώς σε αρκετές ασιατικές χώρες οι άνθρωποι συνηθίζουν να τρώνε τα αυγά τους. 

Sandwich Tern (Thalasseus sandvicensis)  Χειμωνογλάρονο

Στην Κύπρο έχουν καταγραφεί 9 είδη γλαρονιών εκ των οποίων τα 2 είδη είναι πολύ σπάνια για την Κύπρο.  

Τα είδη γλαρονιών που συναντούμε στην Κύπρο είναι 

1 Νανογλάρονο - Little Tern (Sterna albifrons)  2  Γελογλάρονο - Gull-billed Tern (Gelochelidon nilotica) 3 Μαυρογλάρονο - Black Tern (Chlidonias niger) 4 Αργυρογλάρονο, Ασπρογλάρονο - White-winged Tern (Chlidonias leucopterus) 5 Μουστακογλάρονο, Λιμνογλάρονο - Whiskered Tern (Chlidonias hybridus) 6 Ποταµογλάρονο, Θαλασσοχελιδόνα - Common tern (Sterna hirundo) 7 Χειμωνογλάρονο - Sandwich Tern (Thalasseus sandvicensis)  8 Χιονογλάρονο - Arctic Tern (Sterna paradisaea) 9 Γιγαντογλάρονο, Καρατζάς -  Caspian Tern (Hydroprogne caspia)

Little tern (Sterna albifrons)  Νανογλάρονο

Το Νανογλάρονο είναι ένα μικρόσωμο γλαρόνι με μήκος  21–25 πόντους. Αναπαράγεται σε αποικίες σε ακτές και μικρά ασφαλή νησάκια με χαλίκια γεννώντας 2 – 4 πιτσιλωτά αυγά.  Τρέφετε με μικρά ψαράκια και κυνηγά συνήθως σε αλμυρά και υφάλμυρα νερά. Το συναντούμε σε Ευρώπη και Ασία και είναι μεταναστευτικό πουλί μεγάλων αποστάσεων και μπορεί να μεταναστεύσει μέχρι νότιο Αφρική και Αυστραλία. Στην Κύπρο μερικά ζευγάρια αναπαράγονται στην λίμνη της Ορόκλινης και στις 2 άλικές μας. 

Το Γελογλάρονο αναπαράγεται σε θερμές περιοχές σε αποικίες σε λίμνες και ακτές γεννώντας 2 – 4 πιτσιλωτά αυγά. Το συναντούμε σε πολλά γεωγραφικά πλάτη όπως Ευρώπη, Ασία, Αμερική, Αφρική  ακόμα και στην νέα Ζηλανδία. Τρέφετε κυρίως με έντομα που τα πιάνει εν πτήση. 

Gull-billed tern (Gelochelidon nilotica) Γελογλάρονο

Το Μαυρογλάρονο το συναντούμε σε Ευρώπη, Ασία και Αμερική. Αναπαράγεται κοντά σε γλυκά νερά και φτιάχνει συνήθως την φωλιά του πάνω σε επιπλέοντα βλάστηση γεννώντας 2- 4 αυγά. 

Το Αργυρογλάρονο το συναντούμε στην Ευρώπη, Ασία, Αφρική και Αυστραλία.  Αναπαράγεται στην Ευρώπη και Ασία κοντά σε γλυκά νερά και φτιάχνει συνήθως την φωλιά του πάνω σε επιπλέοντα βλάστηση γεννώντας 2- 4 αυγά.

Το Μουστακογλάρονο το συναντούμε σε πολλά γεωγραφικά πλάτη και αναπαράγεται σε θερμές περιοχές της Ευρώπης και της Ασίας. Τρέφετε με μικρά ψάρια, έντομα και αμφίβια. 

Το Ποταµογλάρονο αναπαράγεται σε αποικίες κοντά σε αλμυρά και γλυκά νερά. Τρέφετε με μικρά ψαράκια.  Στην Κύπρο μερικά ζευγάρια αναπαράγονται στην λίμνη της Ορόκλινης και στις 2 άλικές μας.

Το Χειμωνογλάρονο τρέφετε με μικρά ψαράκια που τα πιάνει με κατάδυσει συνήθως σε αλμυρά νερά. Αναπαράγεται σε αποικίες σε ακτές και νησάκια. Γεννά στο έδαφος από ένα μέχρι τρία πιτσιλωτά αυγά. 

Το Χιονογλάρονο αναπαράγεται στην Αρκτική και Αρκτικές  περιοχές της Ευρώπης, Ασίας και νότιας Αμερικής. Είναι μεταναστευτικό πουλί μεγάλων αποστάσεων και μπορεί να διανύσει σε μια μεταναστευτική περίοδο μέχρι και 90.000 χιλιόμετρα και κατέχει το ρεκόρ μακρύτερης μεταναστεύσεις στο ζωικό βασίλειο. Αναπαράγεται σε αποικίες σε ακτές, νησιά και σε άλλες περιοχές κοντά σε νερό. Στην Κύπρο είναι πολύ σπάνιος επισκέπτης.

Gull-billed tern (Gelochelidon nilotica) Γελογλάρονο.

Το Γιγαντογλάρονο είναι το μεγαλύτερο είδος γλαρονιού με μήκος 48 μέχρι 60 εκατοστά. Αναπαράγεται σε ακτές και μεγάλες λίμνες στην Ευρώπη, νότιο Αμερική, Ασία, Αφρική και Αυστραλία. Είναι είδος που κινδυνεύει με αφανισμό καθώς στον πλανήτη έχουν απομείνει περίπου 50.000 ζευγάρια μόνο. Γενούν σε αποικίες στο έδαφος σε χαλίκια και άμμο και τρέφονται με ψάρια, μεγάλα έντομα και αυγά και νεοσσούς άλλων πουλιών. Κυνηγούν τα θηράματα τους σε αλμυρά και γλυκά νερά. Στην Κύπρο είναι πολύ σπάνιος επισκέπτης.

Common tern (Sterna hirundo) Θαλασσοχελίδονο, Ποταμογλάρονο

Μέτρα προστασίας που μπορούν να παρθούν στην Κύπρο για μερικά είδη γλαρονιών που φωλιάζουν εδώ είναι η δημιουργία μικρών νησίδων ή πλωτών εξέδρων στις 2 άλικές μας και σε μερικές λίμνες που συχνάζουν αυτά τα πουλιά ώστε τα γλαρόνια και πολλά άλλα είδη πουλιών να βρίσκουν ασφαλές καταφύγιο για την αναπαραγωγή τους. Κάτι ανάλογο έγινε με επιτυχία στην λίμνη της Ορόκλινης. Να αναφέρω ότι είναι πολύ δύσκολο να επιβιώσουν οι νεοσσοί πουλιών που γενούν σε όχθες αλυκών και άλλων λιμνών επειδή την νύχτα αλεπούδες και ποντικές κυκλοφορούν αναζητώντας τροφή περιμετρικά των νερών. Είναι αρκετές οι φορές που είδα αλεπούδες ακόμα και μέρα να κυκλοφορούν μέσα στον προστατευόμενο και περιφραγμένο χώρο στην λίμνη της Ορόκλινης. Μια αλεπού μπορεί να καταστρέψει μέσα σε μια νύχτα όλες τις φωλιές περιμετρικά μιας λίμνης.  

Black tern (Chlidonias niger)  Μαυρογλάρονο

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

Ο Γιώργος Κωνσταντίνου γεννήθηκε το 1960 στη Λευκωσία και είναι φυσιοδίφης ερευνητής της κυπριακής βιοποικιλότητας. Φωτογράφος και κινηματογραφιστής αγρίας ζωής και πρόεδρος του συνδέσμου προστασίας φυσικής κληρονομίας και βιοποικιλότητας της Κύπρου. Με ακούραστη δράση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσον αφορά το περιβάλλον και την βιοποικιλότητα του τόπου μας.

Επικοινωνία fanigeorge@hotmail.com

Τηλ. 96376823